Jakie są pierwsze objawy marskości wątroby?

Co to jest marskość wątroby?

Marskość wątroby to choroba powodująca włóknienie wątroby (zdrowych tkanek wątroby – hepatocytów), przez co traci ona zdolność wykonywania swoich kluczowych funkcji, takich jak metabolizm, produkcja białek, m.in. czynników krzepnięcia oraz filtrowanie toksyn i innych substancji chemicznych. Przez pacjentów często błędnie określana jest jako martwica wątroby.

Jako główną przyczynę marskości komórek wątroby wskazuje się alkohol. Do włóknienia i stopniowego niszczenia hepatocytów przyczyniają się inne czynniki. Jednym z najważniejszych jest stłuszczenie wątroby (alkoholowe i niealkoholowe – zależne od diety).

W zależności od przyczyny marskość wątroby może rozwijać się miesiącami lub latami. Nie istnieje na nią lekarstwo. Leczenie ma na celu zatrzymanie degeneracji, kontrolę symptomów i zmniejszenie ryzyka powikłań, takich jak cukrzyca, osteoporoza, rak wątroby oraz jej niewydolność.

Objawy marskości wątroby

Pierwsze objawy marskości wątroby, zwłaszcza rozwijającej się latami, mogą być bardzo niecharakterystyczne. Choroby wątroby w większości przypadków powodują uczucie osłabienia, ogólne zmęczenie, które pacjenci określają jako bez konkretnej przyczyny. Charakterystyczny jest brak apetytu i utrata wagi. Mogą pojawić się nudności.

Objaw uszkodzenia wątroby to także zmiany skórne. występują zarówno pod postacią wykwitów – kropek, krostek jak i pajączków na skórze. Typowy objaw chorej wątroby to silny świąd skóry. Bez powodu powstają siniaki na nogach i rękach. Objawem marskości może być też łysienie.

Kolejny etap choroby przynosi zażółcenie skóry i twardówek oka (białka oka). Objaw ten powszechnie znany jest jako żółtaczka. Dołączyć się może rumień na rękach i na dłoniach. Ręce stają się czerwone. Pacjenci zgłaszają, że ich mocz jest ciemny.

W zaawansowanych przypadkach dochodzi do zatrzymywania wody w organizmie, pojawianie się masywnych obrzęków i wodobrzusza. Zaburzenia hormonalne mogą powodować wiele symptomów, włączając w to atrofię jąder (zanik) i impotencję u mężczyzn lub brak miesiączki u kobiet.

Pojawiają się problemy kognitywne, takie jak utrata pamięci, dezorientacja lub trudności z koncentracją. Objawy psychiczne związane są z utratą funkcji wątroby, jaką jest oczyszczanie organizmu z toksyn.

Przyczyny marskości wątroby – alkohol

Dwie główne przyczyny marskości wątroby to długotrwałe nadużywanie alkoholu oraz wirusowe zapalenie wątroby typu C. Nadmierna i długotrwała konsumpcja alkoholu jest najczęstszą przyczyną marskości wątroby. Marskość alkoholowa może rozwijać się wiele lat.

Należy pamiętać, że ilość alkoholu, która uszkodzi wątrobę może się różnić się osobniczo. Jeżeli zdrowa kobieta będzie piła taką samą ilość alkoholu jak zdrowy mężczyzna, będzie ona bardziej narażona na marskość wątroby. Dzieci są szczególnie podatne na uszkodzenia spowodowane alkoholem. Niektórzy ludzie są również predysponowani genetycznie do uszkodzeń wątroby po alkoholu.

Ludzie chorzy, zwłaszcza na choroby wątroby, mogą być bardziej narażeni na ryzyko uszkodzenia spowodowanego alkoholem. Jeśli chorujemy na wirusowe zapalenie wątroby typu B lub C, lub marskość wątroby (z jakiejkolwiek przyczyny), to możemy pogorszyć swój stan spożywając alkohol.

Marskość a zapalenie wątroby

Każdego roku wzrasta ilość nowych przypadków zachorowań na wirusowe zapalenie wątroby. Szczególnie niebezpieczny jest typ C wirusa. Do tej pory nie opracowano na niego szczepionki. Przewlekłe wirusowe zapalenie wątroby typu C jest częstą przyczyną marskości wątroby. Szacuje się, że marskość może rozwinąć się w ciągu 20 lat trwania choroby nawet u 20 proc. pacjentów. U zakażonych istnieje także większe ryzyko rozwoju raka wątroby.

Wirusowe zapalenie wątroby typu B również może powodować marskość wątroby. W obu przypadkach zachorowanie może prowadzić do uszkodzenia i włóknienia komórek wątrobowych. Postęp choroby może być szybszy u pacjentów, którzy spożywają alkohol.

Prawdziwy problem dla lekarzy stanowi ograniczona wykrywalność WZW typu C we wczesnym stadium choroby. Początkowo choroba nie daje większych dolegliwości prowadząc sto stopniowego i nieodwracalnego uszkodzenia komórek wątrobowych. Choroba rozwija się podstępnie. Wykrywana jest przypadkowo np. u osób, które chcą zostać krwiodawcami. Najczęstszą przyczyną zarażenia jest przerwanie ciągłości skóry i kontakt z zakażonym przedmiotem. Stąd częste przypadku zakażeń u kosmetyczek, w gabinetach stomatologicznych. Transmisja wirusa możliwa jest poprzez kontakty seksualne.

Czytaj również: Zwłóknienie płuc – rodzaje, przyczyny, objawy, badania, leczenie, rokowania

Stłuszczenie wątroby i dieta

Niealkoholowe stłuszczenie wątroby to choroba podczas której tłuszcz gromadzi się w komórkach wątrobowych. Jest coraz bardziej powszechna u dzieci otyłych lub z nadwagą. Stłuszczenie wątroby zazwyczaj nie powoduje bólu ani nudności.

Niealkoholowe stłuszczenie wątroby jest powiązane ze schorzeniami, takimi jak: otyłość – (20 proc. ludzi otyłych cierpi na stłuszczenie wątroby, wysoki poziom cholesterolu i trójglicerydów, cukrzycę typu 2.

Przewlekłe niealkoholowe stłuszczenie wątroby może prowadzić do zapalenia wątroby i jej włóknienia, czyli niealkoholowego stłuszczeniowego zapalenia wątroby, które może prowadzić do marskości wątroby. Niealkoholowe stłuszczeniowe zapalenie wątroby zwykle atakuje ludzi otyłych, chorych na cukrzycę lub z wysokim poziomem cholesterolu i trójglicerydów we krwi, więc monitorowanie tych schorzeń jest zalecane.

Ludzie chorzy na niealkoholowe stłuszczeniowe zapalenie wątroby są bardziej narażeni na uszkodzenie narządu, jeśli chorują na wirusowe zapalenie wątroby typu C. Efekty oddziaływania alkoholu nie są do końca jasne, ale prawdopodobnie nie powinno się go pić, jeśli wątroba jest bardzo zwłókniona.

Czytaj również: Śpiączka wątrobowa – co to jest? Przyczyny, objawy, leczenie, rokowania

Inne przyczyny uszkodzenia i martwicy wątroby

Istnieje wiele innych przyczyn uszkodzeń wątroby, które mogą powodować marskość wątroby, między innymi niektóre choroby autoimmunologiczne – powodują, że komórki odpornościowe atakują i uszkadzają wątrobę. Rzadkie schorzenia, które mogą powodować objawy marskości wątroby, obejmują autoimmunologiczne zapalenie wątroby, pierwotną marskość żółciową wątroby oraz pierwotne stwardniające zapalenie dróg żółciowych (zapalenie i włóknienie dróg żółciowych).

Wystawienie na działanie trucizn może uszkodzić wątrobę, ponieważ jedną z jej głównych funkcji jest usuwanie toksyn z krwi. Długotrwałe wystawienie na toksyny środowiskowe, takie jak arszenik, może spowodować uszkodzenie wątroby i prowadzić do jej marskości.

Schistosomatoza to choroba tropikalna powodowana przez pasożytnicze przywry z rodzaju Schistosoma. Pasożyt przenosi się na człowieka ze ślimaków, choroba występuje również pod nazwą bilharcjoza. Przewlekła schistosomatoza powoduje uszkodzenia organów wewnętrznych, włączając w to wątrobę.

Pewne leki (takie jak te używane przy leczeniu arytmii serca) – w rzadkich przypadkach mogą powodować marskość wątroby u podatnych ludzi.

Nieznane przyczyny – powodują marskość wątroby w około jednej trzeciej przypadków (Marskość kryptogenna. Niektóre przypadki są spowodowane niealkoholowym stłuszczeniowym zapaleniem wątroby).

Niektóre schorzenia dziedziczne uszkadzają wątrobę co może prowadzić do jej włóknienia, które może się przyczynić do marskości. Te choroby to:

• hemochromatoza – komórki gromadzą żelazo, które może uszkadzać wiele organów, włączając w to wątrobę;
• choroba Wilsona – komórki gromadzą miedź;
• galaktozemia – organizm nie jest zdolny do przetwarzania galaktozy (cukru), więc gromadzi się on we krwi, co może skutkować uszkodzeniem wątroby;
• mukowiscydoza – atakuje głównie płuca, ale może również powodować włóknienie wątroby;
• niedobór alfa-1 antytrypsyny – może wpływać na funkcje wątroby i prowadzić do jej marskości i niewydolności.

Marskość wątroby – powikłania

Bez leczenia marskość wątroby może prowadzić do wielu, potencjalnie zagrażających życiu, powikłań. Należy tu wymienić takie schorzenia jak:

• insulinooporność i cukrzyca typu 2 – źle funkcjonująca wątroba uniemożliwia ciału właściwe użycie insuliny, hormonu, który rozprowadza cukier z krwi do komórek;
• osteoporoza (łamliwe kości) powodowana zmianami w metabolizmie wapnia i witaminy D;
• pierwotny rak wątroby – najczęstszy rodzaj raka powodowany przez marskość wątroby to rak wątrobowokomórkowy;
• niewydolność wątroby – zwłókniona tkanka nie funkcjonuje poprawnie i w ciężkich przypadkach marskości wątroby, organ przestaje funkcjonować;
• krwawienia z przełyku i górnej części żołądka (żylaki przełyku);
• zwiększone ciśnienie krwi w żyłach doprowadzających krew do wątroby (nadciśnienie wrotne);
• gromadzenie się płynów w jamie brzusznej (wodobrzusze);
• zakażenie płynu znajdującego się w jamie brzusznej (spontaniczne bakteryjne zapalenie otrzewnej);
• uszkodzenie mózgu i systemu nerwowego spowodowane toksynami, których wątroba nie potrafiła usunąć (encefalopatia wątrobowa).

Rozpoznanie i leczenie marskości wątroby

Badania służące do rozpoznania marskości wątroby mogą obejmować: wywiad medyczny, badanie lekarskie, badania krwi, włączając w to badanie funkcji wątroby, badanie moczu, Obrazowanie (włączając w to ultrasonografię, tomografię komputerową i obrazowanie metodą rezonansu magnetycznego), biopsję wątroby, pobranie próbki tkanki wątroby do badania laboratoryjnego.

Marskości wątroby nie można wyleczyć, ale w niektórych przypadkach terapia może pomóc w zmniejszeniu prawdopodobieństwa pogorszenia się choroby. Podstawą jest leczenie przyczyny uszkodzenia wątroby – na przykład leczenie wirusowego zapalenia wątroby (typu B lub C). Ważna jest zmiana stylu życia i całkowita eliminacja alkoholu. Znaczenie ma też dieta – ta najlepsza dla wątroby jest odżywcza i niskotłuszczowa, bogata w proteiny.

Warto pamiętać, że zażywanie pewnych leków może uszkadzać komórki wątrobowe (np. niesteroidowe leki przeciwzapalne, opiaty i środki uspokajające). Z kolei inne preparaty działają wspomagająco w przypadku pierwszych oznak marskości. Przyjmuje się beta-blokery w celu zmniejszenia ciśnienia krwi i obniżenia ryzyka krwawienia lub diuretyki, w celu usunięcia nadmiaru płynów.

Ważne są regularne kontrolne badania lekarskie – włączając w to badanie na raka wątroby. Lekarze zalecają wykonywanie w określonych odstępach czasu badań obrazowych i endoskopowych w celu sprawdzenia czy w przełyku lub żołądku nie występują żylaki. W bardzo ciężkich przypadkach jedyną formą leczenia marskości wątroby jest jej przeszczep.