Lekarz medycyny pracy – czym się zajmuje, zakres obowiązków

Czym zajmuje się medycyna pracy?

Medycyna pracy to interdyscyplinarna gałąź medycyny zajmująca się szeroko pojętą profilaktyką, a także diagnozowaniem i leczeniem chorób o charakterze zawodowym. Jej głównym celem jest ochrona zdrowia osób pracujących przed wpływem różnych czynników szkodliwych, w tym również środowiskowych.

W ramach zakładowej poradni medycyny pracy funkcjonuje najczęściej nie tylko gabinet lekarza medycyny pracy, ale również gabinety specjalistyczne, pozwalające na szerszą diagnostykę, np. pulmonologa, kardiologa, laryngologa, okulisty czy psychiatry. Swoją opieką obejmuje ona nie tylko pracowników, ale również kierowców, uczniów czy studentów, a nawet osoby starające się o pozwolenie na broń czy uprawnienia płetwonurka.

Lekarz medycyny pracy współpracuje nie tylko z pracodawcami, ale również Państwową Inspekcją Pracy, Zakładem Ubezpieczeń Społecznych, związkami zawodowymi czy Powiatową Stacją Sanitarno-Epidemiologiczną. Ma to na celu między innymi możliwość wdrożenia odpowiednich działań w sytuacji, gdy lekarz stwierdzi występowanie w miejscu wykonywania pracy zagrożenia dla zdrowia pracowników.

Medycyna pracy a diagnozowanie choroby zawodowej

Działania w ramach szeroko rozumianej medycyny pracy mają na celu nie tylko ochronę zdrowia pracowników, ale obejmują także leczenie chorób zawodowych.

W ramach tej grupy wyróżniamy między innymi:

• choroby narządu słuchu – uszkodzenie słuchu, głuchota, zaburzenia błędnika;
• choroby wzroku – krótkowzroczność, zaćma, urazy oka spowodowane np. przez ciało obce w gałce ocznej;
• choroby układu sercowo-naczyniowego – żylaki, zakrzepica, zawał serca;
• choroby układu krwiotwórczego – anemia, białaczka różnego typu;
• schorzenia układu oddechowego – astma oskrzelowa, gruźlica, rozedma płuc, pylica płuc i choroby nowotworowe płuc;
• choroby endokrynne – zaburzenia pracy tarczycy (nadczynność i niedoczynność), cukrzyca typu II, nowotwory;
• choroby układu moczowego – infekcje układu moczowego, kamica nerkowa, przewlekła niewydolność nerek, nowotwory nerek i pęcherza moczowego;
• schorzenia narządu głosu – stany zapalne krtani, uszkodzenie strun głosowych, zmiana barwy lub utrata głosu, przewlekła chrypka, rak krtani;
• choroby układu pokarmowego – choroba wrzodowa żołądka i dwunastnicy, refluks żołądkowo-przełykowy, choroby przewlekłe jelit, alergie pokarmowe, nowotwory;
• schorzenia dermatologiczne – pokrzywki, alergie skórne, AZS;
• choroby zakaźne – wirusowe zapalenie wątroby, infekcje rotawirusowe, HIV i AIDS;
• schorzenia układu ruchu – zmiany zwyrodnieniowe, stany zapalne mięśni i stawów, osteoporoza.

Lekarz medycyny pracy – zakres obowiązków

Lekarz medycyny pracy to osoba, która ukończyła nie tylko studia na kierunku lekarskim, ale także odpowiednią specjalizację i kursy uzupełniające (obecnie istnieją 3 drogi kształcenia, w zależności od tego, czy lekarz posiada inną specjalizację, czy tylko ukończony staż podyplomowy).

Zadaniem lekarza medycyny pracy jest między innymi:

• przeprowadzenie badania fizykalnego;
• zlecanie badań laboratoryjnych;
• wystawianie skierowań do specjalistów innych dziedzin;
• stwierdzanie zdolności pracownika do zatrudnienia lub przeciwwskazań do pracy na danym stanowisku pracy;
• profilaktyka zdrowotna osób zatrudnionych w zakładzie pracy;
• informowanie o zagrożeniach, czynnikach szkodliwych dla zdrowia i możliwych chorobach zawodowych na danym stanowisku pracy i na terenie zakładu pracy;
• określanie odpowiednich warunków pracy na danym stanowisku pracy;
• diagnozowanie chorób zawodowych i leczenie wykrytych dolegliwości;
• działania promujące zdrowie i bezpieczeństwo w miejscu pracy.

Oprócz tego lekarz medycyny pracy jest także uprawniony do wystawiania opinii i udziału w postępowaniach sądowych dotyczących chociażby kwestii BHP czy uszczerbków na zdrowiu powstałych w miejscu pracy.

Rodzaje badań lekarskich wykonywanych przez lekarza medycyny pracy

Podstawowe badania lekarskie w przypadku medycyny pracy mogą mieć różny charakter, w zależności od celu, w jakim pracodawca kieruje pracownika na wizytę. Wyróżnia się 4 główne rodzaje badań pracowniczych wykonywanych przez lekarza medycyny pracy:

• badania wstępne – wykonywane w przypadku nowo zatrudnionych osób lub osób w przypadku których doszło do przeniesienia na nowe stanowisko pracy, z innymi potencjalnymi czynnikami szkodliwymi dla zdrowia. Badania wstępne różnią się w zależności od specyfiki stanowiska pracy, które powinno być dokładnie opisane przez pracodawcę na skierowaniu do lekarza. Po przeprowadzeniu niezbędnych badań fizykalnych i konsultacji z lekarzami innych specjalności, badania wstępne kończą się uzyskaniem orzeczenia o zdolności pracownika do podjęcia pracy na danym stanowisku;

• badania okresowe – wykonywane regularnie wszystkim pracownikom, niezależnie od zajmowanego stanowiska. Ich częstotliwość zależna jest od charakteru pracy i ogólnej kondycji zdrowia pracownika, nie rzadziej jednak niż raz na 5 lat;

• badania kontrolne – wykonywane u pracowników, u których niezdolność do pracy z powodu choroby (pobyt na zwolnieniu lekarskim L4) trwała minimum 30 dni. Badania kontrolne wykonuje się w celu określenia, czy ogólny stan zdrowia pacjenta, który przebywał na zwolnieniu chorobowym, pozwala na podjęcie pracy na dotychczasowym stanowisku. Zdarza się, że w wyniku takiej wizyty lekarz medycyny pracy może zalecić zmianę stanowiska pracy (np. jeśli przebyta choroba ma trwałe skutki dla organizmu);

• badania do celów sanitarno-epidemiologicznych – wykonywane w przypadku stanowiska pracy obejmującego kontakt z żywnością, np. u pracowników restauracji, hoteli czy sklepów spożywczych. Powinny być wykonywane regularnie, podobnie jak badania okresowe.