Rak dwunastnicy – przyczyny, objawy, leczenie, rokowania

Funkcje dwunastnicy

Dwunastnica jest zarówno częścią przewodu pokarmowego, w której następuje wchłanianie pokarmów, jak i ważnym gruczołem trawiennym, ponieważ w jej świetle miazga pokarmowa mieszana jest z sokiem trzustkowym, żółcią oraz wydzieliną gruczołów dwunastniczych Brunnera i gruczołów jelitowych Lieberkühna. W przypadku pojawienia się raka dwunastnicy lub usunięcia tego narządu z powodu nowotworu, funkcje te zostają upośledzone, poważnie zaburzając procesy trawienne.

Rak dwunastnicy – rodzaje

Najczęstszym typem raka dwunastnicy jest gruczolakorak. Inne pierwotne nowotwory dwunastnicy to:

• chłoniaki,
• rakowiaki,
• gastrinoma,
• guzy stromalne (GIST).

Przeczytaj też: Jak leczyć ból nowotworowy?

Rak dwunastnicy – przyczyny

Do pojawienia się raka dwunastnicy predysponują między innymi:

• zespoły polipowatości w przebiegu polipowatości rodzinnej,
• zespół Gardnera,
• zespół Lyncha,
• celiakia (choroba trzewna, nietolerancja glutenu),
• choroba Leśniowskiego-Crohna,
• dieta bogata w tłuszcze oraz uboga w błonnik,
• wiek (im człowiek jest starszy, tym większa szansa zachorowania),
• przebycie raka jelita grubego,
• mukowiscydoza.

Rak dwunastnicy – objawy

Objawy raka dwunastnicy są bardziej specyficzne niż w przypadku nowotworów pozostałej części jelita cienkiego i pojawiają się nieco wcześniej. Chorzy najczęściej skarżą się na:

• ból w jamie brzusznej (większość pacjentów),
• utratę masy ciała,
• nudności,
• wymioty,
• żółtaczkę,
• ciemną krew w stolcu lub wymioty jasną krwią,
• utratę apetytu,
• wyczuwanie oporu lub guza w jamie brzusznej (rzadko).

Rak dwunastnicy – diagnostyka

Kiedyś jedynym sposobem diagnostycznym w przypadku raka dwunastnicy było wykonanie RTG jamy brzusznej z kontrastem barytowym, co jest jeszcze praktykowane w niektórych szpitalach. Badanie to jest jednak mało dokładne – ujawnia nieregularność ścian dwunastnicy, jednakże toczący się tam proces patologiczny może być także zmianą łagodną.

Obecnie metodą z wyboru jest wykonanie duodenoskopii, czyli rodzaju poszerzonej gastroskopii. Sondę wprowadza się do dwunastnicy poprzez jamę ustną, przełyk i żołądek, gdzie lekarz ogląda na monitorze wygląd błony śluzowej tego narządu. W przypadku zidentyfikowania podejrzanych zmian pobierana jest próbka do badania histopatologicznego.

W przypadku potwierdzenia raka dwunastnicy wykonuje się dodatkowo badania obrazowe wątroby i płuc, celem wykluczenia potencjalnych przerzutów odległych.

Rak dwunastnicy – leczenie i rokowanie

Z powodu rzadkości raka dwunastnicy, brak jest szerokich badań porównujących skuteczność poszczególnych schematów leczenia. Wiadomym jest fakt, że jedyną metodą pozwalającą na uzyskanie całkowitego leczenia raka dwunastnicy jest rozległa resekcja chirurgiczna wraz z usunięciem okolicznych węzłów chłonnych. Ze względu na znaczną odmienność anatomiczną dwunastnicy w stosunku do pozostałych części jelita cienkiego, do wykonania możliwe są dwie operacje:

• pankreatoduodenektomia z limfadenektomią metodą Whipple’a – jest to bardzo złożona i wyjątkowo rozległa, wielogodzinna operacja zaliczana do najtrudniejszych zabiegów w całej chirurgii jamy brzusznej, gdzie operator usuwa kolejno głowę trzustki, dwunastnicę, pęcherzyk żółciowy i część odźwiernikową żołądka, a następnie preparuje okoliczne węzły chłonne;
• resekcja segmentarna – jest istotna szczególnie w przypadku guzów zlokalizowanych w dalszej części dwunastnicy; chirurg usuwa wtedy fragment dwunastnicy z nowotworem oraz okoliczne węzły chłonne, w których mogą znajdować się przerzuty.

Gdy u chorego rozwinęły się przerzuty odległe lub stwierdza się niemożliwość wykonania całkowitej resekcji z powodu rozległych nacieków na ważne struktury sąsiednie, odstępuje się od wykonywania obciążających operacji i stosuje leczenie paliatywne (objawowe). Jednym ze sposobów jest wykonanie zespolenia żołądkowo-czczego omijającego dwunastnicę i pozwalającego na swobodny pasaż pokarmu. Drugą metodą jest fotokoagulacja, czyli usunięcie miejscowe za pomocą lasera – najczęściej stosuje się ją u pacjentów obciążonych chorobami, przez które są dyskwalifikowani z dużych operacji. Leczenie laserem pozwala na uzyskanie dobrych efektów w redukcji masy guza oraz zapobieganie krwawieniom.

Do tej pory nie jest ustalona rola chemioterapii oraz radioterapii. Istnieje możliwość stosowania tych metod przed wykonaniem operacji (celem „oczyszczenia” pola operacyjnego z komórek nowotworowych i zmniejszenia szansy na wznowę choroby nowotworowej) oraz po wykonaniu operacji (wtedy radiochemioterapia usuwa pozostałości, które były niewidoczne gołym okiem podczas wykonywania zabiegu).

Rak dwunastnicy to choroba rzadka, dlatego nie jest możliwe zbadanie skuteczności tych metod na dużej grupie pacjentów – wybór leczenia przed- lub pooperacyjnego należy do prowadzącego lekarza onkologa i powinien być dopasowany indywidualnie dla każdego chorego.

W przypadku raka dwunastnicy rokowanie jest średnie – trochę mniej niż połowa chorych przeżywa pięć lat. W przypadku stwierdzenia przerzutów w węzłach chłonnych szanse na wyleczenie znacznie się zmniejszają. Najgorzej rokują osoby chore, u których stwierdza się rozsiew choroby do narządów odległych.

Podejrzenie raka – gdzie szukać pomocy?

Gdy pacjent zauważy u siebie niepokojące objawy (w szczególności niezidentyfikowane bóle w jamie brzusznej, krew w stolcu lub wymiocinach, opór w jamie brzusznej lub niewyjaśnione chudnięcie), należy natychmiast udać się do lekarza pierwszego kontaktu, który wykona badanie fizykalne, zbierze dokładny wywiad i skieruje na dalszą diagnostykę.

Pomocy można również szukać bezpośrednio o onkologów – nie jest wymagane skierowanie. Głównym lekarzem prowadzącym najważniejszą część terapii jest chirurg-onkolog, który decyduje o możliwości wykonania zabiegu oraz zaleca zastosowanie ewentualnych metod uzupełniających operację.