Rozrusznik (stymulator) serca – działanie, rodzaje, wskazania do zabiegu wszczepienia

Co to jest rozrusznik serca i jak wygląda?

Stymulator serca (nazywanym również rozrusznikiem serca lub kardiostymulatorem) to małe elektroniczne urządzenie, które wszczepia się osobom z zaburzeniami rytmu serca, a zatem pacjentom, których serce m.in.: bije ze zbyt małą częstością, skurcze komór są niezsynchronizowane, przedsionki i komory pracują niezależnie od siebie lub istnieje ryzyko, że dojdzie do zatrzymania akcji serca. W każdej z tych sytuacji wymagana jest stymulacja pracy serca i przywrócenie jego odpowiedniego rytmu, jest więc wskazaniem do wszczepienia rozrusznika serca.

Rozrusznik serca wygląda jak płaskie urządzenie wielkości zegarka o wadze nie przekraczającej 30 g i grubości mniejszej niż 1 cm. Za pomocą przewodów elektrycznych przytwierdzone są do niego elektrody, wprowadzane do serca podczas zabiegu.

To też może Cię zainteresować: Jakie są przyczyny niskiego pulsu?

Impulsy elektryczne wytwarzane przez elektrostymulator, mają za zadanie pobudzać serce do pracy, zastępując tym samym lub wspomagając naturalną aktywność elektryczną serca, która nie działa prawidłowo. Należy pamiętać, że potocznie (choć nie do końca zgodnie z prawdą) stymulatorami serca nazywane są nie tylko urządzenia, które jedynie stymulują i pobudzają serce do skurczu, ale także te które pełnią funkcję stymulatorów i wszczepialnych (implantowalnych) kardiowerterów-defibrylatorów (ICD), a także urządzenia do terapii resynchronizującej serca (CRT).

Przeczytaj też: Choroba Kawasakiego – jak bardzo jest groźna dla dzieci?

Stymulator serca – jak działa?

Działanie rozrusznika serca jest możliwe dzięki zasilaniu baterią. Pomimo małych rozmiarów i ciągłej pracy urządzenia żywotność baterii stymulatora serca wynosi kilka lat. To czy będą to 3 lata czy 8 lat zależy od tego jak ciężko i często aparat musi pracować. Komputer stymulatora monitoruje i analizuje pracę serca oraz dostarcza sercu elektryczne impulsy stymulujące – zawsze wtedy, gdy jest to niezbędne.

Cały układ stymulujący, oprócz metalowej puszki stymulatora (wszczepianej pod skórę klatki piersiowej, najczęściej w okolicę podobojczykową lewą), w której znajduje się bateria i wcześniej wspomniany mały komputer, składa się z jednej lub większej ilości elektrod, które są cienkimi, dość elastycznymi przewodami. Jeden ich koniec połączony jest z puszką stymulatora, natomiast drugi poprzez żyły umieszczony jest wewnątrz serca (w zależności od trybu pracy stymulatora w przedsionku, komorze lub w obu jednocześnie).

Przeczytaj: Acard – wskazania, dawkowanie, skutki uboczne

To właśnie elektrody są „oczami” rozrusznika serca za pomocą, których „widzi” on, co dzieje się w sercu i w razie potrzeby może dostarczyć elektrycznego pobudzenia mięśniówki serca. Dzięki temu, że informacje o pracy serca docierające do urządzenia i są zapisywane w jego pamięci, lekarz w trakcie rutynowej kontroli stymulatora może zobaczyć, co i kiedy działo się w sercu, jak na dane sytuacje zareagował stymulator (a tym samym, czy działa on prawidłowo) oraz, kiedy wymienić baterię w rozruszniku.

Przeczytaj też: Łydka – gdzie i dlaczego boli?

Jak wygląda wszczepienie rozrusznika serca?

We wszczepianiu rozruszników serca specjalizują się kardiolodzy i kardiochirurdzy. Zabieg wszczepienia stymulatora przeprowadza się na sali operacyjnej, która zapewnia możliwość wykonania badania radiologicznego, echokardiografii i EKG. W czasie zabiegu zakładania rozrusznika niezbędny jest sprzęt, który pozwoli nakłuć naczynia, którymi poprowadzone zostaną elektrody do serca.

Lekarz przed zabiegiem wybiera żyłę, przez którą poprowadzi elektrodę do serca. Najczęściej jest to żyła odpromieniowa lub żyła podobojczykowa. Elektroda jest wprowadzana do komory serca lub do przedsionka serca po wykonaniu niewielkiego nacięcia skóry pod obojczykiem. Jej drugi koniec znakuje się w rozruszniku serca.

Zakładanie rozrusznika serca nie boli, zabieg przeprowadzany jest w znieczuleniu miejscowym. Po połączeniu elektrod w rozrusznikiem, pacjentowi zostają założone szwy i opatrunek. Wszczepianie stymulatora trwa 20–40 minut. Zabieg nie jest obarczony wysokim ryzykiem powikłań, niemniej u pacjenta może dojść do wystąpienia krwiaka, odmy czy odczepienia się elektrod. Rzadziej powikłaniem wszczepienia rozrusznika jest wystąpienie miejscowej infekcji, tamponada serca, zator powietrzny.

Nie każdemu pacjentowi można wszczepić rozrusznik serca. Przeciwwskazania to uogólniona lub miejscowa infekcja oraz zaburzenia automatyzmu lub przewodzenia.

To też może Cię zainteresować: Co oznacza przyspieszone bicie serca?

Rozrusznik serca – wskazania do zabiegu

Wskazaniem do wszczepienia stymulatora serca są stany, w których praca serca jest nieregularna, impulsy elektryczne w mięśniu serca nie są miarowe, są o różnej sile lub nie przedostają się do wszystkich pieter układu bodźco-przewodzącego serca. Rozrusznik w sercu należy umieścić także, wówczas gdy trzeba pobudzić naturalną pracę serca.

O tym, kiedy wszczepia się rozrusznik, decyduje lekarz w oparciu o szereg badań. Najczęstsze wskazania to:

• bloki przedsinkowo-komorowe,
• bloki serca po zawale mięśnia serca,
• blok odnóg pęczka Hisa,
• bradykardia,
• migotanie przedsionków,
• zespół wydłużonego QT,
• zespół chorego węzła zatokowo-przedsionkowego,
• kardiomiopatia przerostowa.

Osoby po zabiegu powinny być pod nieustanną kontrolą kardiologa, który udzieli wskazówek dotyczących tego, jak żyć z rozrusznikiem, jakie są ograniczenia i jak powinna wyglądać rekonwalescencja.

Rodzaje stymulatorów serca – jednojamowe i dwujamowe

Głównym zadaniem stymulatora serca jest utrzymanie wystarczająco szybkiej pracy serca. Dzięki wbudowanemu minikomputerowi, który dokładnie analizuje rytm serca pacjenta, rozruszniki stymulują (pracują) tylko wtedy, kiedy serce nie podejmuje własnej aktywności elektrycznej.

W stymulatorach jednojamowych, układ stymulujący zbudowany jest z puszki i jednej elektrody umieszczonej w przedsionku lub w komorze.W przypadku stymulatora z elektrodą w przedsionku oznaczany jest AAI, a w przypadku elektrody w komorze jest to VVI. W tym trybie stymulacji rozrusznik serca uruchamia się dopiero wtedy, gdy po określonym czasie nie pojawia się odpowiednio skurcz przedsionków lub komór zarejestrowany przez stymulator. W rozruszniku dwujamowym, w którym układ stymulujący zbudowany jest z dwóch elektrod, urządzenie może jednocześnie wyczuwać i stymulować zarówno przedsionki, jak i komory, dzięki czemu może naśladować naturalną pracę serca.

Oprócz wspomnianych trybów pracy, stymulatory wyposażane są w różne funkcje, mające na celu optymalizację pracy rozruszników. Jedną z takich funkcji jest tzw. Rate Response, która wykorzystuje wbudowany w stymulator czujnik ruchu. Dzięki niemu, w zależności od poziomu aktywności fizycznej, stymulator może przyspieszyć rytm serca (tak jak to dzieje się naturalnie podczas wysiłku) lub zwalniać go, gdy jesteśmy mniej aktywni. O włączeniu tej funkcji informuje nas literka R znajdująca się za oznaczeniem trybu stymulacji (mamy wtedy AAIR, VVIR lub DDDR).

Kardiowerter-defibrylator (ICD)

Kardiowerter-defibrylator to wszczepialne, wysokoenergetyczne urządzenie, pełniące funkcję zewnętrznego defibrylatora stosowanego w trakcie akcji reanimacyjnych. Stosowany jest on u pacjentów, z występującymi lub mogącymi wystąpić groźnymi dla życia arytmiami, które mogą doprowadzić do nagłego zatrzymania krążenia w mechanizmie migotania komór lub szybkiego częstoskurczu komorowego.

Dzięki zdolności do generowania impulsów o wysokiej energii, urządzenie ICD przerywa groźną arytmię i przywraca naturalny, prawidłowy rytm serca. ICD posiada wbudowany mały komputer zasilany z wewnętrznej baterii (jej żywotność w dużej mierze zależy od częstości wyładowań wysokoenergetycznych), który stale monitoruje pracę serca a w sytuacji wystąpienia groźnej arytmii, potrafi ją rozpoznać i przerwać.

Kardiowerter jest jednocześnie stymulatorem, a więc w razie potrzeby, potrafi również pobudzać do pracy serce, które np. pracuje zbyt wolno. System ICD oprócz puszki kardiowertera-defibrylatora, zbudowany jest z jednej lub więcej elektrod. Elektrody defibrylujące mają bardziej złożoną budowę od zwykłych elektrod stymulujących, ponieważ oprócz części używanej do stymulacji i „obserwacji ", posiadają również część wysokoenergetyczną, a więc tę odpowiedzialną za dostarczanie terapii wysokoenergetycznych mających na celu przerywania groźnych arytmii.

Terapia resynchornizująca serca (CRT)

Urządzenie stosowane w terapii resynchronizującej serca wszczepiane jest u pacjentów z niewydolnością serca, u których leczenie środkami farmakologicznymi jest niewystarczające, a obecna w tym schorzeniu dyssynchronia skurczu (czyli rozbieżny w czasie skurcz prawej i lewej komory), doprowadza do zaburzeń hemodynamicznych znacznie pogarszających jakość życia pacjenta i jego zdolność do normalnego funkcjonowania.

Zadaniem terapii CRT jest przywrócenie synchronii (jednoczasowego) skurczu prawej i lewej komory, tak jak to ma miejsce w zupełnie zdrowym sercu. Implantacja CRT polega na równoczesnym połączeniu z puszką urządzenie trzech elektrod: jednej przedsionkowej i dwóch stymulujących lewą i prawą komorę serca (CRT-P). Dodatkowo wszczepiony układ może być wyposażony w funkcję kardiowertera-defibrylatora (CRT-D).

Celem tej terapii, w przeciwieństwie do zwykłych stymulatorów serca, w których promuje się rytm własny pacjenta, jest przejęcie całkowitej kontroli na sercem, tak by pracowało ono według ściśle określonego algorytmu nadanego prze urządzenie CRT przypominającego pracę zdrowego serca (a więc najpierw kurczą się przedsionki, a po nich jednoczasowo obie komory). Ma to zapewnić optymalne warunki hemodynamiczne organizmu.

Stymulatory serca – wypowiedź kardiologa