Moczówka prosta – przyczyny, objawy, leczenie

Czym jest moczówka prosta?

Moczówka prosta jest schorzeniem endokrynologicznym, wywołanym przez zaburzenie wydzielania lub działania wazopresyny (hormonu wytwarzanego w podwzgórzu część mózgowia). Wazopresyna działa na cewki zbiorcze nerek. Wskutek jej niedoboru mocz nie jest odpowiednio zagęszczany i woda w nadmiarze usuwana jest z rozcieńczonym moczem. Powoduje to wzrost pragnienia (polidypsję).

Moczówka prosta – przyczyny

W zależności od przyczyny powstawania moczówki prostej, wyróżniamy dwa jej rodzaje:

Moczówka prosta centralna (neurohormonalna)

Moczówka prosta centralna (neurohormonalna) wywołana jest niedoborem wazopresyny. Uszkodzeniu ulega tu podwzgórze (wytwarza wazopresynę) lub przysadka mózgowa (magazynuje hormon). Zniszczenie tych struktur może być spowodowane przez:

• guzy podwzgórza;
• urazy np. w wyniku operacji neurochirurgicznych, wypadków drogowych;
• reakcje autoimmunologiczne (układ odpornościowy niszczy daną strukturę);
• neuroinfekcje;
• choroby naczyniowe.

Moczówka prosta nerkowa

Moczówka prosta nerkowa wywołana jest z kolei brakiem wrażliwości cewek zbiorczych nerek na wazopresynę. Jedną z przyczyn moczówki prostej nerkowej jest obecność nieprawidłowych receptorów (miejsc wiązania) wazopresyny, jest to przyczyna o podłożu genetycznym, występująca wyłącznie u mężczyzn. Moczówka prosta nerkowa może być spowodowana także uszkodzeniem nerek, np. wskutek śródmiąższowego zapalenia nerek, torbielowatości nerek, skrobiawicy.

To też może Cię zainteresować: Zielony mocz – przyczyny

Jako przyczyny moczówki nerkowej wymienia się również zaburzenia elektrolitowe:

• hiperkalcemię (wzrost poziomu wapnia we krwi);
• hipokaliemię (obniżenie poziomu potasu we krwi);
• przewlekłe leczenie węglanem litu;
• rzadziej terapię amfoterycyną B.

Moczówka prosta – objawy

Podstawowym objawem moczówki prostej jest wzrost pragnienia, spowodowany wielomoczem (poliurią). Chory budzi się w nocy w celu oddania moczu. Uzupełnianie płynów nie dopuszcza do powstania hipernatremii (zwiększonego stężenia sodu we krwi). Dopóki pacjent jest w stanie pić odpowiednią ilość płynów w stosunku do oddawanej objętości moczu, moczówka prosta nie stanowi zagrożenia życia. Inaczej wygląda sytuacja u:

• chorych nieprzytomnych,
• osób z zaburzeniami połykania,
• małych dzieci, które nie są w stanie uzupełnić niedoboru płynów.

Zwiększeniu ulega stężenie sodu i mogą wystąpić objawy neurologiczne. Moczówka prosta objawia się mniej charakterystycznie u niemowląt, u których może pojawić się podwyższona temperatura ciała, wymioty, zaparcia.

Do innych symptomów moczówki prostej należą także objawy związane z przyczyną jej powstania, tj. objawy guza wewnątrzczaszkowego (zaburzenia widzenia, bóle głowy, wymioty). Mogą także wystąpić zaburzenia wydzielania innych hormonów przysadki.

Diagnostyka moczówki prostej

Postępowanie diagnostyczne u pacjenta, u którego lekarz na podstawie zebranego wywiadu i badania przedmiotowego podejrzewa moczówkę prostą, obejmuje oznaczenie elektrolitów w surowicy krwi, badanie osmolalności osocza, badanie ogólne moczu, ocenę ciężaru właściwego i osmolalności moczu, ocenę diurezy dobowej (objętości wydalonego w ciągu doby moczu).

Charakterystyczny dla moczówki prostej jest:

• wielomocz,
• niski ciężar właściwy moczu,
• niska osmolalność moczu,
• zwiększenie stężenia sodu w surowicy krwi.

W diagnostyce moczówki prostej przeprowadza się również test odwodnieniowy, inaczej nazywany testem zagęszczania moczu, a także test wazopresynowy w celu odróżnienia moczówki prostej centralnej od nerkowej. Pomiar stężenia wazopresyny we krwi nie jest rutynowo stosowany.

Jeżeli zostanie postawione rozpoznanie moczówki prostej centralnej należy wykonać badanie rezonansu magnetycznego (MR) okolicy podwzgórzowo-przysadkowej.

Z jakimi chorobami należy różnicować moczówkę prostą?

Nadmierne pragnienie i wydalanie moczu to objawy wielu jednostek chorobowych, z którymi różnicujemy moczówkę prostą.Upośledzenie zagęszczania moczu występuje w różnych zaburzeniach funkcji nerek, także w tych niezwiązanych z mechanizmem powstawania moczówki nerkowej.

Nadmierne pragnienie występuje również w tzw. moczówce psychogennej (nerwicy pragnieniowej). Zwiększone wydalanie moczu jest też jednym z objawów cukrzycy. Niektóre leki mogą zmniejszać wrażliwość na wazopresynę (utrudniać jej działanie).

Moczówka prosta – leczenie i rokowanie

Leczenie moczówki prostej zależy od jej przyczyny. Czasami wystarczy opanowanie choroby podstawowej, może być potrzebna terapia farmakologiczna, a nawet leczenie neurochirurgiczne. Celem jest zmniejszenie ilości wydalanego moczu i niedopuszczenie do zagrażających zdrowiu i życiu zaburzeń elektrolitowych.

Leczenie moczówki prostej centralnej

Leczenie moczówki prostej centralnej polega na leczeniu substytucyjnym (mającym za zadanie uzupełnić niedobór) desmopresyną, która jest analogiem (podobnym związkiem) wazopresyny o przedłużonym działaniu. Dawkowanie leku ustala się indywidualnie. Może być on podawany drogą doustną lub donosową. Chorym nieprzytomnym lek podaje się podskórnie, domięśniowo lub dożylnie. Podczas stosowania leku trzeba pamiętać, że nadmierne picie płynów może doprowadzić do niebezpiecznego przewodnienia.

Leczenie niemowląt karmionych piersią wymaga dopajania. Stosuje się bardziej rozcieńczone mieszanki i zwiększa ilość posiłków.

W zależności od wyniku badania rezonansu magnetycznego konieczne może również okazać się leczenie neurochirurgiczne.

Leczenie moczówki prostej nerkowej

W moczówce prostej wywołanej chorobami uszkadzającymi nerki jako podstawę leczenia stosuje się leczenie choroby podstawowej oraz odpowiednie nawadnianie pacjenta. Podobnie postępuje się w przypadku moczówki wywołanej zaburzeniami elektrolitowymi, gdzie należy wyrównać poziomy elektrolitów.

W leczeniu moczówki prostej nerkowej, powstałej w wyniku obecności nieprawidłowych receptorów dla wazopresyny, stosuje się dietę niskosolną i diuretyk tiazydowy. Jest on lekiem moczopędnym, ale w sytuacji moczówki nerkowej paradoksalnie zmniejsza ilość wydalanego moczu. Zastosowanie w terapii moczówki nerkowej znajduje również indometacyna.

Rokowanie w moczówce prostej zależy od jej przyczyny. Jest ono poważne w przypadku wystąpienia moczówki związanej z procesem rozrostowym w obrębie mózgowia.

Szczególną uwagę trzeba zwrócić na chorych nieprzytomnych lub z zaburzeniami odczuwania pragnienia, gdyż nie są oni w stanie uzupełnić niedoboru płynów.

Dzięki odpowiedniemu leczeniu substytucyjnemu z moczówką prostą można normalnie żyć.

Wypowiedź endokrynologa na temat moczówki prostej