Enzymy wątrobowe

Badania enzymów wątrobowych

Wątroba to jeden z najważniejszych narządów ludzkiego organizmu. W diagnostyce zaburzeń czynności wątroby ważną rolę odgrywa ocena aktywności enzymów wątrobowych, takich jak:

• aminotransferaza asparaginianowa (AspAT),
• aminotransferaza alaninowa (AlAT),
• gamma-glutamylotranspeptydaza (GGTP).

Aminotransferaza asparaginianowa (AspAT)

Aminotransferaza asparaginianowa to enzym wątrobowy biorący udział w przemianie białek (enzym przenoszący grupy aminowe z aminokwasów na ketokwasy). Normy aktywności AspAT we krwi to 5–40 U/l. Nieznaczne podwyższenie aktywności AspAT nie ma znaczenia istotnego klinicznie. W poważnych zaburzeniach czynności wątroby lub w innych chorobach objawiających się wzrostem AspAT obserwuje się aktywności osiągające kilkaset, a nawet kilka tysięcy U/l.

Badanie aktywności aminotransferazy asparaginianowej należy do tzw. prób wątrobowych wykorzystywanych w diagnostyce chorób przebiegających z martwicą komórek wątrobowych (hepatocytów), jednak należy pamiętać, że podwyższone stężenie AspAT nie jest objawem charakterystycznym wyłącznie dla schorzeń wątroby, może też świadczyć m.in. o uszkodzeniu mięśni, w tym mięśnia sercowego.

Wśród przyczyn podwyższenia aktywności aminotransferazy asparaginianowej powyżej górnej granicy normy znajdują się:

• choroby wątroby – wirusowe zapalenia wątroby (ostre i przewlekłe), hemochromatoza, toksyczne uszkodzenia wątroby (np. przez alkohol, leki metabolizowane przez wątrobę), marskość wątroby, stłuszczenie wątroby, autoimmunologiczne zapalenie wątroby, choroby dróg żółciowych;
• choroby mięśnia sercowego (np. zawał serca – szczyt aktywności AspAT ma miejsce w 4–6 godzinie od zawału, zapalenie mięśnia sercowego) oraz stan po operacjach kardiochirurgicznych, interwencjach wewnątrznaczyniowych przeprowadzanych na naczyniach wieńcowych, masażu serca;
• uszkodzenie mięśni szkieletowych (np. wskutek urazów, zmiażdżenia, zatruć, dystrofii mięśniowych, chorób nerwowo-mięśniowych), intensywny wysiłek fizyczny;
• choroby infekcyjne (np. mononukleoza zakaźna);
• choroby trzustki (np. ostre zapalenie trzustki, przewlekłe zapalenie trzustki);
• stosowanie niektórych leków (np. leków psychotropowych, statyn);
• choroby tarczycy (nadczynność tarczycy);
• celiakia.

Obniżone stężenie aminotransferazy asparaginianowej nie ma znaczenia istotnego klinicznie.

Aminotransferaza alaninowa (AlAT)

Aminotransferaza alaninowa, podobnie jak aminotransferaza asparaginianowa, należy do enzymów wątrobowych uczestniczących w przemianach białek. Normy aktywności AlAT dla człowieka dorosłego to 23–50 U/l. Podwyższenie aktywności AlAT ma miejsce w chorobach wątroby i dróg żółciowych (np. w zapaleniach wątroby, toksycznym uszkodzeniu wątroby), jednak może być również objawem:

• zawału mięśnia sercowego,
• uszkodzenia lub przetrenowania mięśni szkieletowych,
• stosowania niektórych leków (np. leków psychotropowych, statyn),
• nadczynności tarczycy,
• celiakii.

Obniżone stężenie aminotransferazy alaninowej nie ma znaczenia istotnego klinicznie.

Podwyższony AspAT i AlAT oraz wskaźnik de Ritisa

Wzrost aktywności zarówno AspAT, jak i AlAT jest objawem nieswoistym i rozpatrywany w pojedynkę (bez znajomości obrazu klinicznego i przeprowadzenia innych badań) nie ma istotnego znaczenia klinicznego. Dodatkowe informacje wnosi obliczenie tzw. wskaźnika de Ritisa (stosunku aktywności AspAT do aktywności AlAT).

Wskaźnik de Ritisa < 1 (większe odchylenia w zakresie aktywności AlAT niż AspAT) wskazuje na choroby wątroby:

• ostre lub przewlekłe zapalenie wątroby,
• uszkodzenia toksyczne wątroby,
• hemochromatozę,
• stłuszczenie wątroby,
• autoimmunologiczne zapalenie wątroby.

Wskaźnik de Ritisa > 1 może świadczyć o pozawątrobowej przyczynie podwyższenia aktywności aminotransferaz (takiej jak np. zawał mięśnia sercowego), ale często obserwuje się go w dokonanej marskości wątroby oraz w toksycznym uszkodzeniu wątroby.

Gamma-glutamylotranspeptydaza (GGTP)

Normy aktywności GGTP u osoby dorosłej mieszczą się w granicach 6–18 U/l. Wzrost aktywności GGTP najczęściej świadczy o niedrożności dróg żółciowych (wewnątrz- lub zewnątrzwątrobowych), nie jest jednak objawem swoistym, może pojawić się także w przebiegu:

• innych schorzeń wątroby (np. alkoholowego uszkodzenia wątroby),
• chorób infekcyjnych (np. mononukleozy zakaźnej),
• uszkodzenia mięśni (np. po urazach, w przebiegu dystrofii mięśniowych),
• chorób tarczycy (nadczynność tarczycy).

Obniżenie stężenia GGTP poniżej dolnej granicy normy nie ma znaczenia istotnego klinicznie.