Krwawienie z przewodu pokarmowego – co to znaczy, jakie są przyczyny?

Krwawienie z przewodu pokarmowego

Krwawieniem z przewodu pokarmowego nazywamy przedostanie się krwi do światła przewodu pokarmowego. Może być ono nagłe i ostre, i wtedy jest to krwotok z przewodu pokarmowego (następuje utrata dużej ilości krwi) lub przewlekłe, które trwa od tygodni lub miesięcy i nie jest łatwo zauważalne.

Przewlekłe krwawienie z przewodu pokarmowego, mimo że jest niezauważalne, stanowi zagrożenie dla zdrowia pacjenta. W związku z tym, że krwawienie takie często wywołuje niedokrwistość z niedoboru żelaza, wykrywamy je, wykonując proste badanie, jakim jest morfologia krwi. Można także wykonać test na obecność krwi utajonej w kale. Są to testy, które można nabyć w aptece bez recepty.

Czytaj również: Krwawienie owulacyjne – plamienie podczas owulacji

Krwawienie z górnego odcinka pokarmowego – objaw wrzodów żołądka?

Krwawienia z przewodu pokarmowego, w zależności od lokalizacji, możemy podzielić na krwawienia z przewodu pokarmowego w jego górnym i dolnym odcinku.

Do górnego odcinka przewodu pokarmowego zaliczamy: przełyk, żołądek i dwunastnicę, a do dolnego: jelito cienkie i jelito grube. Krwawienia z górnego odcinka przewodu pokarmowego są zdecydowanie częstsze i stanowią 80 proc. wszystkich krwawień z przewodu pokarmowego. Bardzo często ustępują samoistnie, ale mogą również nawracać.

Przyczyną około 50–75 proc. wszystkich krwawień z przewodu pokarmowego jest owrzodzenie żołądka i dwunastnicy. Jeśli mamy do czynienia z obfitym krwotokiem, może on stanowić poważne zagrożenie dla życia pacjenta.

Przeczytaj też: Czym jest choroba popromienna?

Krwawienie z górnego odcinka przewodu pokarmowego – przyczyny

Do najczęstszych przyczyn krwawień z górnego odcinka przewodu pokarmowego zaliczamy: owrzodzenia żołądka i dwunastnicy, nadżerkowe zapalenie błony śluzowej żołądka, żylaki przełyku, zespół Mallory’ego-Weissa, nowotwory żołądka, zapalenie przełyku.

Żylaki przełyku występują najczęściej u osób z marskością wątroby i pojawiają się w związku z wystąpieniem nadciśnienia wrotnego. Tylko u 1/3 pacjentów dochodzi do krwawienia z żylaków. Krwawienie pojawia się w postaci wymiotów ciemną krwią ze skrzepami. Każdemu takiemu incydentowi towarzyszy w 20–30 proc. ryzyko zgonu.

Leczenie żylaków przełyku może być farmakologiczne, endoskopowe i chirurgiczne. Farmakologiczne polega na podawaniu tzw. β-blokerów (propranolol i nadolol). Są to leki, które obniżają ciśnienie wrotne. Obecnie metodą z wyboru w leczeniu krwotoku z żylaków przełyku jest ostrzykiwanie krwawiących żylaków (tzw. sklerotyzacja).

Zespół Mallory’ego-Weissa

Zespół Mallory’ego-Weissa występuje najczęściej u alkoholików i polega na pęknięciach błony śluzowej wpustu żołądka, czyli u ujścia przełyku, które powstają w wyniku uporczywych wymiotów.

Wrzody żołądka i dwunastnicy

Owrzodzenia żołądka i dwunastnicy to choroba bardzo powszechnie występująca nie tylko w Polsce, ale i na świecie. Dotyka ona około 5–10 proc.. populacji. W jej patogenezie bardzo dużą rolę odgrywa zakażenie Helicobacter pylori .

Na początku objawia się silnym bólem zlokalizowanym w nadbrzuszu, uczuciem palenia i gniecenia. Może również przebiegać bezobjawowo i pierwszym objawem jest krwawienie wywołane przedziurawieniem wrzodu.

Nowotwory żołądka

Rak żołądka jest nowotworem dość często występującym w Polsce. Dotyka zazwyczaj ludzi po 55. roku życia, głównie mężczyzn. Przez wiele lat może przebiegać bezobjawowo. Chorzy często zgłaszają zwykłe dolegliwości dyspeptyczne (dyspepsja, niestrawność): ból w nadbrzuszu, utratę apetytu czy nudności.

Jeżeli pojawiają się krwawienia, utrata wagi ciała, wymioty lub niedokrwistość, to zazwyczaj mamy do czynienia z zaawansowanym stadium choroby. Podstawową metodą diagnostyczną jest gastroskopia z pobraniem wycinków.

Krwawienie z dolnego odcinka pokarmowego

Krwawienia z dolnego odcinka przewodu pokarmowego są mniej dynamiczne i w związku z tym stanowią mniejsze niebezpieczeństwo dla zdrowia. Ich źródło zazwyczaj jest zlokalizowane w jelicie grubym. Najczęstszym objawem krwawienia z dolnego odcinka przewodu pokarmowego jest krew w kale.

Najczęstszą przyczyną krwawień u osób starszych są uchyłki, między 40. a 50. rokiem życia – zmiany nowotworowe oraz polipy, a u osób poniżej 30. roku życia tzw. nieswoiste choroby zapalne jelit (czyli choroba Leśniowskiego-Crohna i wrzodziejące zapalenie jelita grubego, uchyłki Meckela). Hemoroidy natomiast pojawiają się w każdym wieku.

Krwawienie z dolnego odcinka przewodu pokarmowego – co to znaczy?

Do najczęstszych przyczyn krwawienia z przewodu pokarmowego w jego dolnym odcinku zaliczamy:

• guzki krwawnicze, czyli tzw. hemoroidy czy żylaki odbytu,
• uchyłkowatość jelita grubego,
• raka jelita grubego,
• popromienne zapalenie jelita grubego (jako powikłanie radioterapii),
• polipy jelita grubego,
• wrzodziejące zapalenie jelita grubego,
• infekcje Salmonella i Shigella,
• zaburzenia krzepnięcia i obniżenie liczby płytek krwi.

Krwawiące hemoroidy (żylaki odbytu)

Guzki krwawnicze, inaczej zwane są żylakami odbytu lub hemoroidami. Stwierdza je lekarz podczas badania per rectum (czyli palpacyjnie przez odbyt). Przy żylakach odbytu krew w stolcu jest świeża, jasnoczerwona. Częstszymi jednak dolegliwościami są ból i świąd w okolicach odbytu,a także obecność krwi na papierze toaletowym po wypróżnieniu.

Uchyłkowatość jelita grubego

Uchyłkowatość jelita grubego jest jedną z częściej występujących dolegliwości w populacji; powyżej 70 roku życia stwierdza się ją u 70 proc. badanych. W 50 proc. przypadków przebiega bezobjawowo.

Objawy, jeśli występują, są mało charakterystyczne: ból brzucha, zaparcia, wzdęcia. Jeśli dochodzi do krwawienia u chorych na chorobę uchyłkową, to najczęściej ich źródłem jest nadżerka powstała w świetle uchyłka. W przypadku krwawień nawracających konieczne jest wykonanie operacji polegającej na usunięciu odcinka jelita z obecnymi uchyłkami.

Rak jelita grubego

Rak jelita grubego rozwija się głównie na podłożu polipów gruczolakowych. Na początku może nie dawać objawów lub jedynie zmieniać rytm wypróżnień. Objawy zależą przede wszystkim od lokalizacji guza. Pojawiająca się krew w kale wskazywać może na lokalizację w dystalnym odcinku jelita grubego.

Krwawienie często może nie występować w ogóle, a pierwszym objawem może być niedrożność przewodu pokarmowego.

Krwotok z przewodu pokarmowego – objawy

Objawy krwotoku do przewodu pokarmowego stanowią zagrożenie dla życia i zdrowia pacjenta. Należą do nich: nagłe zasłabnięcie, krwawe, fusowate wymioty, smolisty stolec, przyspieszona akcja serca, obniżone ciśnienie tętnicze krwi, chory jest blady, spocony, ma zawroty głowy, mniejsza ilość oddawanego moczu.

Po krwotoku, w podstawowych badaniach laboratoryjnych, takich jak morfologia krwi stwierdza się obniżone stężenie hemoglobiny (norma Hb dla kobiet 12–16 g/100 ml; dla mężczyzn 14–18 g/100 ml), zmniejszone stężenie erytrocytów oraz zmniejszenie wartości hematokrytu.

Bardzo ważne jest zebranie wywiadu od pacjenta lub od osób, które były świadkami krwotoku. Należy dowiedzieć się, jaki charakter miało krwawienie, gdyż może nam to pomóc w zleceniu odpowiednich badań diagnostycznych oraz postawieniu prawidłowej diagnozy.

Musimy dowiedzieć się, czy:

• chory wymiotował żywoczerwoną krwią – to nasuwa przypuszczenie krwotoku z dużej tętnicy,
• wymioty były fusowate, brunatnoczerwone – to z kolei jest charakterystyczne dla krwotoku z wrzodów żołądka i dwunastnicy,
• wymiotował ciemną krwią ze skrzepami – wtedy istnieje prawdopodobieństwo krwotoku żylnego,
• krwawi żywoczerwoną krwią z odbytu,
• stolce są wymieszane z krwią – jest to charakterystyczne dla źródła krwawienia zlokalizowanego w odbytnicy lub okrężnicy (jelito grube),
• stolce mają kolor brunatny – krwotok najprawdopodobniej do początkowego odcinka jelita grubego,
• stolce są malinowe – malinowy stolec występuje najczęściej u dzieci przy wgłobieniu,

Na koniec trzeba ustalić, czy chory oddaje czarne, smoliste stolce – najprawdopodobniej źródło krwawienia znajduje się w górnym odcinku przewodu pokarmowego.

Krew z przewodu pokarmowego – jakie badania i leczenie?

Jeżeli na podstawie wyżej wymienionych objawów podejrzewamy krwawienie do przewodu pokarmowego, powinniśmy wezwać karetkę pogotowia ratunkowego, która przewiezie chorego do szpitala.

Podstawową metodą diagnostyczną stosowaną w krwotokach do przewodu pokarmowego jest badanie endoskopowe. Gdy podejrzewamy, że mamy do czynienia z krwawieniem z przewodu pokarmowego w jego górnym odcinku, to wykonujemy gastroskopię, a gdy z dolnego odcinka – kolonoskopię. Powinny być one wykonane jak najszybciej po wystąpieniu objawów.

Pomagają one nie tylko zlokalizować źródło krwawienia, ale także umożliwiają jego zatrzymanie metodami endoskopowymi. Możemy wyróżnić dwie grupy endoskopowych metod tamowania i leczenie krwawienia z przewodu pokarmowego: metody nietermiczne i termiczne. Do metod nietermicznych zaliczamy m.in. iniekcje adrenaliny, klipsy naczyniowe czy kleje tkankowe, a do metod termicznych m.in. koagulację argonową i elektrokoagulację.

Zastosowanie wyżej wymienionych metod wymaga nie tylko wysoko specjalistycznego sprzętu, ale także dużego doświadczenia lekarzy specjalistów. Najpowszechniej stosowanymi metodami jest zakładanie klipsów naczyniowych oraz stosowanie metody iniekcyjnej.