Orkisz – co to jest? Właściwości odżywcze i zdrowotne, zastosowanie, przeciwwskazania

Co to jest orkisz?

Pszenica orkisz (Triticum spelta L.) to zboże z rodzaju wiechlinowatych należące do gatunku pszenicy. Jest to jedna z najstarszych roślin uprawnych na świecie. Pierwsze wzmianki na jej temat pojawiały się już w starożytności, a obecnie ze względu na swoje właściwości prozdrowotne jest coraz chętniej uprawiana szczególnie w gospodarstwach ekologicznych. Orkisz jest mało wymagający. Dobrze znosi niekorzystne warunki pogodowe i radzi sobie nawet na ubogich glebach.

Orkisz charakteryzuje się długim źdźbłem mierzącym ok. 110 cm. Jego kłos wyróżnia się grubą łuską, która chroni ziarna orkiszu przed wszelkimi zanieczyszczeniami, promieniowaniem słonecznym i insektami. Zboże to nie jest aż tak popularne, jak np. zwykła pszenica, lecz zaleca się częściej umieszczać go w swojej diecie ze względu na wysoką zawartością składników odżywczych.

Produkty orkiszowe wytwarzane z pszenicy orkiszowej:

• mąka;
• płatki;
• otręby;
• pieczywo;
• makarony;
• kasza orkiszowa;
• surowe ziarno orkiszu.

Ziarno orkiszu – wartości odżywcze

100 g łuskanego ziarna orkiszu zawiera:

• 352 kcal;
• 16 g białka;
• 11 g błonnika;
• 2,5 g tłuszczu;
• 68 g węglowodanów.

Ponadto ziarno orkiszu zawiera wiele witamin i składników mineralnych, takich jak:

• cynk;
• selen;
• potas;
• fosfor;
• siarka;
• miedź;
• żelazo;
• magnez;
• witamina A;
• witamina E;
• witamina K;
• witaminy z grupy B.

Związki bioaktywne obecne w orkiszu:

• rodanid;
• β-karoten;
• fitosterole;
• kwas krzemowy.

Prozdrowotne znaczenie pszenicy orkisz

Ze względu na obecność wielu prozdrowotnych składników odżywczych, orkisz korzystnie oddziałuje na nasz organizm. Dlaczego zatem watro go spożywać?

Właściwości zdrowotne orkiszu:

• wspiera pracę jelit;
• spowalnia procesy starzenia;
• wpływa na regulację glikemii;
• reguluje poziom cholesterolu we krwi;
• wspomaga układ odpornościowy i układ krążenia;
• zmniejsza ryzyko wystąpienia nowotworu jelita grubego;
• rodanid obecny w orkiszu działa jak naturalny antybiotyk.

Orkisz – przeciwwskazania

Ze względu na obecność glutenu przeciwwskazaniem do spożywania orkiszu jest celiakia. Ponadto w przypadku alergii pokarmowych na gluten lub inne białka zbóż również zaleca się odstawić produkty z orkiszu.

Czy orkisz jest lepszy od pszenicy?

Pszenica orkisz w porównaniu do pszenicy tradycyjnej nie została poddana tak wielu modyfikacjom, dzięki czemu zachowała ona większość swoich cech pierwotnych.

Porównując oba ziarna, okazuje się, iż orkisz ma o nieco więcej kalorii w 100 g niż zwykła pszenica. Zawartość węglowodanów i błonnika jest zbliżona. Orkisz zawiera więcej białka ogółem – w 100 g jest aż 16 g białka. W przypadku tradycyjnej pszenicy jest to 11 g. Dodatkowo orkisz cechuje się wyższą zawartością aminokwasów egzogennych takich jak np. leucyna, lizyna czy treonina. W przypadku tłuszczu w orkiszu znajdują się spore ilości nienasyconych kwasów tłuszczowych, które mają dobry wpływ na pracę układu krążenia.

Istotną kwestią jest również obecność glutenu w tych zbożach. Okazuje się, iż gluten z orkiszu jest lepiej przyswajalny od tego ze zwykłej pszenicy. Tym sposobem, osoby, które z pewnych powodów zdrowotnych unikają glutenu (m.in. nadwrażliwość na gluten), czują się lepiej po spożyciu produktów orkiszowych. Należy jednak pamiętać, iż osoby ze zdiagnozowaną celiakią powinny odstawić wszelkie produkty, w których obecne jest to białko, w tym również te z orkiszu.

Biorąc pod uwagę powyższe aspekty, uważa się, iż produkty orkiszowe wypadają korzystniej w zestawieniu z produktami ze zwykłej pszenicy.

Czy orkisz jest lekkostrawny?

Produkty orkiszowe takie jak np. chleb czy makarony uznawane są za produkty lekkostrawne. Spożywanie ich nie obciąża żołądka i co ciekawe mogą one być podawane niemowlętom w trakcie rozszerzania ich diety. Jednakże osoby, które odczuwają dolegliwości jelitowe po spożyciu orkiszu, powinny skonsultować swoje objawy ze specjalistą. W niektórych przypadkach może być to symptom alergii na gluten bądź celiakii.

Mąka orkiszowa – co można z niej zrobić?

Mąka orkiszowa sprawdzi się do różnego rodzaju wypieków m.in. chleba, bułek i ciast. Ze względu na obecność glutenu pieczywo orkiszowe jest miękkie i elastyczne. Ponadto mąkę orkiszową można wykorzystać do przygotowania naleśników czy placuszków. Warto ją również używać jako składnik ciasta do pierogów lub klusek. Może też stanowić zagęstnik do sosów.

Kto powinien jeść chleb orkiszowy?

Chleb orkiszowy jest dobrym zamiennikiem zwykłego chleba białego. Jedzenie go przede wszystkim dostarcza dużych ilości błonnika, który wpływa na pracę układu pokarmowego oraz zapewnia uczucie sytości.

Co ważne chleb orkiszowy, w zależności od sposobu przygotowania, może mieć niski lub średni indeks glikemiczny . W związku z tym mogą go spożywać osoby z zaburzeniami glikemii. Dodatkowo pieczywo orkiszowe pozwala na uzupełnienie w sposób naturalny witamin z grupy B oraz wielu składników mineralnych.

Czy orkisz jest bezpieczny dla zdrowia?

Orkisz, o ile nie występują przeciwwskazania do jego spożywania, jest jak najbardziej bezpieczny dla zdrowia. Przede wszystkim stanowi on bardzo dobre źródło błonnika pokarmowego i dobrze przyswajalnych witamin i składników mineralnych. Mogą po niego sięgać osoby z cukrzycą, a także zalecany jest w prewencji wielu chorób np. ze strony układu pokarmowego. Jest to dobry zamiennik zwykłej pszenicy, który jest równie smaczny, a przy tym lekkostrawny.