Splątanie – przyczyny, objawy, badania, leczenie stanu splątania

Splątanie – jakościowe zaburzenie świadomości

Świadomością nazywa się zdolność organizmu do odbierania, rejestrowania i przetwarzania odbieranych bodźców oraz adekwatnej reakcji na napływające z otoczenia informacje. Na podstawowe trzy filary świadomości składają się: czuwanie, zgodne z rzeczywistością rozpoznawanie otoczenia oraz możliwość „zdawania sobie sprawy” z aktualnego stanu.

Zaburzenia świadomości, które, w zależności od ciężkości, charakteryzują się innym obrazem klinicznym pacjenta, można podzielić na jakościowe oraz ilościowe.

W zaburzeniach ilościowych, takich jak: senność patologiczna, stan przedśpiączkowy lub śpiączka, występuje ograniczony kontakt chorego z otoczeniem, aż do jego całkowitego braku.

Jakościowe zaburzenia świadomości charakteryzują się obecnością nieadekwatnego kontaktu chorego z otoczeniem, który w większości przypadków jest niezorientowany co do miejsca i czasu, a w cięższych stanach, również co do osoby własnej.

Do jakościowych zaburzeń świadomości należą:

• zmącenie świadomości,
• majaczenie, stan majaczeniowy,
• stan splątania (inaczej amencja, zespół splątaniowy, zespół amentywny) lub po prostu splątanie,
• stan pomroczny,
• stan onejroidalny.

Zaburzenia świadomości mogą trwać krótko, utrzymywać się przez dłuższy czas lub mieć przebieg piorunujący i w krótkim czasie doprowadzać do śmierci pacjenta.

Zobacz też: Amantix – co to za lek i kiedy się go stosuje?

Jakie są przyczyny splątania?

Istnieje wiele przyczyn, które mogą być odpowiedzialne za rozwój stanu splątania. Obejmują one schorzenia układu nerwowego oraz choroby ogólnoustrojowe lub narządowe, w przebiegu których dochodzi do uszkodzenia mózgu.

Jeżeli chodzi o splątanie, neurologia nie pozostaje tu bez znaczenia. Niektóre choroby neurologiczne to przyczyna opisywanego zaburzenia świadomości. Wyróżnia się tu:

• udar mózgu,
• krwotok podpajęczynówkowy,
• zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych i mózgu,
• urazy czaszkowo-mózgowe,
• guzy mózgu pierwotne i przerzutowe,
• padaczka.

Do uszkodzenia mózgu objawiającego się splątaniem mogą również prowadzić przyczyny ogólnoustrojowe: zatrucia – tlenkiem węgla, lekami (zwłaszcza barbituranami), alkoholem, zakażenia ogólne – zapalenie płuc, grypa, posocznica, wstrząs anafilaktyczny, kardiogenny, zaburzenia krążenia – zaburzenia rytmu serca, zapaść, zawał mięśnia sercowego, zaburzenia metaboliczne, np. encefalopatia mocznicowa, wątrobowa, schorzenia endokrynologiczne – śpiączka cukrzycowa, hipoglikemia, przełom tarczycowy, zaburzenia gospodarki wodno-elektrolitowej, niedotlenienie w tym choroba wysokogórska, narażenie na działanie czynników fizycznych: hiper- lub hipotermia, rażenie prądem elektrycznym. Niekiedy mamy również do czynienia z objawami splątania przed śmiercią.

Czytaj również: Śpiączka wątrobowa – co to jest? Przyczyny, objawy, leczenie, rokowania

Uczucie splątania – objawy

Splątanie jest głębokim jakościowym zaburzeniem świadomości o bardzo poważnym rokowaniu. Przede wszystkim pacjent w stanie splątania jest całkowicie zdezorientowany co do miejsca i czasu, a także bliskich i osoby własnej.

U pacjenta obserwuje się niepokój ruchowy pod postacią bezładnego miotania się. Zjawiska takie nazywa się jaktacjami. Niekiedy pojawiają się nasilone stereotypie ruchowe, jak na przykład powtarzane ruchy skubania, drapania czy darcia.

Wypowiedzi chorego są chaotyczne i pozbawione sensu (splątanie mowy) – pojawia się inkoherencja wypowiedzi, a zapamiętywanie informacji jest zupełnie niemożliwe.

U niektórych pacjentów w stanie splątania występują nasilone omamy lub urojenia, choć ze względu na ograniczony kontakt z chorym, potwierdzenie ich występowania jest utrudnione.

Stan ogólny pacjenta pogarsza się wraz z czasem występowania objawów splątania z powodu ogólnego wyczerpania.

Trzeba wiedzieć, że stan splątania może utrzymywać się przez wiele dni, a nawet tygodni. Jeżeli pacjent przeżyje, cały okres zachorowania pokryty jest całkowitą niepamięcią, co świadczy o głębokości występujących zaburzeń świadomości.

Czytaj również: Pulsowanie w głowie – jakie są przyczyny uczucia pulsowania w głowie?

Stan splątania – badania i leczenie

Pierwszym etapem diagnostyki splątania jest dokładne zebranie wywiadu od rodziny chorego, dotyczącego okoliczności wystąpienia zaburzeń, chorób przewlekłych i przyjmowanych przez pacjenta leków. Następnie lekarz przeprowadza badanie fizykalne wraz z badaniem neurologicznym, które ma na celu ustalenie, czy nie występuje zagrożenie życia chorego, określenie stopnia zaburzeń świadomości i ocenę innych, towarzyszących objawów.

Kolejnym krokiem w ustaleniu przyczyny zaburzeń świadomości jest wykonanie dodatkowych badań. Najważniejsze z nich to badania laboratoryjne, które oceniają morfologię krwi, poziom glukozy, kreatyniny, mocznika oraz elektrolitów we krwi, aktywność enzymów wątrobowych oraz gazometrię krwi. Konieczne może być również wykonanie badania moczu lub płynu mózgowo-rdzeniowego. W zależności od stanu klinicznego pacjenta przeprowadza się kolejne badania – EEG, badanie dna oka, badania radiologiczne – RTG czaszki, tomografię komputerową lub rezonans magnetyczny głowy, badanie angiograficzne.

Leczenie splątania nakierowane jest na zwalczanie schorzenia podstawowego, będącego przyczyną stanu pacjenta. Ma ono na celu powstrzymanie postępu schorzenia, ustąpienie objawów splątania, a także zapobieganie kolejnym epizodom zaburzeń świadomości.

Źródła:

• Neurologia praktyczna, A. Prusiński, wyd. PZWL, 2015.
• Neurologia Merrita, H. Kwieciński, A. Kamińska, wyd. Elselvier Urban&Partner, 2012.
• Harrison; Neurologia w Medycynie Klinicznej, S. L. Hauser, wyd. Czelej, 2008.