Problemy z przełykaniem (dysfagia) – przyczyny, objawy, leczenie

Trudności z przełykaniem pokarmu, czyli dysfagia

Zaburzenia połykania (w języku medycznym określane jako dysfagia) są stosunkowo często spotykaną jednostką chorobową. Znanych jest bardzo wiele stanów mogących skutkować ich wystąpieniem – od schorzeń o stosunkowo łagodnym przebiegu, takich jak zapalenie gardła, do nieprzewidywalnych w swoim przebiegu i rokowaniu schorzeń nowotworowych.

Dysfagii nie należy nigdy lekceważyć, zwłaszcza jeśli trwa przez niedługi okres czasu, a jej objawy szybko narastają, ponieważ w takim przypadku często świadczy ona o rozwoju choroby nowotworowej przełyku. Najczęściej występującymi objawami problemów z przełykaniem, a zarazem najbardziej charakterystycznymi dla dysfagii, jest uczucie zalegania kęsa pokarmowego w gardle lub przełyku, a także trudności związane z jego uformowaniem. Zaburzenia połykania zwykle rozwijają się stopniowo, co oznacza, że początkowo dotyczą tylko pokarmów stałych, a z czasem pojawiają się również podczas przyjmowania płynów. Leczenie problemów z przełykaniem jest uzależnione od przyczyny dolegliwości występujących u chorego.

To też może Cię zainteresować: Ucisk w gardle – przyczyny, badania, leczenie

Jakie mogą być przyczyny zaburzeń połykania?

Przyczyn problemów z przełykaniem jest niezwykle dużo. Możemy je podzielić na przyczyny przełykowe (w których utrudniony jest pasaż pokarmu przez przełyk do żołądka) oraz przedprzełykowe (tutaj istota problemu leży w trudnościach z uformowaniem kęsa pokarmowego, jego przesunięciem w kierunku gardła oraz zapoczątkowaniem aktu połykania). Poniżej podano przyczyny przełykowych dysfagii.

• Stany prowadzące do zwężenia przełyku (choroby przełyku) – najgroźniejszym, a zarazem najczęstszym z nich jest zdecydowanie rak przełyku oraz rak wpustu. Inne to: powikłania choroby refluksowej (w jej przebiegu dochodzi do powstania owrzodzeń, które gojąc się prowadzą do zwężenia światła przełyku), uchyłki przełyku, zwężenia powstałe w wyniku działania substancji żrących czy oparzeń, ciała obce.
• Zaburzenia motoryki przełyku, czyli zaburzenia dotyczące ruchów zachodzących w przełyku podczas połykania. Zaliczamy do nich takie schorzenia, jak achalazja i rozlany kurcz przełyku. Zaburzenia motoryki przełyku pojawiają się także u pacjentów chorujących na cukrzycę i układowe choroby tkanki łącznej (np. twardzina układowa).
• Choroby, które toczą się w narządach sąsiadujących z przełykiem i powodują ucisk na niego – duże wole zamostkowe tarczycy, guzy zlokalizowane w śródpiersiu oraz guzy oskrzeli, wada zastawki mitralnej (skutkująca powiększeniem lewego przedsionka, który sąsiaduje z przełykiem).

Natomiast do stanów chorobowych, które mogą być przyczyną dysfagii przedprzełykowej zaliczamy:

• zmiany miejscowe dotyczące jamy ustnej i gardła (np. zapalenia, ropnie, choroby nowotworowe gardła czy języka, powiększone węzły chłonne, ciała obce);
• zaburzenia nerwowo-mięśniowe – najliczniejsza grupa przyczyn przedprzełykowej dysfagii; zaliczamy do nich m.in. guzy mózgu, stan po udarze mózgu, stan po urazie czaszkowo-mózgowym, chorobę Parkinsona, chorobę Huntingtona, sarkoidozę, zespół Sjögrena, błonicę, zatrucie jadem kiełbasianym oraz miastenie i miopatie.

Objawy towarzyszące zaburzeniom przełykania

Do objawów, które są zgłaszane najczęściej przez pacjentów cierpiących na problemy z przełykaniem, zaliczamy:

• subiektywne uczucie, że kęs pokarmowy zalega w gardle, przełyku lub za mostkiem,
• wyjątkowo nieprzyjemne uczucie rozpierania albo gniecenia w klatce piersiowej,
• wrażenie, że przyjęty pokarm ma trudności w przechodzeniu przez przełyk, że zatrzymuje się w drodze do żołądka,
• ból w czasie połykania, związany z aktem połykania – zjawisko to nazywane jest odynofagią,
• trudności z uformowaniem kęsa pokarmowego,
• upośledzenie odruchów połykowych – chorzy zgłaszają, że chcą połknąć kęs pokarmowy, ale mimo sporego wysiłku wkładanego w tę czynność, nie udaje im się to,
• ulewanie pokarmu przez nos,
• krztuszenie się – jest to objaw niebezpieczny, gdyż może spowodować dostanie się treści pokarmowej do układu oddechowego i rozwój groźnego w skutkach powikłania jakim jest zachłystowe zapalenie płuc,
• kichanie, łzawienie oraz napady kaszlu (najczęściej suchego) pojawiające się w trakcie spożywania posiłku,
• zwiększone wydzielanie śliny (tzw. ślinotok).

Występowanie wyżej wymienionych objawów może prowadzić do ograniczenia ilości spożywanego przez chorego pokarmu, gdyż pacjenci jedzenie zaczynają kojarzyć z bólem, a nie z przyjemnością, jak było do tej pory. Zmniejszenie liczby dostarczanych organizmowi kalorii prowadzi do występowanie stałego uczucia zmęczenia, spadku masy ciała, a w ciężkich przypadkach nawet do wyniszczenia organizmu.

Diagnostyka i leczenie zaburzeń połykania

W przypadku zaobserwowania u siebie objawów charakterystycznych dla zaburzeń połykania powinniśmy niezwłocznie zasięgnąć specjalistycznej porady lekarskiej, gdyż dysfagia to jeden z tzw. objawów alarmujących, czyli takich, które mogą (aczkolwiek nie muszą) świadczyć o rozwoju choroby nowotworowej przełyku lub żołądka.

W diagnostyce tego zaburzenia istotną rolę odgrywa zarówno wywiad lekarski, jak i badania dodatkowe. Rozmowa lekarza z pacjentem pozwala na wykluczenie niektórych jednostek chorobowych jako przyczyny prezentowanych dolegliwości oraz wstępne ustalenie lokalizacji patologii. Badania dodatkowe pozwalają na uwidocznienie zmian będących przyczyną zaburzeń połykania.

Najczęściej zalecane jest wykonanie takich badań, jak:

• endoskopia górnego odcinka przewodu pokarmowego,
• RTG poprzedzone doustnym podaniem środka kontrastowego,
• manometria przełyku,
• pH-metria przełyku.

Nie istnieje jednolity schemat postępowania w przypadku zaburzeń połykania. Ich leczenie uzależnione jest od przyczyny, która spowodowała ich wystąpienie. Dlatego rola prawidłowo przeprowadzonej diagnostyki jest wręcz nieoceniona u pacjentów cierpiących z powodu dysfagii.