Poranny kaszel – co oznacza uporczywy kaszel rano?

Jakie są przyczyny kaszlu?

Kaszel to reakcja obronna organizmu. Chroni drogi oddechowe i usuwa zalegające w nich zanieczyszczenia, zarówno te docierające z zewnątrz (pyłki, ciała obce), jak i wewnątrzpochodne.

Do najczęstszych przyczyn kaszlu należą:

• spływająca po tylnej ścianie gardła wydzielina (powstająca w wyniku zakażenia górnych dróg oddechowych);
• refluks żołądkowo-przełykowy;
• astma;
• przewlekła obturacyjna choroba płuc;
• rozstrzenie oskrzeli;
• choroby płuc;
• nowotwory;
• stosowanie niektórych leków, palenie papierosów;
• kaszel idiopatyczny (gdy nie udaje się znaleźć jego przyczyny organicznej).

Sprawdź również: Odkrztuszanie plwociny (flegmy)

Kaszel można podzielić na ostry (trwający do trzech tygodni), przewlekły (powyżej ośmiu tygodni), suchy i produktywny. Bardzo ważna jest też pora występowania i nasilenia dolegliwości. Do najczęstszych przyczyn porannego kaszlu należą: przewlekła obturacyjna choroba płuc, rozstrzenie oskrzeli, astma oraz tak zwany kaszel palacza. Natomiast nasilenie dolegliwości w nocy jest przeważnie spowodowane chorobami układu sercowo-naczyniowego: niewydolnością lewokomorową serca, tętniakiem aorty uciskającym tchawicę i oskrzela lub zwężeniem zastawki mitralnej.

Przeczytaj też: Budzenie się w nocy – przyczyny, jak leczyć?

Poranny kaszel i duszność

Przewlekła obturacyjna choroba płuc (POChP) to schorzenie charakteryzujące się postępującym ograniczeniem przepływu powietrza przez drogi oddechowe (obturacja czyli zwężenie), spowodowanym odpowiedzią zapalną. Infekcja powodowana jest najczęściej przez dym tytoniowy. Choroba rozwija się najczęściej w średnim wieku, a objawy narastają stopniowo i powoli.

Występuje przewlekły kaszel, któremu towarzyszy odkrztuszanie wydzieliny, największe po przebudzeniu. Stopniowo pojawia się duszność, najpierw powstająca w trakcie wysiłku, a następnie spoczynkowa. Chory chudnie, łatwo się męczy, pojawia się pogorszenie nastroju a nawet depresja. Zaawansowana choroba prowadzi do kacheksji (wyniszczenia organizmu), zaniku mięśni czy niedokrwistości.

Poranny kaszel oraz duszność to także objawy charakterystyczne dla astmy oskrzelowej. W przeciwieństwie jednak do POChP, choroba ma nagły i wczesny (zazwyczaj w dzieciństwie) początek. Objawy mają charakter napadowy, występuje duża zmienność dobowa, gdy tymczasem w przewlekłej obturacyjnej chorobie płuc symptomy wykazują niewielkie wahania w ciągu dnia i nocy. U astmatyków często współistnieje alergia, a w rodzinie występują przypadki astmy. W odróżnieniu do POChP przepływ powietrza przez drogi oddechowe jest zwykle odwracalny samoistnie lub po zastosowaniu leków rozszerzających oskrzela.

Mokry kaszel po przebudzeniu

Rozstrzenie oskrzeli to choroba polegająca na nieodwracalnym poszerzeniu światła oskrzeli, spowodowanym uszkodzeniem ich ściany. Schorzenie to może być zarówno wrodzone jak i nabyte (związane z ciężkimi zakażeniami, wdychaniem toksycznych gazów czy chorobami prowadzącymi do włóknienia płuc). Poranny kaszel połączony jest zwykle z wykrztuszaniem dużych ilości zazwyczaj ropnej plwociny (charakterystyczne wykrztuszanie „pełnymi ustami”).

Objawom towarzyszy nieświeży zapach z ust, duszność, może pojawić się krwioplucie i świszczący oddech. W miarę rozwoju choroby pojawia się sinica i wyniszczenie. Chorzy narażeni są na częste zakażenia dróg oddechowych. Schorzenie to ma początek skryty, objawy rozwijają się stopniowo, aż do rozwoju niewydolności oddechowej.

Kaszel palacza

Dym tytoniowy zawiera kilka tysięcy szkodliwych dla organizmu substancji takich jak nikotyna, metale ciężkie czy tlenek węgla. Wdychanie dymu tytoniowego jest czynnikiem ryzyka wielu nowotworów (zwłaszcza raka płuca), a także chorób układu krążenia i przewodu pokarmowego.

Kaszel palacza to kaszel poranny, któremu towarzyszy odpluwanie gęstej i lepkiej wydzieliny. Z czasem może pojawić się duszność i krótkotrwałe utraty przytomności. Palacze zwykle przestają zwracać uwagę na te dolegliwości, gdy tymczasem mogą być one pierwszym symptomem rozwijającego się nowotworu płuc.

Konsekwencją wieloletniego palenia papierosów bardzo często jest rozedma płuc oraz POChP.

Poranny kaszel – jak sobie z nim radzić?

Kaszel, także kaszel po przebudzeniu, zawsze wymaga konsultacji z lekarzem. Może być objawem infekcji dróg oddechowych, jednak zdarza się, że jest objawem poważnego schorzenia. Lekarz po przeprowadzeniu wywiadu i po badaniu fizykalnym w razie potrzeby zleci odpowiednie badania. W wyjaśnieniu przyczyny porannego kaszlu pomocne jest wykonanie RTG oraz tomografii klatki piersiowej – zwłaszcza w przypadku rozstrzeni oskrzeli i choroby nowotworowej.

Przy podejrzeniu astmy oskrzelowej i POChP niezbędne jest wykonanie spirometrii – badania oceniającego czynność płuc. W niektórych przypadkach konieczna może być także bronchoskopia (badanie endoskopowe dróg oddechowych). Gdy podejrzewaną przyczyną porannego kaszlu jest choroba refluksowa, lekarz może zlecić badanie endoskopowe górnego odcinka przewodu pokarmowego lub całodobowy pomiar pH w przełyku.

Do postawionej diagnozy lekarz dopasowuje odpowiednie leczenie. W przypadku astmy i POChP podstawę leczenia stanowią glikokortykosteroidy oraz leki rozszerzające oskrzela. W rozstrzeniach oskrzeli ulgę w dolegliwościach przynosi rehabilitacja oddechowa, polegająca na zabiegach ułatwiających usuwanie zalegającej w oskrzelach wydzieliny. Najczęściej jest to drenaż ułożeniowy połączony z oklepywaniem klatki piersiowej.

Podstawą leczenia kaszlu palacza jest porzucenie tego szkodliwego nałogu. W złagodzeniu objawów pomocne może być także nawilżanie powietrza, zarówno domowymi sposobami poprzez rozwieszanie mokrych ręczników na kaloryferach, jak i przy pomocy przeznaczonych do tego celu urządzeń.