Gastropareza – jakie są przyczyny, objawy i leczenie?

Gastropareza – jakie są przyczyny?

Gastropareza jest zaburzeniem funkcjonowania przewodu pokarmowego polegającym na przewlekłym opóźnieniu opróżniania się żołądka wynikającym z upośledzenia jego motoryki. Mięśniówka żołądka objęta procesem chorobowym kurczy się bardzo słabo, powodując znaczne spowolnienie bądź wręcz zatrzymanie przesuwania treści pokarmowej do dwunastnicy i dalszych części przewodu pokarmowego.

Upośledzenie działania tkanki mięśniowej żołądka najczęściej występuje na skutek uszkodzenia sterujących nią włókien nerwowych i dotyczy głównie kobiet. Taki stan rzeczy powoduje, że skurcze żołądka stają się bardzo słabe, niewydolne, dochodzi do zalegania w nim niestrawionej treści pokarmowej, nadmiernego rozciągania jego ścian i w konsekwencji do wystąpienia wielu nieprzyjemnych objawów.

Czytaj również: Leki na wymioty – jakie wybrać?

Do innych przyczyn prowadzących do rozwoju gastroparezy (opóźnionego opróżniania żołądka) należą:

• choroby układowe – toczeń rumieniowaty układowy, twardzina układowa, amyloidoza;
• choroby neurologiczne – choroba Parkinsona, stwardnienie rozsiane;
• zaburzenia endokrynologiczne – niedoczynność tarczycy;
• stosowane leki – opioidy (morfina, fentanyl), przeciwcholinergiczne (używane w leczeniu chorób układu oddechowego, np. POChP), analogi GLP-1 (wykorzystywane w terapii cukrzycy);
• zakażenia wirusami – CMV, EBV, VZV (ospa wietrzna i półpasiec);
• zabiegi operacyjne.

Jako przyczynę gastroparezy wymienia się także niedokrwienie jelit.

Gastropareza cukrzycowa – objaw neuropatii

Znanych jest wiele schorzeń prowadzących do uszkodzenia autonomicznego układu nerwowego odpowiedzialnego za motorykę górnego odcinka przewodu pokarmowego. Najczęstszą przyczyną opóźnionego opróżniania się żołądka jest cukrzyca.

Gastropareza cukrzycowa jest powikłaniem występującym u nawet 30–50 proc. osób długotrwale chorujących na cukrzycę zarówno typu 1., jak i 2.

Jednym z powikłań cukrzycy jest bowiem neuropatia – uszkodzenie nerwów (ściślej, włókien nerwowych). Dotyczy ona również nerwów zaopatrujących mięśnie gładkie przewodu pokarmowego. Powtarzające się epizody hiperglikemii i hipoglikemii oraz wahania poziomu insuliny we krwi przyspieszają rozwój neuropatii.

W wyniku uszkodzenia włókien nerwów autonomicznych, przede wszystkim nerwu błędnego, zaburzona zostaje motoryka żołądka – dochodzi do spowolnienia przemieszczania pokarmu do dalszych części przewodu pokarmowego i w konsekwencji do zalegania treści pokarmowej i rozdęcia żołądka.

W zapobieganiu rozwojowi tego przykrego powikłania bardzo ważne jest utrzymanie prawidłowej kontroli poziomu cukru we krwi, a także zapobieganie epizodom zarówno hiperglikemii, jak i hipoglikemii.

Przeczytaj: Wymiotowanie żółcią – co oznacza?

Wymioty, nudności, zgaga – gastropareza?

Objawy spowodowane uszkodzeniem motoryki żołądka są niecharakterystyczne i przez to często mylone ze znacznie powszechniej występującym refluksem żołądkowo-przełykowym, zapaleniem błony śluzowej żołądka, wrzodami trawiennymi, a także zwykłą niestrawnością.

Do najistotniejszych objawów gastroparezy należą:

• nudności,
• wymioty niestrawioną treścią pokarmową,
• częste odbijanie,
• zgaga,
• uczucie pełności, zwłaszcza po posiłkach,
• wczesne uczucie sytości pojawiające się po spożyciu niewielkiej ilości jedzenia,
• dyskomfort i ból w nadbrzuszu, wzdęcie, pobolewania pod mostkiem, w górnej części brzucha, uczucie rozdęcia żołądka, nadmiernego przepełnienia,
• utrata masy ciała, niedożywienie, wyniszczenie.

Należy wspomnieć także o epizodach hipoglikemii – spadku poziomu cukru we krwi – bardzo charakterystycznych dla gastroparezy cukrzycowej.

Choroba przełyku, gastropareza czy nowotwór?

Z uwagi na nieswoiste objawy mogące występować w wielu innych schorzeniach przewodu pokarmowego, należy w pierwszej kolejności wykluczyć inne choroby żołądka oraz przełyku – przede wszystkim refluks żołądkowo-przełykowy, wrzody trawienne, zapalenie błony śluzowej żołądka, a także – co bardzo ważne – nowotwory przewodu pokarmowego.

Do panelu badań diagnostycznych wykorzystywanych do rozpoznania gastroparezy należy:

• badanie RTG górnego odcinka przewodu pokarmowego z zastosowaniem środka kontrastowego – barytu;
• gastroskopia ;
• elektogastrografia – służy ocenie aktywności motorycznej przewodu pokarmowego;
• endoskopia kapsułkowa;
• testy wydechowe;
• manometria (badanie żołądka) – ocenia częstotliwość skurczów jego mięśniówki na czczo, po posiłku oraz po podaniu leków pobudzających perystaltykę.

Przeprowadza się także ocenę pasażu pokarmu w scyntygrafii – to najczulsza metoda będąca standardem w rozpoznawania gastroparezy. Polega na mierzeniu szybkości opróżniania się żołądka z posiłku znakowanego izotopem technetu.

Gastropareza – jaka dieta?

Odpowiednia dieta i sposób spożywania posiłków pozwala w znacznym stopniu zmniejszyć dokuczliwe objawy związane z zaburzeniami opróżniania żołądka. Należy spożywać około 4–6 posiłków o niewielkiej objętości dziennie. Trzeba jeść powoli (przez około 30 minut), dokładnie przeżuwając pokarm.

Nie wolno kłaść się bezpośrednio po posiłku – przez 1–2 godziny po jedzeniu należy przyjmować pozycję siedzącą.

Warto pamiętać, że tłuste potrawy oraz produkty o dużej zawartości błonnika pokarmowego spowalniają procesy trawienne, nasilając nieprzyjemne objawy chorobowe. Unikać należy pokarmów bogatych we włókna pokarmowe – roślin strączkowych, pomarańczy – ich zaleganie może prowadzić do zbijania się niestrawionych cząstek i powstawania tzw. bezoarów.

Nie można zapominać o uzupełnianiu niedoborów witamin i mikroelementów (żelaza, witamin z grupy B, witaminy D) i przyjmowaniu dużych ilości płynów oraz unikaniu używek – alkoholu, kofeiny, tytoniu. Dobrze jest zrezygnować z gum do żucia i picia napojów gazowanych – połykanie powietrza podczas żucia i dwutlenek węgla dochodzi do dodatkowego rozdęcia żołądka. W ciężkich przypadkach, przebiegających ze znacznym niedożywieniem, konieczne może okazać się żywienie dojelitowe lub pozajelitowe.

Jak leczyć gastroparezę?

W celu złagodzenia nieprzyjemnych objawów,poza stosowaniem odpowiedniej diety oraz unikaniem czynników nasilających dolegliwości, stosuje się farmakoterapię. W poważniejszych przypadkach konieczne może okazać się inwazyjne leczenie zabiegowe.

Do leków stosowanych w gastroparezie należą:

• leki prokinetyczne – zwiększają one kurczliwość mięśniówki żołądka, przyspieszając jego opróżnianie; dodatkowo wykazują one działanie przeciwwymiotne, zmniejszają nasilenie nudności;
• leki przeciwwymiotne – nie wpływają one na szybkość pasażu pokarmu z żołądka do dalszych części przewodu pokarmowego, zmniejszają jedynie nasilenie objawów;
• leki przeciwbólowe;
• leki zmniejszające wydzielanie kwasu solnego– inhibitory pompy protonowej – niwelują uczucie zgagi, zmniejszają ryzyko rozwoju choroby refleksowej.

W miarę możliwości leki doustne powinny być przyjmowane w postaci płynnej, a w przypadku nasilenia choroby – pozajelitowo.

Do metod niefarmakologicznych leczenia gastroparezy, stosowanych w ostateczności (w przypadku braku powodzenia leczenia innymi metodami), należą: elektryczna stymulacja żołądka, wstrzyknięcie toksyny botulinowej do odźwiernika, chirurgiczna plastyka żołądka i endoskopowa pyloromiotomia.

Czytaj również: Motylica wątrobowa – co to? Przyczyny, objawy i leczenie fascjolozy