Rak cewki moczowej – przyczyny, objawy, leczenie, rokowania

Czym jest rak cewki moczowej?

Rak cewki moczowej jest rzadko występującym nowotworem układu moczowo-płciowego, zdecydowanie częściej dotyczy kobiet (ze względu na krótszą cewkę). Nowotwór ten występuje częściej u osób z pewnymi predyspozycjami. Zaliczamy do nich:

• częste lub przewlekłe zapalenia cewki moczowej,
• zwężenie cewki moczowej,
• infekcję wirusem brodawczaka ludzkiego,
• rasę kaukaską (białą),
• wiek powyżej 60 roku życia,
• przebycie raka pęcherza moczowego.

U kobiet guzy często naciekają wargi sromowe, pochwę i szyjkę pęcherza moczowego. U mężczyzn dochodzi do inwazji w górę cewki moczowej, nacieku tkanek głębokich, nacieku przepony miednicy, gruczołu krokowego oraz zajęcia prącia i skóry moszny. Nierzadkie jest tworzenie się przetok oraz ropni w tkankach penisa.

Przeczytaj też: Pieczenie penisa – co może być przyczyną?

Najczęściej mamy do czynienia z rakiem wywodzącym się bezpośrednio z nabłonka dróg moczowych, czyli rakiem przejściowokomórkowym (zgodnie z większością źródeł naukowych). Rzadszymi rodzajami raka cewki moczowej są:

• gruczolakoraki,
• raki płaskonabłonkowe,
• czerniaki.

Niektóre podręczniki podają jednak na pierwszym miejscu raka płaskonabłonkowego.

Jakie są objawy raka cewki moczowej?

Prawie wszyscy pacjenci skarżą się na objawy choroby w momencie przeprowadzania diagnostyki i ustalania rozpoznania. Należą do nich:

• krwawienie z cewki moczowej,
• krwiomocz,
• zaburzenia mikcji (czyli problemy z oddawaniem moczu – słaby lub przerywany strumień),
• częste oddawanie moczu,
• zgrubienie na prąciu,
• powiększenie węzłów chłonnych pachwinowych,
• zatrzymanie oddawania moczu,
• krew w nasieniu,
• pieczenie i ból podczas mikcji.

Podejrzewając u siebie raka cewki moczowej najlepiej rozpocząć poszukiwanie pomocy u swojego lekarza rodzinnego i opisać mu objawy oraz podzielić się swoimi obawami. Najistotniejszym ogniwem w leczeniu raka cewki moczowej jest specjalista urolog (wymagane jest skierowanie).

Rak cewki moczowej – diagnostyka

Wczesna ocena chorego w przypadku podejrzenia raka cewki moczowej obejmuje dokładne badanie fizykalne, w tym ocenę narządów płciowych oraz badanie odbytu wraz z badaniem palpacyjnym cewki moczowej. Do rozpoznania nowotworu złośliwego niezbędne jest wykonanie biopsji podczas badania endoskopowego cewki moczowej. Wskazaniem do pobrania bioptatu (próbki) jest stwierdzenie podejrzanej zmiany z nieregularną budową, zaczerwienieniem, plamami, owrzodzeniami lub nadżerkami. Ważne jest odpowiednie zróżnicowanie guza z procesami łagodnymi, takimi jak włóknienie ciała gąbczastego prącia.

W badaniu fizykalnym lekarz może stwierdzić obecność:

• przetoki cewkowo-skórnej,
• przetoki cewkowo-pochwowej,
• przetoki cewkowej,
• ropnia okołocewkowego,
• martwicy tkanek cewki moczowej,
• cech infekcji układu moczowego,
• podejrzane zmiany na prąciu lub w pochwie,
• powiększonych węzłów chłonnych,
• wyczuwalnej masy w obrębie cewki moczowej.

Najczęściej stosowaną metodą endoskopowej oceny cewki moczowej jest cystoskopia, czyli wziernikowanie pęcherza moczowego od strony ujścia cewki. Ze względu na duże dolegliwości bólowe i nieprzyjemne uczucie podczas badania, lekarz często decyduje o wykonaniu znieczulenia miejscowego lub ogólnego. Poprzez wprowadzenie cystoskopu do cewki moczowej, urolog jest w stanie obserwować stan ścian tego narządu i w razie stwierdzenia podejrzanej zmiany pobrać wycinek do badania. Uzupełniająco zaleca się wykonanie badania ogólnego moczu z analizą osadu. Duża ilość złuszczonych komórek obecnych w moczu pacjenta może wskazywać na obecność guza w obrębie cewki.

W celu lepszego zobrazowania struktur miednicy i określenia stopnia naciekania wskazane jest wykonanie rezonansu magnetycznego, który jest najlepszym badaniem do rozróżnienia tkanek miękkich.

Jak leczyć raka cewki moczowej?

Leczeniem raka cewki moczowej jest zabieg urologiczny. Ze względu na stosunkowo łatwy dostęp do guza możliwe jest wykonanie kilku rodzajów operacji:

• chirurgii z otwartego cięcia (z przecięciem cewki moczowej),
• elektroresekcji z wycięciem,
• chirurgii laserowej,
• usunięcia cewki moczowej i pęcherza moczowego,
• usunięcia pęcherza moczowego i gruczołu krokowego,
• usunięcia całkowitego lub niecałkowitego prącia.

Leczeniem systemowym (w przypadku stwierdzenia rozsiewu choroby w postaci przerzutów) jest chemioterapia dożylna lub doustna. Najczęściej wykorzystuje się cisplatynę, winkrystynę oraz metotreksat. Ze względu na działanie ogólnoustrojowe, chemioterapia może wywierać działania niepożądane, takie jak niedokrwistość, zmęczenie, utrata włosów, utrata apetytu, wymioty, nudności, suchość w jamie ustnej, duszność, zwiększone ryzyko rozległych krwotoków i skłonność do tworzenia się siniaków.

Dużą rolę w leczeniu raka cewki moczowej pełni również radioterapia , która może być stosowana jako leczenie pierwotne (czyli główne) oraz uzupełniające z chemioterapią i/lub operacją. Sugeruje się, że radioterapia jest odpowiednim rodzajem terapii w przypadku mało zaawansowanych zmian nowotworowych w cewce moczowej.

W przypadku guzów w niskim stopniu zaawansowania rokowanie jest stosunkowo dobre – większość chorych (ponad 80 %) przeżywa okres 5 lat. Prognoza znacznie się pogarsza w przypadku stwierdzenia dużego miejscowego zaawansowania guza lub przerzutów odległych (5-letnie przeżycie jest niższe niż 50 %).

Rak cewki moczowej – postępowanie po leczeniu

Zaleca się wykonywanie regularnych badań kontrolnych, by szybko wykryć ewentualną wznowę (odrośnięcie) choroby. Szczególnej troski wymagają osoby, u których usunięto pęcherz moczowy i wykonano urostomię – odpływ moczu drogami sztucznymi przez specjalny otwór. Należy dbać o higienę i zminimalizować ryzyko infekcji, ponieważ nawet niewielkie zakażenie może prowadzić do poważnych komplikacji związanych z uszkodzeniem funkcjonowania nerek. Warto wspomnieć, że istnieją specjalne zespoły przeszkolonych pielęgniarek, które szkolą chorego w odpowiednim postępowaniu z urostomią.

W przypadku raka cewki moczowej nie ma żadnych zaleceń związanych z badaniami przesiewowymi – nie udowodniono przydatności żadnej z metod. Wszystkim chorym z grupy ryzyka rekomenduje się jedynie rzucenie nałogu palenia papierosów, który prawdopodobnie zwiększa częstość występowania raka cewki moczowej.