Metaplazja jelitowa – przyczyny, objawy, dieta, leczenie

Metaplazja jelitowa – co to jest?

Metaplazja jelitowa (metaplazja Barretta) polega na zmianie nabłonka wyścielającego światło przewodu pokarmowego, w jego górnym odcinku. W prawidłowych, fizjologicznych warunkach przełyk od strony światła wyścielony jest nabłonkiem wielowarstwowym płaskim, co umożliwia sprawny transport kęsa pokarmowego do światła żołądka.

W przebiegu zarzucania treścią żołądkową z żołądka do przełyku pojawia się stan zapalny, początkowo krótkotrwale – nie powodując znaczących powikłań.

Kiedy jednak zjawisko to powtarza się przewlekle, dochodzi do adaptacji przełyku (zapobieganie samotrawieniu) i nabłonek przekształca się w walcowaty z komórkami śluzowymi, czyli taki, który normalnie występuje w błonie śluzowej jelita. Pod mikroskopem widać nabłonek jelitowy walcowaty z licznymi naciekami komórek zapalnych – limfocytów.

Opisane zjawisko może sprzyjać nowotworzeniu i uznajemy je za stan przedrakowy, co jest związane ze wzrostem potencjału komórek nabłonka jelitowego do namnażania.

Metaplazję dzielimy na kilka stopni w zależności od zaawansowania zmian w komórkach – na metaplazję: I stopnia, II (średniego) stopnia oraz III stopnia (zaawansowaną). Ma to znaczenie w doborze postępowania leczniczego.

Metaplazja średniego stopnia ma szansę regresji przy zastosowaniu leczenia endoskopowego. Regresja metaplazji jelitowej polega na odnowieniu nabłonka wielowarstwowego płaskiego.

Metaplazja jelitowa – przyczyny

Przyczyną metaplazji jelitowej jest przewlekły stan zapalny, który spowodowany jest obecnością kwasu solnego poza żołądkiem. Przyczyny obecności soku żołądkowego poza jego fizjologicznym umiejscowieniem związane są z nieprawidłową dietą.

Tłuszcze zwierzęce, obecne np. w czerwonym mięsie, powodują spadek napięcia dolnego zwieracza przełyku, co ułatwia wejście treści żołądkowej nieco wyżej. Podobne działanie mają: nikotyna zawarta w dymie tytoniowym, alkohol, kofeina, teina w napojach herbacianych.

Pokarmy z wysoką zawartością cukru, czyli słodycze, posiłki przetworzone (białe pieczywo) pogarszają ruchy robaczkowe w żołądku i tym samym wywołują uczucie zgagi (zapalenie żołądka).

Część leków przeciwbólowych dostępnych na rynku bez recepty może mieć podobne działanie, gdyż powodują przewlekłe zapalenie błony śluzowej żołądka.

Zmiany zapalne w przełyku mogą także powstawać w wyniku zarzucania żółci, szczególnie u chorych po całkowitym usunięciu żołądka. Ważną rolę odgrywa tu również sposób reakcji na czynniki emocjonalne – osoby reagujące objawami somatycznymi w odpowiedzi na czynniki stresowe częściej chorują na zgagę.

Metaplazja jelitowa – objawy

Objawy zarzucania soku żołądkowego do przełyku w chorobie refluksowej, metaplazji jelitowej i przewlekłym zapaleniu żołądka to: zgaga, wymioty, puste odbijanie, dysfagia, czyli dyskomfort przy przełykaniu, ból przy przełykaniu (odynofagia), ból w klatce piersiowej, krwawienia z błony śluzowej przełyku.

Do objawów pozaprzełykowych zalicza się natomiast:

• bóle gardła,
• chrypkę,
• duszność, kaszel, świsty nad polami płucnymi,
• uczucie pełności w nadbrzuszu,
• wzdęcia,
• bezdech podczas snu,
• nudności.

Wymienione objawy są niecharakterystyczne dla metaplazji jelitowej i choroby refluksowej, spotykane są również w opisach raka żołądka.

Metaplazja jelitowa – dieta na metaplazję Barretta

Dieta ma zasadnicze znaczenie w zapobieganiu i regresji metaplazji jelitowej. Farmakologia bez zastosowanej diety może być nieskuteczna. Przy stwierdzonej metaplazji w badaniu histopatologicznym należy zapobiegać zarzucaniu treści żołądkowej do przełyku. Należy zatem unikać: ostrych przypraw, mocnej kawy, soli kuchennej (korzystna jest zamiana na zioła).

Szczególnie ważna jest zamiana białego pieczywa na ciemne i spożywanie chudego, gotowanego mięsa. Unikać należy czerwonego mięsa, tłustych ryb, słodkich napojów. W opróżnianiu jelit i żołądka pomaga błonnik.

Dodatkowo przy diecie na metaplazję jelitową ważna jest aktywność fizyczna, który poprawia ruchy robaczkowe jelit i przyspiesza opróżnianie żołądka przez zwykłe działanie siły grawitacyjnej podczas ćwiczeń fizycznych.

Metaplazja jelitowa – leczenie

Do leczenia stanu zapalnego z metaplazją jelitową wykorzystuje się środki zobojętniające kwas solny – np. związki glinu, sukralfat. W powszechnym użyciu są leki hamujące wydzielanie soku żołądkowego, takie jak omeprazol, lansoprazol, esomeprazol.

Korzystna zmiana stanu błony śluzowej żołądka wynika ze zmniejszenia produkcji kwasu solnego przy wykorzystaniu wymienionych leków. Uzupełniająco można zastosować substancje poprawiające ruchy robaczkowe przewodu pokarmowego – metoklopramid, cisaprid, itopryt.

W metaplazji jelitowej żołądka dużego stopnia może być konieczne zastosowanie leczenia zabiegowego metodą endoskopową (gastroskopia) z ablacją miejsca zmienionego chorobowo (ablacja np. falami o częstotliwości radiowej RFA lub za pomocą terapii fotodynamicznej).

Ablacja w połączeniu z intensywnym leczeniem hamującym wydzielanie kwasu solnego prowadzi do częściowego lub całkowitego zastąpienia metaplastycznego nabłonka walcowatego przez nabłonek płaski.

Metaplazja jelitowa to przyczyna raka przełyku?

Metaplazja jelit to wynik wieloletniego niekiedy stanu zapalnego w śluzówce przewodu pokarmowego poza żołądkiem. Przewlekłe drażnienie treścią żołądkową ściany przewodu pokarmowego powoduje nasilony stan zapalny, w którym niszczone są komórki nabłonka.

Takie zjawisko prowadzi do pobudzenia komórek prekursorowych nabłonka do podziałów. Związki zapalne mogą te podziały komórkowe zaburzać – co prowadzi do powstania zalążka nowotworu (stany przedrakowe). Istnieje zatem ryzyko raka, w praktyce klinicznej spotyka się najczęściej tzw. gruczolakoraka przełyku.

Powoduje on zaburzenia w przełykaniu, ponieważ rośnie do światła przełyku. Nacieka struktury sąsiadujące z przełykiem w klatce piersiowej i szybko daje przerzuty do okolicznych węzłów chłonnych śródpiersia.

Rokowanie w przypadku tego nowotworu przełyku nie jest pomyśle. Niestety chorzy zgłaszają się po pomoc dopiero wtedy, gdy występują problemy z przełykaniem (dysfagia), a to objaw wskazujący na zaawansowaną postać choroby. Ważne jest zatem zwrócenie uwagi na wczesną diagnostykę u pacjentów wysokiego ryzyka z wieloletnimi objawami choroby refluksowej.

Bibliografia:

• Interna Szczeklika. Wydawnictwo Medycyna Praktyczna, Kraków 2015.
• Maśliński S., Ryżewski J. (red.), Patofizjologia. Wydawnictwo PZWL, Warszawa 2012.
• Kruś S., Skrzypek-Fakhoury E., Patmorfologia kliniczna. Wydawnictwo PZWL, Warszawa 2007.
• Humes H. D., Kelley's textbook of internal medicine, JB Lippincott, Philadelphia 1989.
• Brandt L. J., Gastrointestinal disorders of the eldery. Raven Press, New York 1989.
• Spechler S. J. i wsp., American Gastroenterological Association medical position statement on the management of Barrett's esophagus. Gastroenterology, 2011, 140: 1084–1091.