Refluks żołądkowo-przełykowy – przyczyny, objawy, leczenie, dieta

Co to jest refluks żołądkowo-przełykowy?

Refluks żołądkowo-przełykowy to okresowe, czasami bardzo silne i często powtarzające się zwracanie zawartości żołądka i jej powrót do przełyku. Wydaje się, że przyczyną refluksu jest zmniejszenie napięcia tzw. dolnego zwieracza przełyku znajdującego się na połączeniu przełyku i żołądka.

Refluks żołądkowy może wystąpić u każdego, bez względu na wiek i płeć, chociaż schorzenie to najczęściej diagnozuje się u osób po 40. roku życia. Częstą przypadłością jest także refluks w ciąży.

Jako główne przyczyny refluksu uważa się spożywanie potraw słodkich, alkoholu, owoców cytrusowych oraz potraw tłustych i pikantnych, a także palenie papierosów i otyłość.

Refluks żołądkowo-przełykowy jako objaw może też towarzyszyć chorobom, takim jak cukrzyca, zaburzenia hormonalne oraz choroby reumatologiczne. Może także stanowić przyczynę dyspepsji, czyli niestrawności.

Refluks żołądka bywa także powiązany z przyjmowanymi lekami. Udowodniono silny związek pomiędzy występowaniem refluksu a lekami stosowanymi w chorobie niedokrwiennej serca, nadciśnieniu tętniczym i chorobach płuc, a także ze stosowaniem doustnych środków antykoncepcyjnych.

Objawy refluksu żołądkowo-przełykowego

Podstawowym objawem refluksu żołądkowo-przełykowego jest uciążliwe pieczenie w przełyku po jedzeniu, zwykle po przybraniu pozycji leżącej, czyli zgaga. Innymi dolegliwościami są wymioty, po których pozostaje uczucie goryczy w jamie ustnej, niekiedy przejściowe trudności w przełykaniu.

Czasem mówimy o tak zwanych pozaprzełykowych symptomach refluksu żołądkowo-przełykowego. Do nietypowych objawów refluksu żołądka należą:

• ból w klatce piersiowej lub za mostkiem,
• męczący i duszący kaszel ,
• nawracające zapalenia górnych dróg oddechowych,
• próchnica zębów.

Refluks u dzieci i niemowląt

Refluks u niemowląt często mylony jest z ulewaniem, czyli cofaniem się niewielkiej ilości pokarmu, wynikającym z niedojrzałości zwieracza przełyku.

W przeciwieństwie do objawów choroby refluksowej żołądka jest to jednak zjawisko fizjologiczne, które ustępuje wraz z rozwojem niemowlęcia. Jak jednak rozpoznać, że dziecko ma refluks?

Refluks przełyku możemy podejrzewać, kiedy ulewanie u niemowlaka pojawia się bardzo często i jest obfite. Dodatkowo treść pokarmowa wypływa gwałtownie, pod ciśnieniem, przypominając wymioty.

Kiedy dziecko ma refluks żołądkowy, pojawia się trudność z jednostajnym ssaniem mleka – maluch na przemian je łapczywie i rezygnuje z jedzenia, przy czym jest wyraźnie niespokojny. Niepokojące jest także zbyt wolne przybieranie dziecka na wadze.

Rozpoznanie refluksu u dzieci w oparciu o same objawy nie jest możliwe. Może on przebiegać bez palenia w przełyku, a przyczyną gwałtownych ulewań bywa np. alergia na mleko, stąd konieczność dokładnej diagnostyki.

Diagnostyka refluksu żołądkowo-przełykowego

W przypadku nasilonych czy uporczywych objawów refluksu żołądka zawsze warto wykonać gastroskopię. Celem tego badania jest ocena przełyku i żołądka oraz stwierdzenie, czy na tle refluksu nie doszło do powstania zmian zapalnych w obrębie górnego odcinka przewodu pokarmowego.

Badaniem bardzo specjalistycznym, oceniającym wydolność i napięcie dolnego zwieracza przełyku jest manometria przełykowa.

Diagnostyka refluksu żołądkowo-przełykowego u dziecka jest nieco szersza. Istnieje kilka metod, m.in. pH-metria przełyku, endoskopia, wspomniana manometria przełyku czy terapia inhibitorami pompy protonowej, którą wykorzystuje się także w celach badawczych.

Leczenie refluksu żołądkowo-przełykowego

W leczeniu najczęściej stosuje się leki zmniejszające wydzielanie kwasu żołądkowego (inhibitory pompy protonowej), leki zwiększające napięcie dolnego zwieracza przełyku (zwane lekami prokinetycznymi) oraz łagodzące objawy choroby refluksowej.

Przy refluksie żołądkowo-przełykowym niewielkiego stopnia można zastosować naturalne metody leczenia. Domowym sposobem na refluks jest picie naparu z kwiatu lipy, ciepłej wody z miodem oraz siemienia, które zmniejszają objawy, aczkolwiek ich skuteczność nie została udowodniona.

Korzyści przynosi spanie w pozycji półleżącej – obniżenie żołądka pod wpływem grawitacji zaciska dolny zwieracz przełyku poprzez jego naciągnięcie. Właściwa dieta z ograniczeniem potraw pikantnych oraz napojów gazowanych również przynosi ulgę i zmniejsza objawy choroby refluksowej przełyku.

Powikłania refluksu żołądkowo-przełykowego

Refluks żołądkowo-przełykowy może prowadzić do groźnych powikłań, do których należą:

• zmiany w obrazie przełyku – zwężenie przełyku zapalnego,
• powstanie owrzodzeń,
• krwawienie z owrzodzenia lub jego perforacja,
• rak przełyku – zwiększone prawdopodobieństwo wystąpienia.

Refluks – dieta w refluksie żołądka

Odpowiednia dieta przy refluksie stanowi ważny element terapii i w znacznym stopniu wpływa na łagodzenie nieprzyjemnych objawów w postaci zgagi, odbijania czy bólów nadbrzusza. Zgodnie z zaleceniami należy zrezygnować ze spożywania obfitych posiłków na rzecz kilku mniejszych.

Z jadłospisu diety refluksowej należy wyeliminować potrawy smażone, ciężkostrawne, tłuste mięsa i nabiał, ponieważ tłuszcz opóźnia opróżnianie żołądka. Nie zaleca się także picia dużych ilości kawy i herbaty, ponieważ zawarte w nich związki wpływają na rozluźnienie zwieracza przełyku, co sprzyja cofaniu się treści pokarmowej do przełyku.

Osoby cierpiące na refluks żołądka alkohol powinni ograniczyć do minimum. Podobnie jak kawa pobudza on bowiem produkcję soków żołądkowych, co przekłada się na nasilenie dolegliwości.

Żywienie w chorobie refluksowej przełyku powinno uwzględniać chude mięsa i wędliny, gotowane warzywa, nietłuste ryby i łagodne przyprawy.

Ważne jest spożywanie odpowiedniej ilości wody. Zalecenia dotyczące dozwolonych produktów są w dużej mierze zindywidualizowane. Pacjent powinien samodzielnie obserwować, po jakich pokarmach nasilają się objawy refluksu i ograniczać ich spożywanie.

Refluks żołądkowo-przełykowy – wypowiedź eksperta