Objaw Courvoisiera – co to jest, czy oznacza chorobę lub nowotwór?

Objaw Courvoisiera – co to jest?

Guz zlokalizowany w jamie brzusznej to, w większości przypadków, wskazanie do pilnej konsultacji internistycznej lub chirurgicznej. Wyczuwalny przez powłoki brzuszne guz może wskazywać nie tylko na przewlekłe zaparcia (i zatrzymanie mas kałowych w jelitach), ale również być jednym z głównych symptomów choroby nowotworowej.

Na szczególną uwagę zasługuje okolica prawego podżebrza, gdzie lokalizuje się wątroba, a także pęcherzyk żółciowy – związany z nią drogami żółciowymi. Jego niebolesne powiększenie to w praktyce klinicznej tzw. objaw Courvoisiera. Zwiększenie wymiarów pęcherzyka zazwyczaj powodowane jest przez zamknięcie dróg żółciowych lub ich znaczną niedrożność.

Definicja objawu Courvoisiera wskazuje ponadto na twardość pęcherzyka oraz współwystępowanie żółtaczki. W badaniu klinicznym twardość pęcherzyka żółciowego jest szczególnie wyczuwalna u osób szczupłych oraz na wdechu.

Otyłość oraz nadwaga mogą być więc przyczyną przeoczenia tego objawu podczas badania przedmiotowego. Ponadto powiększenie pęcherzyka żółciowego widoczne jest w badaniach obrazowych (USG, tomografia komputerowa jamy brzusznej). Brak bolesności guza, a także często jego niewielkie rozmiary zazwyczaj nie niepokoją pacjenta, dlatego też zwykle odkłada on w czasie konsultację lekarską.

Rak trzustki – przyczyna objawu Courvoisiera

Zespół objawów Courvoisiera, czyli najogólniej rzecz ujmując powiększony, twardy i niebolesny pęcherzyk żółciowy (współistniejący z żółtaczką) to zawsze wskazanie do pogłębienia diagnostyki. Objaw Courvoisiera w większości przypadków związany jest, o czym należy pamiętać, z procesami nowotworowymi okolicy trzustkowo-dwunastniczej.

Utrudnienie odpływu żółci może być spowodowane m.in. rakiem dróg żółciowych (zlokalizowanym poniżej połączenia przewodu wątrobowego wspólnego z przewodem odchodzącym bezpośrednio od pęcherzyka żółciowego), rakiem trzustki oraz nowotworami dotyczącymi dwunastnicy i brodawki Vatera (miejsce umożliwiające przedostanie się soków trawiennych do dwunastnicy).

Bezbolesne powiększenie pęcherzyka opisywane jest także u pacjentów z innymi chorobami nowotworowymi jamy brzusznej, w których przebiegu występuje naciekanie pęcherzyka żółciowego.

Każdorazowe wykazanie bezbolesnego powiększenia pęcherzyka oraz współwystępowanie objawów żółtaczki (m.in. zażółcenie białkówek oczu i powłok skórnych) wymaga wykonania badań laboratoryjnych oraz obrazowych.

Szczególnie ważny jest również wywiad lekarski (tzw. badanie podmiotowe). Część nowotworów jamy brzusznej związana jest z pewnymi zachowaniami (m.in. paleniem papierosów i nadmiernym spożywaniem alkoholu), dlatego potwierdzenie występowania czynników predysponujących ułatwia postępowanie diagnostyczno-terapeutyczne.

Courvoisier sign to objaw kliniczny, którego na pewno nie należy bagatelizować. Rak trzustki, na który może on wskazywać, jest chorobą nowotworową o utajonym przebiegu, a także dużym stopniu złośliwości (gruczolakorak). Opóźnienie diagnostyki wpływa więc negatywnie na ogólne rokowanie i czas przeżycia pacjentów. Rak trzustki będący przyczyną objawu Courvoisiera to zazwyczaj gruczolakorak zlokalizowany w głowie trzustki.

Objaw Courvoisiera a inne choroby woreczka żółciowego

Nie mniej „podstępną” chorobą, na którą wskazuje objaw Courvoisier jest rak dróg żółciowych. Wystąpienie żółtaczki, a także pojawienie się guza w prawym podżebrzu u większości chorych świadczy zazwyczaj o zaawansowanej chorobie nowotworowej. Wysoki stopień zaawansowania raka dróg żółciowych to przede wszystkim nieresekcyjność (brak możliwości usunięcia) oraz gorsze rokowanie (czas przeżycia nie przekracza zazwyczaj 10–12 miesięcy).

Ponadto objaw Courvoisiera ma znaczenie w różnicowaniu procesów nowotworowych z kamicą pęcherzyka żółciowego. W przypadku tego drugiego schorzenia zazwyczaj powiększony pęcherzyk nie współistnieje z objawami żółtaczki. Na ostre zapalenie pęcherzyka żółciowego (nazywanego potocznie przez pacjentów „woreczkiem”) wskazywać mogą ponadto: gorączka, dreszcze oraz silna tkliwość powłok brzusznych.

Niebolesne powiększenie pęcherzyka żółciowego nie musi więc w każdej sytuacji wskazywać na chorobę nowotworową. Szczególnie ważne jest potwierdzenie lub też wykluczenie żółtaczki, która stanowi obowiązkowy element objawu Couvoisiera.

Samodzielne wybadanie powiększonego pęcherzyka żółciowego powinno każdorazowo skłonić pacjenta do konsultacji lekarskiej. Odpowiednio wczesne wykrycie nowotworu pozytywnie wpływa na proces diagnostyczno-terapeutyczny, a także wydłuża czas przeżycia pacjentów. Zbyt późne wdrożenie leczenia w znaczącym stopniu przyczynia się do niepowodzeń zarówno diagnostycznych, jak i terapeutycznych.