Rogowacenie ciemne – przyczyny, objawy, leczenie

Rogowacenie ciemne – co to za choroba i jakie daje objawy?

Rogowacenie ciemne, czyli Acanthosis nigricans to choroba skóry człowieka objawiająca się zaburzeniem jej pigmentacji. Do najbardziej charakterystycznych objawów zaliczamy ciemne ( czasem wręcz czarne) zabarwienie skóry występujące najczęściej pod pachami, w pachwinie, na łokciach i kolanach oraz na naturalnych zgięciach skóry. Czasami pojawiają się także na twarzy i rękach. Dodatkowym, uporczywym objawem jest świąd rozrastających się, brodawkowatych zmian.

Sposób powstawanie brodawkowatych, skórnych tworów nie został do końca poznany. Naukowcy odkryli, że przyczyną rogowacenia jest nadmierny rozrost keratynocytów (komórek naskórka) w wyniku oddziaływania na nie przeróżnych czynników wzrostu.

Przeczytaj: Brązowe plamy na skórze – jakie mogą być przyczyny?

Rogowacenie ciemne – przyczyny i czynniki ryzyka

Rogowacenie ciemne może wystąpić u każdego. Ta choroba skóry występuje tak samo często u kobiet jak i mężczyzn. Istnieją jednak pewne grupy osób (tzw grupy ryzyka), u których rogowacenie ciemne występuje znaczniej częściej. Do grup tych zaliczamy następujących pacjentów:

• cierpiący na znaczną nadwagę i otyłość;
• chorujący na różne typy cukrzycy i stany przedcukrzycowe;
• z ciemną karnacją skóry – szczególnie rdzenni amerykanie i Afroamerykanie;
• chorujący na nowotwory, głównie nowotwory przewodu pokarmowego (rak żołądka).

Rogowacenie ciemne – typy i przyczyny

Rogowacenie ciemne w zależności od objawów i postaci zostało podzielone przez naukowców na 8 typów.

• Postać związana z insulinoopornością może pojawiać się w każdym wieku, a w niektórych przypadkach ciemnobrązowe brodawki istnieją nawet od urodzenia. Obecnie cukrzyca i związana z nią oporność komórek na insulinę są najczęstszym typem rogowacenia ciemnego.
• Postać związana z otyłością, która także może pojawić się w każdym wieku. Jej cechą charakterystyczną jest to, że w wyniku redukcji masy ciała zmiany o typie rogowacenia ciemnego ustępują w większości przypadków.
• Postać związana z różnymi zespołami np. połączenie hiperandrogenizmu z insulinoopornością.
• Postać tzw Akralna czyli taka, która występuje u osób kompletnie zdrowych. Jest to ich tak zwana „cecha urody” lub „defekt kosmetyczny”, który występuje najczęściej w okolicach łokci, kolan i grzbietowych powierzchni stóp.
• Postać jednostronna rogowacenia ciemnego – może być początkiem postaci klasycznej związanej z cukrzycą i/lub otyłością lub być stadium postaci akralnej opisanej w punkcie 4.
• Kolejną postacią jest rogowacenie ciemne występujące po długotrwałym stosowaniu leków. Do leków mogących wywoływać powstanie ciemnych, brodawkowatych wykwitów zaliczamy między innymi glikokortykosteroidy, doustną antykoncepcję, insulinę oraz leki zwalczające zbyt duży poziom cholesterolu np. statyny.
• Następnym typem rogowacenia ciemnego jest postać złośliwa tzw paraneoplastyczna. Związana jest głównie z nowotworami pochodzącymi z przewodu pokarmowego, ale może pojawić się także w rakach pochodzących z innych narządów (rak jajnika, rak nerki). Należy podkreślić w tym punkcie, że brodawkowate zmiany skórne same w sobie nie mają cech nowotworowych, a nazwa rogowacenie ciemne złośliwe została wymyślona w celu podkreślenia, że ciemne wykwity skórne powstały w wyniku rozwijającego się nowotworu „wewnątrz” chorego. Badania laboratoryjne pokazały, że nowotwory złośliwe produkują tzw czynniki wzrostu, które również prowadzą do hiperpigmentacji skóry i powstania opisywanych zmian skórnych. Pozytywną informacją jest fakt, że złośliwe rogowacenie ciemne jest najrzadszym typem rogowacenia.
• Ostatnim typem jest tzw postać mieszana, czyli połączenie różnych wyżej wymienionych i opisanych postaci.

W wymienionych typach można doszukać się wniosku, że w zdecydowanej większości acanthosis nigricans czyli rogowacenie ciemne towarzyszy jakiejś chorobie a tylko w nielicznych przypadkach ciemnobrązowe brodawki są jedynie defektem kosmetycznym skóry człowieka.

Jak wygląda rogowacenie ciemne?

Rogowacenie ciemne rozpoznaje się po obecności charakterystycznych ciemnobrązowych a nawet czarnych, brodawkowatych wykwitów skórnych w charakterystycznych miejscach.

W niektórych przypadkach pobiera się wycinki do badania histopatologicznego w celu ostatecznego rozpoznania. Należy tutaj zaznaczyć, że obraz histologiczny pod mikroskopem jest bardzo podobny we wszystkich typach rogowacenia ciemnego dlatego konieczne jest dokładne zbadanie pacjenta aby określić co było przyczyną wystąpienia zrogowaciałych zmian na skórze.

Szczególnie należy wykonać badania pod kątem cukrzycy i wykluczyć obecność choroby nowotworowej narządów wewnętrznych.

Jak leczyć rogowacenie ciemne?

W przypadku rozpoznania rogowacenia ciemnego i odnalezienia przyczyny acanthosis nigricans podstawowym leczeniem jest leczenie choroby wywołującej skórne zmiany. W przypadku cukrzycy zalecana jest redukcja masy ciała, dieta cukrzycowa, oraz w zależności od poziomów cukru we krwi – leki przeciwcukrzycowe bądź insulina. W przypadku chorób nowotworowych leczenie jest planowe w zależności od wielu różnych cech między innymi złośliwości czy obecności przerzutów do sąsiednich tkanek i narządów. Niestety, tylko w niektórych przypadkach skuteczne leczenie choroby podstawowej powoduje cofnięcie się rogowaciejących wykwitów.

Pomijając przyczynę rogowacenia ciemnego, na zmiany skórne stosowane są retinoidy, cyproheptydyna czy etretinat. W leczeniu bywa także stosowana laseroterapia, a w przypadku rogowacenia ciemnego złośliwego także fotochemioterapia. Efekt po zastosowanych środkach bywa zadowalający ale nie jest to jednak regułą. Rogowaceniu ciemnemu często towarzyszy także świąd. W tym przypadku choremu podawane są preparaty przeciwświądowe takie jak węgiel aktywowany, paroksetynę czy kapsaicynę.