Czarne paznokcie – przyczyny, objawy, rozpoznanie

Czarne kreski na paznokciach – o czym mogą świadczyć?

Czarne kreski na paznokciach mogą wynikać z aktywacji komórek produkujących barwnik melaninę, jak również z rozrostu tych komórek. Ta druga sytuacja dotyczy również pojawienia się czerniaka podpaznokciowego.

Czarne kreski na paznokciach w mianownictwie medycznym określane są słowem melanonychia [na zdjęciu poniżej]. Są to podłużne przebarwienia płytki paznokciowej. Melanonychia wynika przede wszystkim z aktywacji melanocytów, a więc komórek produkujących melaninę, ale również z hiperplazji, a więc rozrostu tych komórek.

Rozrost melanocytów może prowadzić do powstania znamion melanocytowych (a więc zmian łagodnych) i czerniaka podpaznokciowego, który jest nowotworem złośliwym.

Czerniak podpaznokciowy – cechy, objawy

Czerniaka podpaznokciowego, który jest nowotworem złośliwym, najczęściej diagnozuje się w obrębie kciuka ręki. Następny w kolejności jest paluch stopy, a na trzecim miejscu – palec wskazujący ręki.

Czerniak podpaznokciowy to stosunkowo rzadki rodzaj czerniaka – stanowi około 3 procent wszystkich czerniaków wśród rasy kaukaskiej, jednak jest istotnie częstszy u osób rasy czarnej i żółtej. Niestety, nowotwór ten jest często późno rozpoznawany, co sprawia, że jego rokowanie nie jest korzystne.

W celu szybszego rozpoznania czerniaka stworzono specjalne punkty, wg których należy przeprowadzać wywiad z pacjentem. Jedną z cech czerniaka paznokciowego jest obecność prążka barwnikowego, który przyjmuje różne kolory – od jasnobrązowego do czarnego – i ma nieregularne brzegi.

Cechą niekorzystną jest także średnica prążka, przekraczająca 3 milimetry oraz gwałtowny wzrost zmiany barwnikowej.

Czerniaka podpaznokciowego najczęściej diagnozuje się w obrębie kciuka ręki, następny w kolejności jest paluch stopy, na trzecim miejscu z kolei – palec wskazujący ręki. Tak zwaną czerwoną flagą jest też dodatni wywiad rodzinny w kierunku czerniaka. Uwagę zwraca także obecność ciemnego zabarwienia w obrębie wału paznokciowego i oskórka (jest to tak zwany objaw Hutchinsona).

Należy podkreślić, że cechy wskazujące na złośliwość zmiany widoczne są typowo pod dermatoskopem, czyli narzędziem używanym przez dermatologów, które pozwala na ocenę morfologii paznokcia w powiększeniu. Widząc podejrzane zmiany, lekarz skieruje nas na biopsję, dzięki której możliwe będzie wykonania badania histopatologicznego (dokładnego badania pod mikroskopem) fragmentu paznokcia, co pozwoli na postawienie diagnozy. Dermatoskopia pozwala na wstępne odróżnienie łagodnego znamienia melanocytowego podpaznokciowego od zmiany złośliwej.

Od czego czernieją paznokcie?

Paznokcie mogą sczernieć od stosowanych leków (np. np. minocykliny czy zydowudyny), a także wskutek urazu mechanicznego. Czarne paznokcie mogą być także częścią objawów różnych schorzeń (np. nadczynność tarczycy, choroba Addisona, zespół Cushinga czy zakażenie wirusem HIV.

Opisywana na początku tego artykułu aktywacja melanocytów może być wywołana przez działanie niektórych leków. Należy tutaj wymienić:

• hydroksymocznik – lek stosowany w onkologii;
• niektóre leki przeciwmalaryczne, które znajdują zastosowanie nie tylko w leczeniu malarii, ale również chorób reumatycznych;
• amiodaron – stosowany w kardiologii,
• minocyklina – należąca do antybiotyków,
• zydowudyna – a więc lek stosowany m.in. w celu zwalczania zakażeń wirusem HIV.

Ściemnienie paznokci może być skutkiem przewleklego urazu paznokcia (obgryzanie paznokci, noszenie niewygodnego, ciasnego obuwia), ale również wpisywać się w obraz kliniczny schorzeń układowych. Tutaj trzeba wymienić takie schorzenia, jak:

• nadczynność tarczycy;
• choroba Addisona, a więc niedoczynność kory nadnerczy;
• zespół Cushinga, czyli zespół objawów wynikający z nadmiaru hormonów sterydowych w organizmie;
• zakażenie wirusem HIV;
• niedobory – przede wszystkim kwasu foliowego i witaminy B12;
• liszaj płaski paznokci – w tym przypadku przebarwieniom płytki paznokciowej towarzyszy jej nadmierne rogowacenie, zmiany troficzne i destrukcja paznokcia;
• toczeń rumieniowaty układowy – w chorobie tej organizm zaczyna produkować przeciwciała skierowane przeciwko komórkom własnego organizmu. Zajęta może być skóra, paznokcie, ale także narządy wewnętrzne, w tym między innymi serce, nerki czy płuca;
• twardzina układowa – istotą tego schorzenia jest postępujące włóknienie skóry i narządów wewnętrznych, co prowadzi do wielu nieprawidłowości;
• zespół Laugiera-Hunzikera – w przypadku tego rzadkiego schorzenia przebarwienia obecne są także na błonach śluzowych i na skórze. W tej sytuacji przebarwieniom nie towarzyszą inne objawy chorobowe.

Krwiak podpaznokciowy – cechy

Najczęstszą zmianą podpaznokciową jest krwiak, który pojawia się na skutek doznanego urazu. W przypadku krwiaka podpaznokciowego lekarz podczas dermatoskopii widzi takie cechy, jak:

• ogniska wybroczynowe,
• obecność kroplistych wybroczyn przy wale paznokciowym,
• obecność krwotocznych wypustek sięgających w kierunku dalszej części płytki paznokcia.

Cechą typową jest też stopniowa zmiana zabarwienia takiego krwiaka oraz tendencja do przesuwania się go w kierunku dystalnym (dalszym) paznokcia wraz z jego wzrostem. Cecha ta nie dotyczy czerniaków podpaznokciowych. Należy mieć świadomość, że paznokcie u stóp rosną znacznie wolniej niż paznokcie u rąk.

Czy czarny paznokieć to grzybica?

Ciemne zabarwienie paznokci może wynikać także z infekcji grzybiczej [na zdjęciu poniżej]. Niektóre gatunki grzybów i drożdżaków zdolne są do indukowania pojawienia się linijnych przebarwień w obrębie płytki paznokciowej.

Infekcja grzybicza i rozwijający się stan zapalny prowadzi do nasilenia produkcji melaniny przez melanocyty. Niektóre gatunki grzybów zdolne są także do produkcji swoistych barwników, takich jak na przykład chromonychia. Infekcja grzybicza prowadzi typowo do pojawienia się na paznokciach różnokolorowych przebarwień – koloru od szarego, przez brązowy, po zielony i czarny. W celu zdiagnozowania zakażenia grzybiczego wykonuje się badanie mikologiczne. Odpowiednie leczenie przeciwgrzybicze eliminuje objawy choroby.

Podsumowując, ciemne zmiany na paznokciach mogą mieć różne przyczyny. Najczęściej są to stany kliniczne powszechnie uznane za łagodne, jednak należy mieć świadomość, że za czarne zabarwienie paznokcia może odpowiadać także choroba onkologiczna. Dlatego przy tego rodzaju objawach warto udać się do dermatologa.