Brachyterapia – co to jest, na czym polega, kiedy się ją stosuje?

Czym jest brachyterapia i jakie źródła promieniowania są podczas niej stosowane?

Brachyterapia, nazywana również curieterapią lub terapią kontaktową, to jedna z metod radioterapii wykorzystywanych w leczeniu nowotworów. Co ją wyróżnia? W odróżnieniu od teleradioterapii umieszczenie źródła promieniowania wewnątrz lub w bezpośrednim sąsiedztwie guza pozwala miejscowo dostarczyć wysokie dawki promieniowania, oszczędzając przy tym prawidłowe tkanki organizmu. Dzięki temu minimalizujemy skutki uboczne leczenia. Jest to bardzo ważne szczególnie w odniesieniu do guzów zlokalizowanych w sąsiedztwie tzw. narządów krytycznych, czyli wykazujących szczególną wrażliwość na promieniowanie, m.in.: jajników, jąder, szpiku kostnego.

W zależności od lokalizacji źródła promieniotwórczego wyróżniamy następujące rodzaje brachyterapii:

• brachyterapia śródtkankowa – w której aplikator ze źródłem promieniowania umieszczany jest wewnątrz guza nowotworowego, co pozwala na zwiększenie jego dawki;
• brachyterapia śródjamowa – umieszczenie źródła promieniotwórczego następuje w jamach ciała, np. jamie macicy czy jamie płucnej;

• brachyterapia kontaktowa – wykorzystywana w leczeniu nowotworów znajdujących się na zewnątrz ciała, np. nowotworów skóry.

Natomiast ze względu na czas działania źródła promieniowania na guz nowotworowy istnieje:

• czasowa brachyterapia HDR (high dose rate), w której promieniowanie używane jest w wysokich dawkach przez krótki czas kilku minut;

• brachyterapia z użyciem implantów stałych, w której stosowana jest niska moc dawki promieniowania (low dose rate).

W brachyterapii jako źródło promieniowania jonizującego wykorzystywany jest najczęściej izotop irydu (Ir-192), ale również jodu (I-125) oraz cezu (Ce-137). Co ciekawe, pierwszym pierwiastkiem promieniotwórczym wykorzystywanym w radioterapii był rad, odkryty przez Marię Curie-Skłodowską.

Brachyterapia w leczeniu nowotworów – kiedy się ją stosuje?

Warunkiem wykorzystania brachyterapii w leczeniu onkologicznym jest niewielka wielkość oraz dobra dostępność guza nowotworowego. Z tego powodu, w przypadku zaawansowanych miejscowo nowotworów, początkowo w pierwszym kroku konieczne może być zastosowanie leczenia chirurgicznego lub chemioterapii, a następnie radioterapii.

Brachyterapia to metoda radioterapii, która może być stosowana jako leczenie radykalne lub paliatywne nowotworów. To ostatnie ma za zadanie złagodzenie objawów zaawansowanej choroby onkologicznej. Obecnie brachyterapia stosowana jest w leczeniu radykalnym:

• raka gruczołu krokowego,
• raka szyjki macicy,
• raka endometrium,
• raka piersi,
• raka skóry,

• w nowotworach głowy i szyi.

A także w terapii paliatywnej raka końcowego odcinka przewodu pokarmowego, dróg żółciowych, płuc oraz przełyku.

Leczenie raka gruczołu krokowego i innych nowotworów – jak wygląda zabieg brachyterapii?

Przebieg zabiegu brachyterapii jest zależny od rodzaju nowotworu. Jest on prowadzony w sali operacyjnej i wymaga wprowadzenia pacjenta w znieczulenie ogólne lub miejscowe. Jak długo trwa zabieg brachyterapii? Zazwyczaj około 2 lub 3 godziny i jest w głównej mierze zdeterminowany wielkością i lokalizacją nowotworu.

Pierwszy etap brachyterapii polega na chirurgicznym umieszczeniu specjalnego aplikatora w obrębie guza lub w jego bezpośrednim sąsiedztwie. Następnie lokowane jest w nich źródło promieniowania jonizującego. Pozostaje on w tym miejscu przez kilka minut, dni lub nawet do końca życia. W przypadku brachyterapii prostaty lub narządów rodnych, przed rozpoczęciem zabiegu konieczne jest wprowadzenie cewnika do pęcherza moczowego, a także oczyszczenie przewodu pokarmowego przy użyciu środków przeczyszczających lub lewatywy.

Całkowity czas leczenia, a także wybór konkretnego rodzaju brachyterapii, jest zależny od typu nowotworu, jego stopnia zaawansowania, lokalizacji oraz wcześniej stosowanego leczenia. Po zakończeniu leczenia pacjent nie jest zagrożeniem radioaktywnym dla otoczenia.

Brachyterapia – możliwe skutki uboczne

Należy pamiętać o tym, że brachyterapia, podobnie jak każda inna metoda leczenia, obarczona jest ryzykiem wystąpienia pewnych powikłań. Z tego powodu do zabiegu kwalifikowani są tylko ci chorzy, u których potencjalne korzyści zastosowanej terapii przewyższają jej możliwe skutki uboczne. Aczkolwiek działania niepożądane brachyterapii są zazwyczaj łagodne.

Należą do nich:

• złuszczanie naruszonego naskórka,
• lekkie podrażnienie skóry,
• odczucie swędzenia skóry,
• stan zapalny powodujący miejscowy ból i obrzęk,
• niegroźne krwawienia,

• sączenie treści surowiczej.

Niewątpliwą zaletą brachyterapii jest możliwość maksymalnego ograniczenie dawki promieniowania nakierowanego na tkanki sąsiadujące z nowotworem.