Muchomor czerwony – właściwości, czy jest jadalny

Muchomor czerwony – charakterystyka, wygląd i występowanie

Muchomor czerwony (łac. Amanita muscaria (L.) Lam.) jest gatunkiem grzyba powszechnie występującym w klimacie umiarkowanym półkuli północnej. Należy do rodziny muchomorowatych (łac. Amanitaceae). Spotkać go można w lasach, na pastwiskach oraz na łąkach. To bardzo charakterystyczny grzyb. Jego kapelusz zwykle jest koloru od jaskrawoczerwonego do pomarańczowego z białymi „brodawkami” (potocznie nazywanymi kropkami) i białym spodem.

Dolną część kapelusza pokrywają bardzo gęsto rozstawione blaszki – najczęściej białe, choć zdarza się, że mają odcień złamanej bieli, kolor kremowy, a nawet żółtawy. Podobnie jak większość innych muchomorów, muchomor czerwony posiada białe zarodniki, pierścień na łodydze nieco poniżej kapelusza, zasnówkę (volva), która ulega rozdarciu, gdy kapelusz się rozszerza oraz kielich, z którego wyrasta łodyga.

Jak można przeczytać w różnych opracowaniach, nazwa polska „muchomor” ma związek z dawnym stosowaniem go jako trutki na muchy (umieszczane w mleku kawałki surowego muchomora czerwonego miały zwabiać owady, które następnie były paraliżowane przez działanie zawartych w grzybie związków alkaloidowych).

Muchomor czerwony opisywany był w atlasach grzybów również jako muchomor zwyczajny, bedłka, muchar czerwony czy muchomor pospolity.

Czy muchomor czerwony jest jadalny?

Muchomor czerwony to grzyb trujący. Spożycie muchomorów (zwłaszcza jeśli jest to muchomor sromotnikowy) jest jedną z najczęstszych przyczyn zatruć grzybami ogółem. Jeśli chodzi o Amanita muscaria (zgodnie z tym, co podają dane literaturowe) ze względu na przyciągający wygląd zjadany bywa przypadkowo, np. przez dzieci. Z drugiej zaś strony zdarza się, że osoby dorosłe spożywają go świadomie, w celu poszukiwania doznań halucynogennych.

Wśród podstawowych składników aktywnych, które zawiera muchomor czerwony, można wymienić: muskarynę, kwas ibotenowy, muscymol, muskazon, kwas tricholomowy czy ksantynę. Za związek o kluczowym znaczeniu dla wywoływania wrażeń halucynogennych uważa się kwas ibotenowy.

Muchomor czerwony jest też jednym z kilku naturalnych źródeł bufoteniny, słabego środka halucynogennego. Strukturalnie bufotenina jest halucynogenem indolowym. Wywiera zwężający wpływ na naczynia krwionośne, powodując wzrost ciśnienia krwi. We współczesnej medycynie bufotenina bywała stosowana celowo jedynie eksperymentalnie do wzbudzania psychotycznych stanów chorobowych na potrzeby badań z zakresu psychiatrii.

Nalewka z muchomora czerwonego – na co pomaga?

Pomimo tego, że muchomor czerwony to gatunek grzyba niejadalnego i trującego, posiada dość bogatą historię, jeśli chodzi o jego spożywanie w celu wywołania konkretnych reakcji organizmu. Dla przykładu, w czasach średniowiecznych stanowił ważny element podczas rytuałów szamańskich. Wykorzystywano go wówczas jako środek wprowadzający w trans.

Od pewnego czasu temat muchomora czerwonego stał się bardzo modny za sprawą przyrządzanej z niego nalewki. Rekomenduje się ją do aplikowania zewnętrznego jako tradycyjny środek o właściwościach przeciwbólowych, przeciwzapalnych i przeciwobrzękowych. Uznaje się, że na stosowaniu muchomora czerwonego w takiej postaci mogą skorzystać osoby cierpiące na dolegliwości reumatyczne, chorobę zwyrodnieniową stawów, a także borykające się ze stanami zapalnymi w obrębie naczyń krwionośnych (np. kończyn dolnych) i trudno gojącymi się ranami. Należy jednak podkreślić, że środek ten nie jest zalecany w oficjalnym lecznictwie.

Co może się stać po zjedzeniu muchomora czerwonego?

Grzyb muchomor czerwony zawiera muskarynę, muscymol i inne toksyczne substancje. Po jego spożyciu pojawiają się rozmaite dolegliwości. Najczęściej wymieniane objawy zatrucia to:

• nudności, wymioty, biegunka,
• zwiększona produkcja śliny,
• nadmierne pocenie się i łzawienie oczu,
• duszności (powolny, ciężki oddech),
• rozszerzone źrenice,
• uczucie splątania, lęk,
• drżenie rąk,
• rozmycie obrazu lub omamy wzrokowe,
• nadmierne pobudzenie,
• zaburzenia orientacji,
• zaburzenia percepcji słuchowej.

Powyższe symptomy zwykle pojawiają się w ciągu kilku godzin od zjedzenia grzybów i najczęściej ustępują w ciągu ok. pół do jednej doby. Śmiertelne zatrucia muchomorem czerwonym odnotowywane są bardzo rzadko.

W tym miejscu warto także podkreślić, że suszony muchomor czerwony nie wywiera tak silnego działania trującego jak świeże osobniki. Ma to związek z przemianami kwasu ibotenowego. Związek ten w trakcie suszenia (w wyniku procesu dekarboksylacji) przekształca się w mniej toksyczny muscymol.

W różnych źródłach wyczytać można także, że odpowiednio długie gotowanie muchomora czerwonego, przy jednoczesnym usunięciu wody po gotowaniu, pozwalało na jego spożywcze stosowanie (głównie w XIX w.).

Z czym muchomor czerwony jest najczęściej mylony?

Zdarza się, że muchomor czerwony jest mylony z innymi gatunkami grzybów. Przykładem jest np. muchomor cesarski, muchomor królewski, muchomor plamisty oraz muchomor twardawy, a także gołąbek śledziowy.

Mimo powszechnie panującej mody na muchomora czerwonego, którą w sieci promuje wiele osób, warto zachować rozsądek i pamiętać, że to grzyb trujący. Przed jego spożywaniem przestrzegają zarówno leśnicy, jak i medycy.