Dysbioza jelit – przyczyny, objawy, leczenie, dieta, skutki

Mikroflora jelitowa – dlaczego jest ważna?

Jelita to element przewodu pokarmowego traktowany długo jedynie jako miejsce ważnych procesów, jakimi są trawienie i wchłanianie pokarmów. Jak się jednak okazuje, środowisko to zasiedla specyficzna flora bakteryjna, której liczebność jest dziesięciokrotnie wyższa niż ilość komórek ludzkiego organizmu. Dodatkowo pełni ona bardzo istotne funkcje warunkujące zachowanie zdrowia.

Doliczono się ponad 1500 różnych gatunków bakterii w przewodzie pokarmowym. Warto wiedzieć, że równowaga w składzie tych mikroorganizmów warunkuje prawidłową pracę całego ustroju.

Liczba bakterii zmienia się w zależności od odcinka układu pokarmowego. W jelicie cienkim dominują drobnoustroje z rodzaju Bacteroides, Lactobacillus, Streptococcus, Clostridium, Enterococcus, Veillonella, Enterobacteriaceae.

W jelicie grubym, gdzie liczba bakterii wyraźnie rośnie, można spotkać Bacteroides, Clostridium, Bifidobacterium, Enterococcus, Eubacterium, Fusobacterium, Peptostreptococcus, Ruminococcus, Streptococcus oraz Bacillus.

W jelitach mogą zacząć namnażać się również czynniki chorobotwórcze, takie jak grzyby drożdżopodobne i bakterie proteolityczne, wskutek czego dochodzi do procesów gnilnych i uwalniania toksyn, co wywołuje szereg objawów związanych z układem pokarmowym.

Bakterie jelitowe – funkcje

W związku z rolą, jaką pełnią one w utrzymaniu zdrowia, nazywa się je „zapomnianym organem” ludzkiego ciała. Wpływ mikroflory na organizm ma charakter wielokierunkowy. Opiera się na dwustronnej komunikacji pomiędzy komórkami ciała a mikrobiotą.

To ona pozwala zachować stan równowagi i decyduje o wystąpieniu choroby lub dobrostanu fizycznego oraz psychicznego. Bakterie w jelitach można w dużym uproszczeniu podzielić na te pełniące rolę dobrego i złego lokatora. Pierwsza grupa wymienionych drobnoustrojów zwana jest florą autochtoniczną. Funkcje, jakie pełnią one w organizmie człowieka, to:

• funkcja immunologiczna (wpływ na odporność organizmu),
• funkcja metaboliczna,
• funkcja troficzna,
• funkcja ochronna.

Przede wszystkim uczestniczą one czynnie w rozwoju i koordynacji pracy układu immunologicznego. W odróżnieniu od flory patogennej nie powodują aktywacji mechanizmów obronnych ustroju. Istnieje wiele dowodów na to, że naturalne drobnoustroje znajdujące się w jelicie mają wpływ na odpowiedź immunologiczną organizmu. Mechanizmy tych współzależności nie są do końca poznane.

Nie podlega jednak wątpliwości, że trening odpornościowy człowieka rozpoczyna się wraz z momentem narodzin i kolonizacją przewodu pokarmowego przez pierwsze rodzaje bakterii. Prawidłowy przebieg tego procesu będzie obniżać ryzyko rozwoju problemów zdrowotnych, takich jak alergie czy choroby zapalne jelit.

Na uwagę zasługuje również funkcja metaboliczna. Jest ona związana m.in. z produkcją wielu witamin, w tym witaminy K i witamin z grupy B.

Dobre drobnoustroje na drodze fermentacji błonnika pokarmowego produkują krótkołańcuchowe kwasy tłuszczowe, które odżywiają komórki nabłonka jelitowego. Związki te, zwane w skrócie SCFA, korzystnie oddziałują na metabolizm białek i glukozy w wątrobie, regulują pH, a także zwiększają wchłanianie magnezu, żelaza i wapnia z przewodu pokarmowego.

Wykazują właściwości przyspieszające gojenie się i regenerację nabłonka jelit, a także hamują namnażanie się bakterii patogennych. Wiąże się to z funkcją troficzną (która polega na zachowaniu szczelności bariery jelitowej) oraz ochronną (której celem jest zapobieganie rozwijaniu się niekorzystnych dla zdrowia mikroorganizmów).

Dysbioza jelitowa – jakie są przyczyny i objawy choroby jelit?

Dysbioza przewodu pokarmowego to zaburzenie flory bakteryjnej jelit dotyczące zarówno jej ilości, jak i składu. Istnieje szereg czynników wpływających na mikrobiotę tej części organizmu, mogących prowadzić do jej zakłócenia. Należą do nich:

• nieprawidłowa dieta,
• przewlekły stres,
• nadużywanie leków, w tym nieuzasadnione stosowanie antybiotyków (te o szerokim spektrum działania mogą prowadzić do rozwoju bakterii Clostridium difficile , która stanowi jedną z przyczyn rzekomobłoniastego zapalenia jelit),
• stosowanie używek, takich jak alkohol.

W kształtowaniu się prawidłowej flory bakteryjnej jelit ogromną rolę odgrywa sposób przyjścia na świat, wiek ciążowy oraz rodzaj karmienia. Najkorzystniejszym składem mikrobioty charakteryzują się dzieci z ciąż donoszonych, urodzone w porodzie siłami natury i karmione mlekiem matki.

Objawy dysbiozy jelit to m.in. częste wzdęcia i bóle brzucha. Pacjent może skarżyć się na nudności i wymioty. Dochodzi do utraty wagi ciała, a chory traci apetyt. Pojawiają się biegunki albo zaparcia. Niekiedy można zauważyć śluz, ropę lub krew w stolcu. Objawem chorych jelit jest też często zgaga.

Czytaj również: Zielony stolec – co oznacza zielony kał u dorosłych i dzieci?

Jaką dietę i prebiotyki na zdrowe jelita stosować?

Jednym z ważnych czynników kształtujących skład mikrobioty przewodu pokarmowego jest prawidłowa dieta. Szczególnie niekorzystnie na florę jelit wpływa typowy jadłospis krajów rozwijających się i rozwiniętych. Jest on zasobny w energię pochodzącą z cukrów prostych oraz nasyconych kwasów tłuszczowych.

Dostarcza zwykle niewystarczających ilości błonnika pokarmowego, witamin i składników mineralnych. Jest bogaty w żywność przetworzoną charakteryzującą się obecnością substancji celowo dodawanych, takich jak konserwanty czy barwniki. Ich wysokie spożycie także może prowadzić do rozwoju dysbiozy.

Model sprzyjający utrzymaniu prawidłowego składu flory bakteryjnej przewodu pokarmowego powinien opierać się o powszechnie znane zasady zdrowego odżywania. Obejmują one przede wszystkim regularne posiłki, duży udział warzyw i owoców, odpowiednie spożycie płynów i sięganie po produkty spożywcze możliwie jak najmniej przetworzone.

Kluczowy składnik pokarmowy w tym kontekście stanowi włókno pokarmowe. Szczególnie ważna jest jego frakcja rozpuszczalna w wodzie. Jest ona doskonałą pożywką dla drobnoustrojów jelita. Znajdziemy ją w produktach takich jak owies, jęczmień, nasiona roślin strączkowych, warzywa, owoce.

Badając rolę diety w utrzymaniu odpowiedniego składu jakościowego i ilościowego mikroflory jelit, można natknąć się na pojęcie prebiotyku. Jest to każda substancja obecna w żywności lub celowo do niej dodana, stymulująca wzrost drobnoustrojów przewodu pokarmowego.

Do najczęściej używanych prebiotyków zalicza się związki z grupy poli- i oligosacharydów, w tym m.in. inulinę. Można znaleźć je w pokarmach takich jak: szparagi, cykoria, cebula, banan, ziemniaki, czosnek, por czy pomidor.

W zachowaniu zdrowia jelit w przypadku już występującej dysbiozy znaczenie mają także składniki o działaniu przeciwzapalnym, które znajdziemy m.in. we wspomnianych wcześniej warzywach i owocach, orzechach, olejach roślinnych, szczególnie rzepakowym i lnianym (tłoczonych na zimno i spożywanych na surowo), orzechach, pestkach, zielonej herbacie, kakao gorzkim.

Poprawę stanu zdrowia jelit w przypadku dysbiozy warto wspomagać poprzez użycie naturalnych probiotyków, takich jak napoje mleczne fermentowane czy kiszonki. Warto wypijać też napary z ziół na jelita, które zapobiegną wzdęciom i będą wpływać korzystnie na układ pokarmowy (np. szałwia czy rumianek).

Czytaj również: Bezoar – co to? Przyczyny, objawy, leczenie, rokowania

Dysbioza jelitowa – badania mikroflory jelitowej

Znając rolę mikrobioty jelit w zachowaniu zdrowia oraz wpływ jej zaburzeń na ryzyko występowania poważnych chorób, warto zastanowić się, w jaki sposób można ocenić jej skład jakościowy i ilościowy.

Wiele osób, poszukując informacji w sieci wpisuje w wyszukiwarki frazę dysbioza jelitowa badanie, otrzymując wiele odnośników do metod diagnostycznych polegających na ocenie próbek kału. Analizowane są one pod kątem zarówno ilości, jak i rodzaju obecnych w nich bakterii.

Warto pamiętać, że jeżeli chodzi o dysbiozę jelit, diagnostyka i interpretacja wyniku takiego badania powininna być przeprowadzona przez specjalistę, który uwzględni wiele czynników mogących wpływać na wynik (wiek pacjenta czy stan zdrowia).

Innym badaniem flory bakteryjnej jelit jest pośredni test dysbiozy. W tym przypadku bada się obecność kwasów organicznych w moczu. Są one produktami bakterii znajdujących się w przewodzie pokarmowym.

Dysbioza – leczenie probiotykami

Dysbioza jelita grubego to poważny problem zdrowotny. Wdrożenie odpowiedniego leczenia ułatwia wykonanie właściwych badań. Można na ich podstawie podjąć pre- i probiotykoterapię.

Probiotyki to żywe drobnoustroje, które – podawane w odpowiednich dawkach – wywierają korzystne skutki zdrowotne. Mogą występować naturalnie w żywności, takiej jak np. kiszona kapusta czy fermentowane napoje mleczne, ale też być do niej celowo dodawane.

Znaleźć je można także w aptece, jako leki i suplementy diety. Odpowiednio dobrany probiotyk na jelita pozwala skuteczniej przywrócić równowagę mikrobiocie przewodu pokarmowego. Ważne jest również stosowanie odpowiedniej terapii osłonowej podczas antybiotykoterapii, tj. dobrego probiotyku przy antybiotyku.

Dysbioza jelit – skutki

Wiele badań naukowych wskazuje na to, że dysbioza jelitowa jest czynnikiem ryzyka rozwoju poważnych chorób, takich jak: atopowe zapalenie skóry, zespół jelita wrażliwego (nadwrażliwego), choroby alergiczne, depresja, zaburzenia ze spektrum autyzmu, nieswoiste zapalenia jelit, nowotwory, celiakia czy otyłość.

Pokazuje to jak ważną rolę w zachowaniu prawidłowych funkcji organizmu odgrywa właściwa ilość i skład bakterii jelitowych. Istotny w tym kontekście staje się szczególnie wpływ stylu życia na mikrobiotę przewodu pokarmowego.

Przez odpowiednie działania prewencyjne oraz naprawcze można wspomóc organizm w zachowaniu stanu równowagi pomiędzy drobnoustrojami autochtonicznymi i patogennymi.