Rytm zatokowy – miarowy, przyspieszony, zwolniony – co to znaczy?

Praca serca – jak powstają skurcze mięśnia sercowego?

Serce jest mięśniem pracującym przez całe życie człowieka. Potrafi samoistnie i rytmicznie pobudzać swoje komórki do skurczu. Dzieje się to dzięki układowi bodźco-przewodzącemu. W jego skład wchodzą: węzeł zatokowo-przedsionkowy, węzeł przedsionkowo-komorowy, pęczek przedsionkowo-komorowy (zwany inaczej pęczkiem Hisa). Pęczek dzieli się na dwie odnogi – prawą i lewą, prowadząc impulsy odpowiednio do prawej i lewej komory.

Obie odnogi, rozgałęziają się dalej i tworzą tzw. włókna Purkiniego. Dzięki specyficznej budowie komórek układu bodźco-przewodzącego, ma on zdolność do samoistnych, rytmicznych pobudzeń elektrycznych. Nadrzędnym ośrodkiem, nadającym rytm serca, jest węzeł zatokowo-przedsionkowy. Znajduje się on w ścianie prawego przedsionka pod nasierdziem, w pobliżu ujścia żyły głównej górnej. Następnie pobudzenie rozchodzi się do niżej położonych elementów układu bodźco-przewodzącego. Dzięki temu w pierwszej kolejności kurczą się przedsionki, a następnie dochodzi do skurczu komór. Fizjologiczny rytm, narzucony przez węzeł zatokowo-przedsionkowy, nazywany jest rytmem zatokowym serca.

To też może Cię zainteresować: Co oznacza przyspieszone bicie serca?

Co to jest miarowy rytm zatokowy serca?

Rytm serca, to jeden z podstawowych parametrów pracy serca. Może być oceniany podczas prostego badania pulsu lub badaniem elektrokardiograficznym – EKG serca. Jego celem jest ocena pracy serca. Prócz zaburzeń rytmu serca, EKG pozwala wykryć wiele innych chorób, jak niedokrwienie mięśnia sercowego czy zawał. Badanie polega na przyłożeniu 6 elektrod do klatki piersiowej i 4 elektrod do kończyn. Dzięki nim, urządzenie rejestruje czynność elektryczną serca i zapisuje ją na papierze milimetrowym w postaci krzywej. Badanie jest bezbolesne.

Laikowi graficzne przedstawienie pracy serca niewiele mówi. Dla lekarza jest jednak podstawowym źródłem informacji o sercu. Dzięki badaniu, lekarz może stwierdzić przede wszystkim, czy serce bije równo i z jaką szybkością. Rytm zatokowy w EKG ocenia się dzięki obecności tzw. „załamka P”. Załamek P, to wychylenie krzywej EKG obrazujące skurcz przedsionków serca. Ponadto, po każdym „załamku P” powinien pojawić się tzw. zespół QRS (będący wyrazem skurczu komór).

Miarowy rytm zatokowy, oznacza, że załamki P występują w tej samej odległości od siebie na EKG, a rytm serca narzucany jest przez węzeł zatokowo-przedsionkowy. Średnio, podczas minuty, serce u zdrowego, spokojnego człowieka bije z częstością około 60–80 uderzeń/min. Zarówno w sercu zdrowym, jak i dotkniętym chorobą, zdarza się niemiarowy rytm zatokowy. Ponadto może dojść do spowolnienia akcji serca lub jej przyspieszenia. Zaburzenia rytmu serca mogą się objawiać skurczami dodatkowymi, blokami przedsionkowo-komorowymi serca, migotaniem przedsionków, itp. Każdy inny rytm serca, niż rytm zatokowy, wymaga diagnostyki i wizyty u lekarza specjalisty – kardiologa.

Niemiarowość zatokowa – oddechowa i bezładna

Niemiarowość oddechowa to przypadłość wielu zdrowych ludzi. Polega ona na zakłóceniu rytmu zatokowego związanym z oddechem. Zmiana objawia się przyspieszonym biciem serca podczas wdechu i spowolnieniem akcji serca podczas wydechu. Ruchy oddechowe rytmicznie hamują aktywność nerwów błędnych odpowiedzialnych za przywspółczulne unerwienie serca. Dzieje się to podczas wdechu. Wtedy przewagę uzyskuje współczulne unerwienie serca, czego wynikiem jest nieznaczne przyspieszenie akcji serca.

Niemiarowość oddechową spotyka się głównie u dzieci, nastolatków i osób młodych. Po 40. roku życia jest rozpoznawana znacznie rzadziej. Zwykle nie wymaga leczenia ani głębszej diagnostyki. Jest zjawiskiem fizjologicznym. Rozpoznaje się ją dzięki badaniu EKG. W przypadku, gdy niemiarowość zatokowa nie ma związku z oddychaniem, mówimy o niemiarowości zatokowej bezładnej. Stan ten może sugerować chorobę serca i wymaga konsultacji z kardiologiem.

Bradykardia zatokowa – spowolniony rytm zatokowy

Wolne bicie serca może mieć wiele przyczyn. Jeżeli częstość pracy serca spadnie poniżej 60 uderzeń/ minutę mówimy o bradykardii. Bradykardia zatokowa, to termin oznaczający spowolnienie rytmu zatokowego. Generalnie, rzadkoskurcz serca, o ile nie wywołuje przykrych dolegliwości, jest korzystnym zjawiskiem. U niektórych jest jednak przyczyną omdleń, zawrotów głowy, osłabienia, problemów z koncentracją i pamięcią. W przypadku uporczywego rzadkoskurczu serca należy rozważyć wszczepienie kardiostymulatora.

Istnieje wiele przyczyn bradykardii. U każdego człowieka, podczas snu lub wypoczynku, dochodzi do zwolnienia akcji serca. Ponadto bradykardia zatokowa występuje często u osób młodych, trenujących sport. Systematyczny trening wytrzymałościowy może doprowadzić do utrwalonego rzadkoskurczu. Wśród pozostałych przyczyn bradykardii wymienia się:

• przyjmowanie niektórych leków (B-blokerów, glikozydów naparstnicy),
• obniżenie temperatury ciała, hipotermia,
• niedoczynność tarczycy,
• uszkodzenia mózgu (guz mózgu, krwiak mózgu),
• hipoglikemia,
• choroby serca (wady zastawkowe serca, wrodzone zaburzenia węzła zatokowo-przedsionkowego).

Przyczyną bradykardii zatokowej mogą być także zaburzenia równowagi wodno-elektrolitowej w organizmie.

Tachykardia zatokowa – przyspieszony rytm zatokowy

Tachykardia zatokowa, to termin określający częstoskurcz serca. Częstość bicia serca przekracza 100 uderzeń/ min. Rytm wywodzi się z węzła przedsionkowo-zatokowego. Na EKG, widoczne są „załamki P”, które występują często po sobie. Szybkie bicie serca jest zwykle odczuwane przez pacjenta jako nieprzyjemne kołatanie serca.

Do przyczyn przyspieszonego rytmu zatokowego należą:

• wysiłek fizyczny,
• zdenerwowanie, stres,
• silne emocje, ból,
• nadczynność tarczycy,
• niedokrwistość,
• odwodnienie organizmu.

Przyspieszenie rytmu zatokowego może nastąpić także na skutek zażywania środków psychoaktywnych czy podczas gorączki. Kiedy rytm zatokowy serca jest przyspieszony, powodem może być także utrata krwi lub niedotlenienie.

Leczenie tachykardii zatokowej jest przyczynowe. Dolegliwości ustępują po usunięciu ich przyczyny, np. obniżeniu gorączki, zastosowaniu środków przeciwbólowych, uspokajających, nawodnieniu pacjenta. W niektórych przypadkach konieczne jest zastosowanie leków – B-adrenolityków.