Kania – właściwości, jak wygląda, jak przyrządzić?

Co to za grzyb czubajka kania (Macrolepiota procera)?

Czubajka kania (Macrolepiota procera) to grzyb z rodziny pieczarkowatych ceniony w polskiej kuchni za niepowtarzalny smak. Rośnie pospolicie w lasach, łąkach, polanach, obrzeżach szos w Polsce, na terenie całego kraju. Spotykana jest również poza granicami Polski – w Europie, Ameryce Północnej, Nowej Zelandii, a także w Korei i Japonii. Inne nazwy to bedłka wyniosła, jedłka wysoka, stroszka strzelista, stroszka cielista, czubaj czubak, deszczochron, drop, parasolnik lub sówka. Kania ma duży kapelusz, który może osiągać wielkość 30 cm. Na wierzchu znajdują się brązowawe niby pióra. Stąd też nazwa sówka.

Młode grzyby mają jajowate i zamknięte kapelusze o barwie brązowej. Gdy dojrzewają otwierają się zmieniając barwę na jaśniejszą i przybierając kształt parasola. Kania ma kolor białawy czy też beżowy. Od skórki odstają blado-brązowe łuski. Brzegi kapelusza są zazwyczaj białe i postrzępione.

Trzon kani może osiągać do 40 cm wysokości, zaś średnica jego może mieć do 2 cm. W górnej jego części znajduje się ruchomy pierścień, który ma kolor kremowy. Przy ziemi trzon kani jest grubszy (do 5cm) i bulwiasty.

Miąższ czubajki kani jest biały, na dodatek nie zmienia koloru pod wpływem uszkodzeń. W kapeluszu jest miękki, gąbczasty, zaś w trzonie włóknisty i łykowaty.

Czytaj również: Grzyby – wartości odżywcze, działanie bioaktywne

Wartości odżywcze i właściwości czubajki kani

Spożywa się kapelusze kani, które zawierają witaminy B1, B2, A, C, D, PP i E i składniki mineralne: wapń, miedź, żelazo, potas, sód, magnez, mangan, cynk.

Kanie składają się z:

• wody (80%);
• białka 5,5 %;
• węglowodanów;
• tłuszczy.

Grzyby te cenione są za obecność łatwo przyswajalnych aminokwasów egzogennych, które nie są produkowane przez ludzki organizm. Muszą one być do niego dostarczone wraz z pożywieniem.

Kanie zawierają też nienasycone kwasy tłuszczowe (m.in. kwas linolenowy), które dbają o układ krwionośny i zapobiegają stanom zapalnym.

W kaniach znajdziemy też błonnik, jest to jednak ciężkostrawna chityna.

Kanie mogą stanowić cenne urozmaicenie diety, zwłaszcza wegetariańskiej i wegańskiej, gdyż dostarczają niezbędnych witamin i minerałów. Zalecane są też dla osób na diecie odchudzającej, gdyż są niskokaloryczne.

Kania w kuchni

Kapelusz kani ma łagodny, orzechowy smak. Grzyba najczęściej przyrządza się panierując kapelusz i smażąc na maśle. Kanię moczy się w mleku, potem smaży w panierce z bułki tartej i jajka, tak jak kotlety schabowe. Niektórzy zachwycają się kanią pieczoną w piekarniku, skropioną oliwą z oliwek.

Czubajka kania jest grzybem ciężkostrawnym, dlatego też przed spożyciem warto ją drobno pokroić i ugotować. Kapelusz nadaje się do gotowania, duszenia, marynowania, ale też i suszenia.

Warto wiedzieć, iż obróbka kulinarna (smażenie, suszenie, mrożenie, blanszowanie, konserwowanie) zmienia wartość odżywczą grzybów.

Wybierając się na grzybobranie do lasu warto zabrać doświadczonego grzybiarza, a zebrane okazy sprawdzić w stacji sanitarno-epidemiologicznej czy nie są one czasem trującymi muchomorami. Wygląd obydwu grzybów jest nieco inny, jednak nie trudno się pomylić. Należy mieć stuprocentową pewność, że przyrządzany przez nas grzyb jest to czubajka kania.

Czytaj również: Zatrucie grzybami – objawy i leczenie

Przeciwwskazania do spożywania kani

Kania jest grzybem ciężkostrawnym, dlatego też nie poleca się jej spożywania osobom starszym, dzieciom (poniżej 6. roku życia), jak również pacjentom m.in. z problemami wątrobowymi.

Jadalną kanią można się też zatruć. Nie można spożywać nieświeżego, przetrzymywanego w foliowym woreczku grzyba. Może on już zaczynać się psuć.

Kanie można jeść raz na jakiś czas. Częste spożycie grzyba może być szkodliwe, gdyż sówka zawiera metale ciężkie. Czubajki kani nie można spożywać na surowo.

Czubajka kania w ogrodzie

Czubajkę kanię można zbierać w lasach przez całe lato i część jesieni, czyli od lipca do października. Rośnie na brzegach lasów liściastych i iglastych, na polanach w lesie. Jeśli nie mamy pewności czy rzeczywiście zbieramy kanie, lepiej otrzymywać grzyb z własnej uprawy kani w ogrodzie. W sklepach internetowych dostępne są gotowe do użycia podłoża z grzybnią kani. Wystarczy tylko posadzić je w ogrodzie, by cieszyć się smakiem kani.

Czytaj również: Łysiczka lancetowata – właściwości, występowanie, działanie

Czubajka kania a muchomor sromotnikowy

Czubajka kania to grzyb, który można niestety pomylić z muchomorem sromotnikowym . Dzieje się tak dlatego, że kania ma podobny wygląd do tego trującego grzyba. Jeśli nie ma się pewności, czy jest to kania, nie wolno spożywać grzyba. Po grzybobraniu można zgłosić się do stacji sanitarno-epidemiologicznej znajdującej się najbliżej miejsca zamieszkania, gdzie grzyby zostaną sprawdzone.

Czubatka kania przypomina wyglądem również czubatkę czerwieniejącą, która po zerwaniu przybiera kolor czerwony i nie posiada łusek na trzonie.

Kania jadalna, zwłaszcza duża i dojrzała, znacząco różni się od trującego muchomora:

• Kanię należy zawsze wyrywać z trzonem. Wystarczy wykręcić ją z podłoża, by obejrzeć bulwę. Jest ona dość duża i nie zawiera pochewki. Muchomor sromotnikowy posiada pochewkę.
• Znajdujący się na trzonie pierścień jest ruchomy, zaś u muchomora przyrośnięty do trzonu.
• Trzon znajdujący się nad pierścieniem jest gładki, zaś pod nim – w poprzeczne i ciemne prążki.
• Kapelusz kani posiada brązowawe łuski, jest kremowy i posiada garb na środku. Muchomor ma kapelusz gładki, o barwie oliwkowej lub białożółtej. Starsze kapelusze muchomora zielonawego mają kolor zielony, żółty lub szary. Niestety niektóre odmiany mają białe kapelusze i wtedy bardzo trudno odróżnić go od czubajki kani.