Częste oddawanie moczu (częstomocz) - przyczyny i leczenie

Zakażenia układu moczowego (ZUM) a częstomocz

Zakażenie układu moczowego określa się jako obecność bakterii w drogach moczowych, które fizjologicznie powinny być ich pozbawione (jałowe). Jedynym odcinkiem, w którym w warunkach prawidłowych bytują bakterie chroniące dalsze odcinki dróg moczowych przed zakażeniem patogenami, jest dalszy odcinek cewki moczowej. Inwazja patogennych mikroorganizmów i rozwój zakażenia układu moczowego jest przypadłością występującą zdecydowanie częściej u kobiet, zwłaszcza aktywnych seksualnie. Częste oddawanie moczu to tylko jeden z szeregu tak zwanych objawów dyzurycznych (świąd, pieczenie).

Po 60 roku życia liczba przypadków zakażeń układu moczowego wzrasta u mężczyzn – głównie ze względu na rozwój łagodnego rozrostu gruczołu krokowego, który sprzyja zastojowi moczu, a co za tym idzie – rozwojowi infekcji. Rozwojowi ZUM sprzyja również cewnikowanie pęcherza moczowego np. u pacjentów poddawanych zabiegom chirurgicznym.

Zobacz też: Kolor moczu a choroby

Do charakterystycznych objawów towarzyszących zapaleniu dróg moczowych zalicza się, oprócz wspomnianego częstomoczu, zaburzenia oddawania moczu (dysurię), ból nad spojeniem łonowym lub w okolicy lędźwiowej, nocne oddawanie moczu (nykturię), nietrzymanie moczu, gorączkę oraz ogólne złe samopoczucie.

Kamica nerkowa i częste oddawanie moczu

Obecność kamieni nerkowych w drogach moczowych moczowych Kamica nerkowa jest to stan, w którym dochodzi do wytrącania się złogów, głownie zbudowanych ze szczawianu wapnia (kamica szczawianowa), w obrębie dróg moczowych. Najczęściej złogi powstają w miedniczkach i kielichach nerkowych, skąd mogą trafiać do moczowodów i pęcherza moczowego. Tworzenie złogów w drogach moczowych pobudza przesycenie moczu substancjami, będącymi składnikami kamieni, zakażenia układu moczowego, zaburzenia odpływu moczu, a także obniżenie stężenia w moczu substancji hamujących tworzenie złogów (magnezu, cytrynianów, pirofosforanów).

Rozwojowi kamicy sprzyja również picie małej ilości płynów, nadmierne spożywanie puryn, szczawianów, białka, wapnia, czy sodu. Najbardziej charakterystycznym objawem kamicy jest tzw. kolka nerkowa, czyli ból zlokalizowany w okolicy lędźwiowej promieniujący do okolicy pachwiny. Oprócz tego, jeżeli kamień uwięźnie w pęcherzu moczowym, pacjenci skarżą się częste oddawanie i popuszczanie moczu. Poza tym stwierdza się zwykle nudności lub wymioty, częstomocz, parcie na mocz. Chory zwykle jest blady i występuje u niego nadmierna potliwość.

Choroby pęcherza moczowego

Zespół bolesnego pęcherza

Zespół bolesnego pęcherza jest schorzeniem objawiającym się bólem podbrzusza nasilającym się, gdy pęcherz jest wypełniony, a zmniejszającym się po mikcji. Towarzyszy temu częste oddawanie moczu, również w nocy. Do przyczyn wystąpienia zespołu bolesnego pęcherza zalicza się owrzodzenie pęcherza, tzw. wrzód Hunnera, infekcje, zapalenie neurogenne.

Pęcherz nadreaktywny

Nadreaktywność pęcherza moczowego związana jest z zaburzeniem funkcji mięśni pęcherza, ich nadmierną reakcją na bodźce oraz nieprawidłowościami w zakresie jego unerwienia. Objawami tego schorzenia są nagłe odczucia konieczności oddania moczu, częste oddawanie moczu oraz nietrzymanie moczu i mimowolne oddawanie moczu w czasie snu.

Rak pęcherza moczowego

Rak pęcherza moczowego jest złośliwym nowotworem wywodzącym się zwykle z nabłonka wyścielającego drogi moczowe, tzw. nabłonka urotelialnego. Nowotwór ten ma tendencję do częstszego występowania u mężczyzn, zwłaszcza po 60 roku życia. Wśród przyczyn powstania raka pęcherza moczowego wymienia się czynniki genetyczne, palenie tytoniu, picie dużych ilości kawy, narażenie za szkodliwe środki wykorzystywane w przemyśle oraz stosowanie niektórych leków np. cyklofosfamidu. Rozwijający się nowotwór może dawać objawy pod postacią obecności krwi i skrzepów w moczu, częstego oddawania moczu, bolesnego parcia na mocz, a w przypadku zaawansowanej choroby – wyczuwalnego guza.

Ciało obce w pęcherzu moczowym

Obecność ciała obcego w pęcherzu moczowym jest sytuacją rzadką. Zdarza się na skutek wprowadzenia rożnych przedmiotów do cewki moczowej, a następnie przemieszczeniu ich do pęcherza lub wyniku przebicia się przez ścianę pęcherza ciał obcych znajdujących się w jamach ciała. Ciało obce powoduje rozwój stanu zapalnego, a następnie wytrącanie się złogów na jego powierzchni. W efekcie rozwijają się różnorakie objawy dysuryczne, zastój moczu, ból, częstomocz i inne.

Odpływ pęcherzowo-moczowodowy

Odpływ pęcherzowo-moczowodowy jest dość częstym zaburzeniem, występującym u dzieci i polegającym na cofaniu się moczu z pęcherza do moczowodów i nerek. Objawia się on częstymi zakażeniami układu moczowego, częstomoczem, a także charakterystycznym nietrzymaniem moczu po mikcji. W większości przypadków ma on tendencje do samoistnego ustępowania z wiekiem, ale może również wiązać się z poważnymi konsekwencjami – włącznie z przewlekłą niewydolnością nerek.

Choroby prostaty i częste oddawanie moczu

Łagodny rozrost gruczołu krokowego (BPH)

Łagodny rozrost gruczołu krokowego jest schorzeniem powszechnie występującym u mężczyzn. Ocenia się, że BPH występuje u około połowy mężczyzn powyżej 50 roku życia i u 90% mężczyzn w 8. dekadzie życia. Łagodny rozrost guzkowy i następcze powiększenie stercza związane jest z działaniem hormonów – głównie dihydrotestosteronu (DHT) oraz estrogenów. Dihydrotestosteon działając na receptory androgenowe, pobudza komórki stercza do aktywności i podziałów.

Estrogeny natomiast zwiększają liczbę tych receptorów, co intensyfikuje działanie dihydrotestosteronu. W efekcie intensywny rozrost tkanek prowadzi do powstania guzków i powiększenia gruczołu krokowego. Początkowymi objawami sugerującymi rozwój BPH są: częstomocz, nykturia (częste oddawanie moczy w nocy), problemy z rozpoczęciem mikcji, naglące nietrzymanie moczu. W miarę postępu choroby zaburzenia odpływu moczu i jego zaleganie w pęcherzu sprzyjają rozwojowi zakażeń i zapalenia pęcherza moczowego. Dalszymi objawami może być powstanie uchyłków pęcherza, rozdęcia moczowodów i wodonercza.

Rak gruczołu krokowego

Rak gruczołu krokowego jest drugim, po raku płuca, najczęściej występującym nowotworem złośliwym u mężczyzn. Częstość występowania tego nowotworu rośnie z wiekiem, osiągając maksimum ok. 75 roku życia. Rak rozwija się w 70% przypadków w obwodowej części stercza (oddalonej od cewki moczowej), co warunkuje (w przeciwieństwie do łagodnego rozrostu guzkowego stercza, który rozwija się głownie w centralnej strefie stercza – otaczającej cewkę moczową) późne pojawienie się objawów.

W początkowej fazie choroby mogą występować objawy przypominające te występujące w BPH – nykturia, zaburzenia oddawania moczu, rzadko obecność krwi w moczu. To także jedna z przyczyn częstego oddawania moczu. W miarę postępu choroby pojawia się ból w okolicy lędźwiowej, spadek masy ciała, a także objawy związane z obecnością przerzutów odległych.

Co jeszcze jest przyczyną częstomoczu?

• Zespół jelita drażliwego u kobiet

Częstomocz, połączony niekiedy z zaburzeniami cyklu miesiączkowego, może być u kobiet objawem zespołu jelita drażliwego (IBS). IBS jest zaburzeniem czynności jelit. Przebiega z obecnością dyskomfortu i bóli w obrębie jamy brzusznej, biegunkami lub zaparciami, wzdęciami brzucha, a także nudnościami i wymiotami. U podłoża zespołu jelita drażliwego leżą czynniki takie jak nadwrażliwość jelit, nieprawidłowa motoryka, czynniki infekcyjne, a także psychologiczne.

• Choroby narządu rodnego

Jak zaznaczono wyżej, częste oddawanie moczu może nie wynikać bezpośrednio z patologii w obrębie dróg moczowych, a być objawem np. zespołu jelita drażliwego. U kobiet częstomocz może być manifestacją schorzeń rozwijających się w narządzie rodnym. Proces zapalny toczący się w obrębie jajników, jajowodów lub tkanek otaczających macicę, endometrioza, a także choroby nowotworowe narządu rodnego mogą przebiegać z objawami częstomoczu.

• Cukrzyca, a częste oddawanie moczu

Częste oddawanie moczu jest objawem powszechnie stwierdzanym u pacjentów chorujących na cukrzycę. Cukrzyca jest chorobą metaboliczną, która charakteryzuje się podwyższonym poziomem glukozy (cukru) we krwi – tzw. hiperglikemią, wynikającą z nieprawidłowości w zakresie gospodarki insuliną (hormonem obniżającym stężenie glukozy we krwi). Wysoki poziom glukozy we krwi wywiera negatywny wpływ na wiele narządów, prowadząc do ich uszkodzenia i upośledzenia funkcji. Oddziaływanie hiperglikemii na nerki może dać się odczuć m.in. jako zwiększone ilości i częstotliwości oddawania moczu (częstomocz).

• Częste oddawanie moczu wywołane lekami

Częste oddawanie moczu może pojawić się również u osób, nie cierpiących na schorzeniach wymienione powyżej, jeśli przyjmują oni leki, wpływające na wzrost diurezy (ilości wydalanego moczu). Podstawowe leki wywierające taki efekt to leki moczopędne (diuretyki), takie jak furosemid, torasemid, spironolakton, czy tiazydy. Leki moczopędne są powszechnie stosowane m.in. w przewlekłym leczeniu nadciśnienia tętniczego, zespołu nerczycowego, obrzękach z powodu marskości wątroby, a także w stanach nagłych np. w obrzęku płuc, czy przełomie nadciśnieniowym.

Postępowanie w przypadku częstomoczu

Przyczyną częstego oddawanie moczu jest stanem uciążliwym dla pacjenta i może być objawem istnienia różnorodnych patologii – zarówno układu moczowego, jak i innych układów narządów. Gdy zaobserwujemy u siebie częstomocz, lub inne zaburzenia w oddawaniu moczu, należy zwrócić się do lekarza, który ustali przyczynę dolegliwości. Sposób leczenia częstomoczu zależny jest od jego przyczyny, np. w leczeniu ZUM zalecane jest stosowanie antybiotyków, natomiast w kamicy – leków przeciwbólowych i rozkurczowych.