Choroba zawodowa – definicja, wykaz chorób zawodowych

Czym jest choroba zawodowa?

Choroba zawodowa to termin z zakresu medycyny pracy, którego definicję można znaleźć w artykule 235 Kodeksu pracy.

„Za chorobę zawodową uważa się chorobę wymienioną w wykazie chorób zawodowych, jeżeli w wyniku oceny warunków pracy można stwierdzić bezspornie lub z wysokim prawdopodobieństwem, że została ona spowodowana działaniem czynników szkodliwych dla zdrowia, które występują w środowisku pracy lub w związku ze sposobem wykonywania pracy, zwanych „narażeniem zawodowym”.

Jakie są przyczyny powstania choroby zawodowej?

Przyczyny wystąpienia choroby zawodowej są różne i zależą od konkretnego narażenia zawodowego na czynniki szkodliwe dla zdrowia. Przykładowo, należą do nich:

• czynniki fizyczne, takie jak np.: drgania mechaniczne, hałas czy niekorzystny mikroklimat;
• czynniki chemiczne, takie jak np.: gazy, pyły, pary czy dymy;
• czynniki biologiczne, takie jak np.: bakterie, grzyby, pasożyty i wirusy.

Jakie są choroby zawodowe?

Pełny, aktualny wykaz chorób zawodowych znajduje się w załączniku do Rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 30 czerwca 2009 r. W wykazie chorób zawodowych jest 26 pozycji wraz z przykładami, a wśród nich:

• ostre lub przewlekłe zatrucia wywołane przez substancje chemiczne, lub ich następstwa;
• gorączka metaliczna;
• pylice płuc , w tym: krzemowe, górników kopalń węgla, pylico-gruźlice, spawaczy, azbestowe, krzemianowe, talkowe, grafitowe oraz wywołane pyłami metali;
• choroby opłucnej lub osierdzia wywołane przez pył azbestu;
• przewlekłe obturacyjne zapalenie oskrzeli;
• astma oskrzelowa;
• zewnątrzpochodne alergiczne zapalenie pęcherzyków płucnych w postaciach: ostrej, podostrej i przewlekłej;
• ostre uogólnione reakcje alergiczne;
• byssinoza;
• beryloza;
• choroby płuc wywołane pyłem metali twardych;
• alergiczny nieżyt nosa ;
• zapalenie obrzękowe krtani o podłożu alergicznym;
• przedziurawienie przegrody nosa przez substancje o działaniu drażniącym lub żrącym;
• przewlekłe choroby narządu głosu spowodowane nadmiernym wysiłkiem głosowym, trwającym co najmniej 15 lat;
• choroby wywołane przez działanie promieniowania jonizującego, np. zaćma popromienna;
• nowotwory złośliwe, które powstały w wyniku działania czynników występujących w środowisku pracy, uznanych za rakotwórcze u ludzi, w tym nowotwory: płuca, oskrzela, układu krwiotwórczego, skóry, pęcherza moczowego, wątroby, krtani, nosa i zatok przynosowych;
• choroby skóry, np.: trądzik smarowy, pokrzywka kontaktowa czy fotodermatozy zawodowe;
• przewlekłe choroby układu ruchu wywołane sposobem wykonywania pracy;
• przewlekłe choroby obwodowego układu nerwowego wywołane sposobem wykonywania pracy;
• obustronny trwały odbiorczy ubytek słuchu typów ślimakowego lub czuciowo-nerwowego spowodowany hałasem o określonych parametrach;
• zespół wibracyjny;
• choroby wywołane pracą w warunkach podwyższonego ciśnienia atmosferycznego;
• choroby wywołane działaniem wysokich albo niskich temperatur otoczenia, np. udar cieplny lub odmroziny;
• choroby układu wzrokowego wywołane czynnikami fizycznymi, chemicznymi lub biologicznymi;
• choroby zakaźne lub pasożytnicze albo ich następstwa.

W jaki sposób zgłasza się, rozpoznaje i stwierdza chorobę zawodową?

Ustęp 2 artykułu 235 Kodeksu pracy określa, w jaki sposób może nastąpić rozpoznanie choroby zawodowej. Może ono nastąpić w czasie jego pracy lub już po ustaniu pracy, w czasie określonym w wykazie chorób zawodowych.

Podejrzenie choroby zawodowej zgłasza się pisemnie na właściwym, aktualnym wniosku do właściwego: państwowego inspektora sanitarnego i okręgowego inspektora pracy. Mogą to zrobić następujące osoby:

• pracodawca;
• pracownik za pośrednictwem lekarza sprawującego profilaktyczną opiekę zdrowotną;
• były pracownik;
• lekarz i lekarz dentysta.

W I instancji rozpoznania choroby zawodowej dokonuje lekarz, który spełnia wymagania kwalifikacyjne i jest zatrudniony w jednej z określonych w przepisach jednostek orzeczniczych. W przypadku rozpoznania w trybie II instancji jednostkami orzeczniczymi są instytuty badawcze w dziedzinie medycyny pracy. Decyzje II instancji są ostateczne.

Orzeczenie lekarskie o rozpoznaniu choroby zawodowej lub orzeczenie lekarskie o braku podstaw do rozpoznania choroby zawodowej wydaje lekarz orzecznik. W procesie decyzyjnym brane są pod uwagę:

• badania lekarskie;
• dokumentacja medyczna;
• przebieg zatrudnienia;
• dokumentacja dotycząca narażenia zawodowego.

Decyzję administracyjną wydaje właściwy państwowy inspektor sanitarny na podstawie zebranych dowodów, dotyczących pracownika lub byłego pracownika.

W przypadku pozytywnej decyzji administracyjnej, pracownik może ubiegać się o przysługujące mu uprawnienia, w związku ze stwierdzoną chorobą zawodową.

Jeśli osoby zainteresowane nie zgadzają się z decyzją I instancji mogą, w ciągu 14 dni złożyć odwołanie za pośrednictwem państwowego inspektora sanitarnego.

Czy stwierdzenie choroby zawodowej oznacza niezdolność do pracy?

Choroba zawodowa a niezdolność do pracy nie są pojęciami tożsamymi. Oznacza to, że stwierdzenie choroby zawodowej nie oznacza automatycznie niezdolności do pracy.

Niezdolność do pracy jest omówiona w ustawie o emeryturach i rentach z funduszu ubezpieczeń społecznych. Przy jej stwierdzeniu musi być spełniony warunek braku rokowania odzyskania zdolności do pracy, nawet po przekwalifikowaniu pracownika.

Ile ZUS płaci za chorobę zawodową?

W przypadku stwierdzenia choroby zawodowej ubezpieczonemu pracownikowi lub członkom jego rodziny, (w przypadku śmierci ubezpieczonego), przysługuje określony rodzaj odszkodowania.

Z tytułu choroby zawodowej może przysługiwać odszkodowanie:

• jednorazowe, w przypadku doznania stałego lub długotrwałego uszczerbku na zdrowiu. Wynosi ono 20% kwoty aktualnie obowiązującego przeciętnego wynagrodzenia za każdy 1% uszczerbku. Od 01.04.2023 r. do 31.03.2024 r. za każdy 1% uszczerbku na zdrowiu ZUS zapłaci poszkodowanemu 1269 zł;
• w formie renty z tytułu niezdolności do pracy w związku z chorobą zawodową;
• w formie renty rodzinnej wypadkowej, w przypadku gdy bliska osoba zmarła na skutek choroby zawodowej.