Niedrożność dróg żółciowych – przyczyny, objawy, leczenie

Drogi żółciowe a trawienie

Drogi żółciowe rozpoczynają się malutkimi kanalikami, których ściany tworzą komórki wątrobowe. Kanaliki te łączą się w coraz większe przewody, aż w końcu powstają dwa główne przewody żółciowe – prawy i lewy (zbierające żółć odpowiednio z prawego i lewego płata wątroby).

Przewód wątrobowy prawy i lewy stanowią drogi żółciowe wewnątrzwątrobowe. Po połączeniu powstaje przewód wątrobowy wspólny, który po połączeniu z przewodem pęcherzykowym daje przewód żółciowy wspólny – główną drogę odprowadzającą żółć z wątroby do dwunastnicy. Przewód wątrobowy wspólny oraz przewód pęcherzykowy i przewód żółciowy wspólny tworzą zewnątrzwątrobowe drogi żółciowe.

Częścią dróg żółciowych jest także pęcherzyk żółciowy (potocznie woreczek żółciowy), czyli zbiornik, w którym jest magazynowany nadmiar żółci. Po posiłku pęcherzyk kurczy się, dostarczając żółć do światła jelita. Czasem jednak dochodzi do zaburzeń jego pracy i dyskinezy dróg żółciowych – zaburzeń w funkcjonowaniu i obkurczaniu się woreczka.

Żółć jest wodnym roztworem kwasów żółciowych, fosfolipidów, cholesterolu i barwników żółciowych (na przykład bilirubiny). Bierze ona udział w trawieniu i wchłanianiu tłuszczów, umożliwiając ich rozkład i dalsze wykorzystywanie przez organizm.

Przeczytaj: Wymiotowanie żółcią – co oznacza?

Niedrożność dróg żółciowych – jakie są przyczyny?

Niedrożność dróg żółciowych powoduje utrudnienie lub całkowite zatrzymanie transportu żółci do przewodu pokarmowego, w wyniku czego dochodzi do zastoju żółci – tak zwanej cholestazy. Przyczyny tego stanu rzeczy (opisane poniżej) mogą być różne i nie zawsze dotyczą wątroby.

• Złogi w drogach żółciowych (kamica przewodowa) – przedostają się one z pęcherzyka żółciowego (kamica żółciowa) lub powstają w samych przewodach.
• Stany zapalne dróg żółciowych – w ich wyniku dochodzi do obrzęku i zwężenia światła dróg żółciowych.
• Nowotwory – do niedrożności dróg żółciowych mogą doprowadzić guzy wątroby, samych dróg żółciowych, lecz także pęcherzyka żółciowego, jelita grubego, głowy trzustki lub (dużo rzadziej występujące) guzy jelita cienkiego.
• Urazy – dotyczy to także urazów pooperacyjnych z naruszeniem ciągłości dróg żółciowych i ich następowym bliznowaceniem i zwężeniem (tak zwane pooperacyjne kalectwo żółciowe).
• Marskość wątroby – dochodzi w niej do włóknienia i przebudowy struktury wątroby, tzn. przyjmuje ona strukturę guzkową. Powstające guzki mogą uciskać, zwężać, a nawet zatykać światło dróg żółciowych. Najczęstsze przyczyny marskości wątroby to nadużywanie alkoholu oraz przewlekłe wirusowe zapalenie wątroby.

Przyczyną niedrożnych przewodów żółciowych mogą być również pasożyty. Najczęstszymi chorobami pasożytniczymi, w przebiegu których uszkodzeniu ulegają drogi żółciowe, są choroby wywołane przez przywry (np. fascjoloza – wywołana przez motylicę wątrobową).

Żółtaczka, ból brzucha i ciemny mocz – cholestaza?

Blok dróg żółciowych powoduje zatrzymanie odpływu żółci, jej zastój w drogach żółciowych oraz przenikanie barwników żółciowych do krwi. Z tego powodu częstym objawem niedrożności dróg żółciowych jest żółtaczka, a więc nagromadzenie się w skórze barwników żółciowych, głównie bilirubiny.

Żółtaczka dotyczy skóry oraz błon śluzowych, lecz najłatwiej jest zauważalna w obrębie twardówek oczu. Do innych objawów zatkania dróg żółciowych należą:

• uczucie zmęczenia, nudności i wymioty;
• swędzenie (świąd) skóry spowodowany nagromadzeniem kwasów żółciowych w skórze;
• ból lub dyskomfort po prawej stronie brzucha (pod żebrami).

Ponieważ zostaje zaburzony metabolizm bilirubiny, nie dostaje się ona do przewodu pokarmowego, a drogą krwi dostaje się do moczu – obserwuje się odbarwiony, jasny lub żółtawy stolec oraz ciemny, brązowy mocz.

Niedrożność przewodów żółciowych – badania i leczenie

Rozpoznanie przypadku niedrożnych dróg żółciowych jest proste na podstawie objawów klinicznych (żółtaczka, odbarwienie stolca, ciemny mocz). Badania dodatkowe służą do poszukiwania przyczyn bloku. Metodami diagnostycznymi przydatnymi w rozpoznawaniu są te opisane poniżej.

• Badania krwi i moczu – podstawową nieprawidłowością stwierdzaną w badaniach jest hiperbilirubinemia, czyli podwyższone stężenie bilirubiny we krwi. W przypadku bloku dróg żółciowych zmiany dotyczą także tak zwanych enzymów cholestazy, które są podwyższone – fosfatazy alkalicznej oraz gamma-glutamylotranspeptydazy. W badaniu moczu stwierdzamy obecność bilirubiny.
• USG jamy brzusznej – to podstawowa metoda obrazowania wątroby i fragmentu dróg żółciowych. Najczęściej ocenia się szerokość przewodu żółciowego wspólnego oraz pęcherzyk żółciowy, poszukując złogów. Można także stwierdzić poszerzenie wewnątrzwątrobowych dróg żółciowych (pośrednio świadczące o niedrożności) oraz poszukiwać przyczyn bloku – na przykład guza w obrębie głowy trzustki. Złogi (kamienie żółciowe) są rzadko widoczne w USG.
• Tomografia komputerowa jamy brzusznej (TK) – pozwala na dokładniejszą niż USG ocenę wątroby i trzustki.
• Cholangiografia rezonansu magnetycznego (cholangio-MR) – badanie obrazujące bardzo dokładnie przebieg dróg żółciowych oraz ewentualne przyczyny ich niedrożności.

Należy wspomnieć także o endoskopowej pankreatocholangiografii wstecznej (ECPW, ERCP). Za pomocą endoskopu wprowadzonego do dwunastnicy podaje się kontrast, co pozwala zobrazować przebieg i ewentualne choroby dróg żółciowych. Metoda ta daje jednocześnie możliwość terapii, np. usunięcia złogów.

Leczenie niedrożności dróg żółciowych zależy od przyczyny. W przypadku kamicy przewodowej najczęściej stosowaną metodą jest endoskopowa cholangiopankreatografia wsteczna, podczas której w sposób nieoperacyjny można usunąć złogi z przewodów żółciowych.

W przypadku nowotworów lub marskości wątroby leczenie jest trudniejsze. Czasem można protezować drogi żółciowe, a więc wprowadzać do nich cienkie cewniki, które omijają zwężenie, zapewniając odpływ żółci.