Zwłóknienie wątroby – przyczyny, objawy, leczenie, rokowania, czy jest odwracalne?

Co to jest zwłóknienie wątroby?

Proces włóknienia jest do pewnego stopnia mechanizmem naprawczym. Nie postępuje stale, lecz charakteryzuje się zmiennością i zależy od wielu czynników. Jeżeli trwa przewlekle, prowadzi do uszkodzenia wątroby i utraty jej funkcji.

Pierwszy etap to inicjacja procesu chorobotwórczego, który polega na aktywacji komórek, które nabywają zdolności wzmożonego dzielenia się i rozpoczynają produkcję swoistych włókien w miejsce uszkodzonych komórek wątroby. Powstają blizny w wątrobie, co do pewnych granic jest przydatne, ponieważ utrzymują one jednolitość i spójność narządu. W kolejnych etapach powyższe procesy zachodzą intensywniej.

Niestety nadmierne zwłóknienie wątroby niesie za sobą poważne dla zdrowia konsekwencje polegające ostatecznie na zastąpieniu prawidłowego miąższu narządu przez tkankę łączną. Wskutek tego dochodzi do: zaburzenia architektury dróg żółciowych, upośledzenia odpływu żółci oraz ukrwienia hepatocytów, powodując ich martwicę i marskość wątroby (inaczej zwłóknienie wątroby F4). W tym ostatnim stadium zamiast zrazików (są elementami miąższu wątroby i podstawową jednostką anatomiczną) wątroba składa się z guzków regeneracyjnych.

Włóknienie wątroby – jakie są przyczyny?

Najczęstszymi przyczynami uszkodzenia wątroby w procesie jej włóknienia jest regularne spożywanie dużych ilości alkoholu. Nie ma znaczenia jego forma (czy po winie, wódce czy piwie). Zwłóknienie zależne jest od ilości spożywanego etanolu.

Alkoholowe stłuszczenie wątroby często prowadzi do uczucia dyskomfortu pod postacią pełności w jamie brzusznej. Jest to wynik powiększenia wątroby. Ten typ stłuszczenia jest odwracalny i ustępuje wraz z ograniczeniem spożycia etanolu. Jeżeli alkohol jest nadużywany nadal, proces gromadzenia się tłuszczu w hepatocytach zapoczątkowuje włóknienie wątroby, w konsekwencji doprowadzając nawet do marskości.

Częstą przyczyną nieodwracalnych zmian w wątrobie są wirusy hepatotropowe (w Polsce najczęściej diagnozuje się typu A, B i C). Szczególnie podstępny jest ostatni z nich – wirusowe zapalenie wątroby typu C). Długo nie daje żadnych dolegliwości, a jego wykrycie często następuje w momencie, kiedy dochodzi do zaawansowanego zwłóknienia w wątrobie.

Przyczyny włóknienia wątroby, które warto wymienić, to:

• choroby autoimmunologiczne (pierwotne stwardniające zapalenie dróg żółciowych),
• choroby metaboliczne (np. hemochromatoza, choroba Wilsona),
• niektóre leki (np. metotreksat) i toksyny,
• niewydolność krążenia.

Często, mimo zaawansowanych technik diagnostycznych, czynniki etiologiczne włóknienia wątroby nie zostają poznane.

Czytaj również: Śpiączka wątrobowa – co to jest? Przyczyny, objawy, leczenie, rokowania

Zwłóknienie wątroby a marskość wątroby

Czy zwłóknienie wątroby jest odwracalne? Zmiany tego typu w wątrobie mogą być spowolnione, a nawet całkowicie odwracalne. Regeneracja wątroby, a tym samym regresja włóknienia, nie jest jednak zawsze możliwa – zwłaszcza jeśli doszło do nieodwracalnych zmian podczas długiej ekspozycji narządu na szkodliwy czynnik.

Wówczas okres występowania choroby wątroby ma istotne znaczenie. Trzeba podkreślić, że jeżeli doszło do rozwoju marskości, to zmiany są nieodwracalne.

Do oceny i opisu schorzenia zmian stosuje się pięciostopniową skalę. I tak zwłóknienie wątroby F2 jest umiarkowane. Zwłóknienie wątroby F3 oznacza zmiany zaawansowane. Pozostałe przypadki, oznaczane jako F0, F1 i F4, to odpowiednio – brak włóknienia, bardzo niewielkie zwłóknienie i marskość wątroby.

Na tempo postępu włóknienia wątroby ma wpływ wiele czynników:

• wiek powyżej 40 lat,
• spożywanie > 50 g etanolu na dzień,
• leczenie immunosupresyjne,
• stłuszczenie wątroby,
• cukrzyca, otyłość.

Włóknienie wątroby – badania na uszkodzenie wątroby

Standardem w wykrywaniu oraz ocenie postępu włóknienia jest biopsja wątroby. To metoda inwazyjna niosąca wiele powikłań, nawet zagrażających życiu pacjenta. Wymaga również kilkudniowego pobytu pacjenta w szpitalu. Polega na nakłuciu bardzo cienką igłą i pobraniu komórek do badania pod mikroskopem.

Innym, bardzo skutecznym badaniem jest elastografia dynamiczna punktowa. Badanie pozwala na ocenę stopnia zwłóknienia wątroby. Wykrywa niewielkie zmiany aż do marskości. Pomiar jest wielopunktowy w optymalnie wybranych miejscach. Diagnozę uzupełnia się o wywiad lekarski, objawy towarzyszące, badanie fizykalne (delikatny dotyk, ucisk jamy brzusznej) i badania krwi (morfologia, próby wątrobowe)

Do metod nieinwazyjnych pomagających w ustaleniu rozpoznania włóknienia komórek wątroby należy: tomografia komputerowa, rezonans magnetyczny i badanie z zastosowaniem radioizotopów. Włóknienie będące stadium marskości traktowanie jest jako jedna z przyczyn raka wątroby.

Czytaj również: Podwyższone próby wątrobowe – co oznaczają nieprawidłowe wyniki, normy, cena

Jak leczyć włóknienie wątroby?

Niestety z powodu pierwszej fazy tej choroby wątroby, która jest bezobjawowa, trudno jest ją rozpoznać i wdrożyć właściwe leczenie włóknienia. Nawet całkowite cofnięcie się zmian w wątrobie powstałych na skutek włóknienia jest możliwe. Leczenie polega na wczesnym rozpoznaniu i usunięciu czynnika powodującego włóknienie. Szczególnie proste jest to w przypadku włóknienia po alkoholu.

Dodatkowo stosuje się leki na wątrobę:

• przeciwzapalne, takie jak kortykosteroidy, interleukinę 10 czy kolchicynę,
• hamujące aktywację komórek gwiaździstych, np. interferony,
• przyspieszające degradację macierzy zewnątrzkomórkowej i indukcję apoptozy, np. metaloproteinazy.

W leczeniu włóknienia wątroby wykorzystanie znajdują także substancje działające ochronnie na komórki wątrobowe – witamina E, cynk, sylimaryna czy prostaglandyny.

Zwłóknienie wątroby – dieta

Jeżeli chodzi o zwłóknienie wątroby, dieta stanowi bardzo ważny element leczenia. Przy włóknieniu najlepiej stosować dietę jarską, czyli wegetariańską.

W diecie na regenerację wątroby zaleca się ograniczanie spożycia białka, aczkolwiek w przypadku znacznego wyniszczenia organizmu jego podaż powinna być wysoka i osiągać poziom nawet 100 g na dobę. W diecie wątrobowej powinno się spożywać 5 posiłków dziennie i redukować ilość przyjmowanej soli.

Dieta na chorą wątrobę wymaga rezygnacji z ostrych przypraw (ocet, chilli, musztarda, curry). Należy także ograniczyć ilość przyjmowanych węglowodanów (zwłaszcza przetworzonych), m.in. słodyczy i gazowanych napojów słodzonych. Ponadto zaleca się gotowanie na parze, pieczenie w folii oraz duszenie.

Spożywanie alkoholu jest stanowczo zabronione. Pacjentów dodatkowo zachęca się do utrzymania sprawności fizycznej i wykonywania regularnych ćwiczeń fizycznych.

Czytaj również: Ból wątroby czy ból pęcherzyka – jak odróżnić dolegliwości?