Bronchoskopia płuc – na czym polega, wyniki, powikłania, cena

Co to jest bronchoskopia?

Bronchoskopia (inaczej badanie bronchoskopowe) to wziernikowanie narządów należących do układu oddechowego. Dzięki niej możliwe jest dokonanie oceny struktury m.in. krtani, ale i tchawicy czy oskrzeli. Po raz pierwszy bronchoskopię wykonano pod koniec XIX wieku – tamto badanie, mające na celu usunięcie tkwiącej w drogach oddechowych pacjenta kości, przeprowadził niemieckiego pochodzenia laryngolog Gustav Killian.

Kilka lat później dokonano modyfikacji techniki zabiegowej – bronchoskop został wyposażony w źródło światła, co zawdzięczamy z kolei Chevalierowi Jacksonowi. Przez kolejne dekady badanie oskrzeli przeprowadzano bez żadnych modyfikacji, aż w końcu – w 1967 roku – Shigeto Ikieda zaproponował, aby wziernikowanie tchawicy i oskrzeli wykonywane było z wykorzystaniem giętkiej aparatury. Obecnie badanie bronchoskopowe jest jednym z podstawowych wykorzystywanych w pulmonologii, przeprowadzane jest ono przede wszystkim u osób dorosłych, czasami jednak ma miejsce również i bronchoskopia u dzieci.

Bronchoskopia płuc – rodzaje

Początkowo badanie płuc było wykonywane z wykorzystaniem sztywnej, metalowej rury – procedurę określano wtedy jako bronchoskopia sztywna. Później jednak, w drugiej połowie XX wieku, zmodyfikowano nieco aparaturę – zaczęła wtedy być wykonywana bronchofiberoskopia, do której wykorzystuje się giętki przewód wprowadzany do organizmu pacjenta i która obecnie jest najczęściej wykorzystywanym rodzajem wziernikowania dróg oddechowych.

Bronchoskopia fluorescencyjna

Wciąż pojawiają się nowe metody badania elementów układu oddechowego. Wspomnieć tutaj można chociażby o procedurze, o której współcześnie wspomina się coraz więcej. Jest nią bronchoskopia fluorescencyjna i – przynajmniej w Polsce – dopiero zaczyna być ona wykonywana. Badanie to już budzi jednak zainteresowanie wielu naukowców z powodu tego, że dzięki niemu możliwe jest wykrywanie zmian patologicznych (takich jak np. rak płuc) w bardzo wczesnych etapach ich rozwoju. Do bronchoskopii fluorescencyjnej wykorzystywany jest bronchoskop zaopatrzony w tzw. system LIFE (skrót od ang. Lung Imaging Fluorescence Endoscopy) – wyposażony on jest w emitujące promieniowanie laserowe urządzenie, które pada na różne tkanki i w zależności od tego, czy są one objęte procesem chorobowym, czy też nie, dochodzi do pojawiania się w ich obrębie różnego koloru fluorescencji.

Bronchoskopia wirtualna

Jeszcze innym wymienianym rodzajem bronchoskopii jest bronchoskopia wirtualna. Interesuje ona wielu chorych z tego powodu, że do jej przeprowadzenia nie jest wymagane wprowadzanie jakiejkolwiek aparatury do wnętrza organizmu – ten typ obrazowania przeprowadzany jest z wykorzystaniem badań obrazowych, takich jak tomografia komputerowa czy rezonans magnetyczny. Bronchoskopia wirtualna owszem, jest badaniem nieinwazyjnym, które może udzielić informacji na temat stanu układu oddechowego danego pacjenta, z drugiej jednak strony ma ona pewne ograniczenia – przede wszystkim (inaczej niż przy klasycznej bronchofiberoskopii) przy stwierdzeniu, że u badanego istnieją jakieś odchylenia, nie ma wtedy sposobności chociażby do pobrania biopsji tkanek podejrzanych o procesy patologiczne.

Bronchoskopia – wskazania

Tak naprawdę wskazania do bronchoskopii dzieli się trojako na kliniczne, radiologiczne oraz terapeutyczne. Do pierwszej grupy zaliczane są przede wszystkim różne niepokojące, utrzymujące się przez dłuższy czas, objawy, których przyczyn – przy pomocy innych niż bronchoskopia badań – nie udaje się znaleźć. Jako przykłady można tutaj podać krwioplucie (z wyłączeniem sytuacji, gdzie za krew podczas kaszlu odpowiada zatorowość płucna), utrzymującą się przez długi czas niewyjaśnioną duszność czy nawracające zapalenia płuc. Innymi jeszcze klinicznymi wskazaniami do bronchoskopii są przewlekły, napadowy kaszel, odkrztuszanie dużych ilości wydzieliny z niejasnych powodów oraz podejrzenie obecności w drogach oddechowych jakiegoś ciała obcego.

Badanie krtani i tchawicy wykonywane bywa również i wtedy, gdy w badaniach obrazowych – np. RTG lub tomografii komputerowej klatki piersiowej – wykryte zostaną pewne odchylenia, które wymagają dokonania weryfikacji. Mowa tutaj o takich zmianach, jak np. cień na płucu (który może być widoczny z powodu ropnia płuc, ale i przez raka płuc) czy nadmierne rozdęcie miąższu płucnego oraz niedodma o niejasnej przyczynie.

Dowiedz się co oznacza cień w płucu.

Wziernikowanie dróg oddechowych czasami wykonuje się jednak nie w celach diagnostycznych, a terapeutycznych. Procedurę określa się wtedy jako bronchoskopię terapeutyczną (spotkać się można również z nazwą bronchoskopia chirurgiczna) i w takich przypadkach przeprowadza się ją np. u osób, które mają ciało obce w płucach (w celu jego usunięcia) czy u pacjentów, u których istnieje konieczność odessania zgromadzonych w drogach oddechowych, nadmiernych ilości wydzieliny.

Bronchoskopia – przeciwwskazania

W pewnych stanach przeprowadzenia bronchoskopii bywa niestety niemożliwe – wśród przeciwwskazań do bronchoskopii wymieniane są przede wszystkim:

• poważna niewydolność oddechowa,
• znaczna małopłytkowość,
• poważne zaburzenia rytmu serca,
• zmiany zwyrodnieniowe w odcinku szyjnym kręgosłupa,
• przebycie zawału serca (w czasie dwóch tygodni poprzedzających badanie),
• niewydolność serca,
• brak zgody pacjenta.

Należy tutaj jednak podkreślić, że wymienione stanowią ogólne przeciwwskazania do bronchoskopii. W pewnych sytuacjach – np. przy konieczności przeprowadzenia bronchoskopii terapeutycznej – wystąpienie u pacjenta niewydolności oddechowej nie uniemożliwia wykonania zabiegu.

Badanie bronchoskopowe – przygotowanie do bronchoskopii

Ogólnie przygotowania do bronchoskopii nie wiążą się z jakimś większymi trudnościami dla pacjenta. Najważniejsze jest to, aby na badanie zgłosić się na czczo. Podczas kwalifikacji do bronchoskopii pacjent zawsze pytany jest o to, czy zażywa on jakieś leki – szczególne znaczenie mają środki wpływające na krzepnięcie krwi, ponieważ może zaistnieć konieczność czasowego ich odstawienia przed bronchoskopią (zwłaszcza wtedy, jeżeli istnieje możliwość, że podczas bronchoskopii pobierana będzie biopsja). W przypadku osób, które zażywają leki z grupy antagonistów witaminy K (takie jak np. warfaryna czy acenokumarol) konieczne bywa zaprzestanie ich przyjmowania na kilka dni przed bronchoskopią, w przypadku zaś nowszych preparatów przeciwkrzepliwych wstrzymać się z ich stosowaniem można na 1–2 doby przed planowanym wziernikowaniem dróg oddechowych. Aby badanie mogło być jak najbezpieczniejsze, w przypadku odstawiania leków trzeba ściśle podążać za otrzymanymi od lekarza zaleceniami.

W celu przygotowania do badania należy skonsultować z lekarzem wszystkie przyjmowane leki (szczególnie przeciwkrzepliwe). Pacjent powinien zgłosić lekarzowi ewentualne predyspozycje do krwawień – skazy krwotoczne, uczulenie na środki znieczulające.

Jakie badania zrobić przed bronchoskopią?

Badania przed bronchoskopią, które są zlecane pacjentom, bywają naprawdę różne. Zazwyczaj za najistotniejsze uznawane są EKG, RTG klatki piersiowej, spirometria, ocena saturacji oraz badania laboratoryjne, umożliwiające dokonanie oceny czynności układu krzepnięcia (polegające na oznaczeniu m.in. poziomu płytek krwi czy takich wskaźników, jak APTT, PT i INR).

Reasumując, przed bronchofiberoskopią powinno wykonać się następujące badania:

• APTT, wskaźnik INR, liczba płytek krwi,
• HBs – jest to antygen świadczący o zakażeniu wirusem, wywołującym wirusowe zapalenie wątroby typu B,
• RTG klatki piersiowej,
• EKG,
• spirometrię.

Chorzy na astmę przed badaniem otrzymają lek rozszerzający oskrzela. Przed wykonaniem bronchoskopii konieczne jest również założenie wenflonu, pacjent będzie otrzymywał leki uspokajające i nasenne a także może otrzymywać przeciwbólowe i przeciwkaszlowe, jeśli zajdzie taka potrzeba.

Bronchoskopia – ile trwa i jak przebiega?

Standardowo bronchoskopię wykonuje się w znieczuleniu miejscowym (leki o tym działaniu podawane są bezpośrednio w te okolice, które będą poddawane oględzinom). Istnieje jednak możliwość, że podczas procedury zostanie zastosowana sedacja – znacząco zmniejsza to możliwy dyskomfort, który może towarzyszyć badaniu. Nierzadko pojawiają się pytania, o to, czy boli podczas wykonywania bronchoskopii – najczęściej towarzyszące wziernikowaniu dróg oddechowych odczucia pacjenci określają jednak jako dyskomfort.

Po przygotowaniu pacjenta elementy bronchoskopu wprowadzane są przez nos lub przez usta. Stopniowo dokonywane są oceny poszczególnych elementów układu oddechowego – najpierw krtani, później tchawicy, a następnie poszczególnych oskrzeli. Nie sposób jednoznacznie powiedzieć, ile dokładnie trwa bronchoskopia – wszystko zależy od tego, co dokładnie jest wykonywane podczas badania i może ono przez to trwać zarówno kilka, jak i kilkanaście minut. Możliwe bowiem podczas bronchoskopii jest uzyskiwanie popłuczyn oskrzelowych, ale i pobieranie biopsji (np. widocznych w drogach oddechowych zmian, podejrzewanych o nowotworowy charakter, biopsję można również uzyskać podczas badania EBUS).

Co wykrywa bronchoskopia?

Na pytanie, co wykrywa bronchoskopia, również trudno jednoznacznie odpowiedzieć. Badanie to może bowiem umożliwić zarówno stwierdzenie obecności w drogach oddechowych ciała obcego, jak i podczas niego możliwe jest wykrycie guza płuc czy zmian o charakterze zapalnym. Na inne pytanie – czyli kto wykonuje badanie bronchoskopowe – także nie ma jednej odpowiedzi. Otóż zazwyczaj przeprowadzają je specjaliści pulmonologii, oprócz innych bronchoskopię wykonują również i specjaliści chorób wewnętrznych oraz lekarze innych jeszcze specjalności.

Po bronchoskopii – rekonwalescencja

Zasadniczo okres rekonwalescencji po bronchoskopii jest bardzo krótki – nawet tego samego dnia pacjent może już wrócić do domu. Wszystko zależy od tego, jak przebiegał zabieg: jeżeli nie pojawiły się żadne powikłania, to po krótkim odpoczynku (sięgającym maksymalnie kilku godzin) badany opuszcza placówkę leczniczą. Pierwsze posiłki po bronchoskopii – a dokładniej mówiąc płyny – można przyjmować po tym, kiedy to przestaną działać środki do znieczulenia miejscowego, co następuje zwykle po około dwóch godzinach od badania.

Bronchoskopia – powikłania

Podobnie jak po każdym zabiegu medycznym, tak i po bronchoskopii mogą występować pewne powikłania – szczęśliwie jednak w jej przypadku są one dość rzadkie. Najczęściej pojawiają się dolegliwości, które wynikają z podrażnienia struktur układu oddechowego, takie jak chrypka, ból gardła, uczucie drapania w gardle czy przejściowy kaszel. Trwają one jednak przez krótki czas i całkowicie samoistnie ustępują. Do poważniejszych zaś i występujących zdecydowanie rzadziej powikłań po bronchoskopii zaliczane są:

• krwawienie z dróg oddechowych,
• odma opłucnowa,
• skurcz dróg oddechowych.

Może wystąpić reakcja alergiczna na środki znieczulające. Jeżeli pacjent otrzymał leki uspokajające do końca dnia nie będzie mógł prowadzić pojazdów mechanicznych. Ze względu na otrzymane znieczulenie miejscowe, pacjent może spożyć posiłek dopiero 2 godziny po badaniu.

Bronchoskopia – wyniki

Ujemny wynik bronchoskopii oznacza, że podczas badania nie stwierdzono żadnych nieprawidłowości. Nie zawsze jednak pacjent od razu po badaniu otrzymuje informacje o swoim stanie zdrowia – czasami konieczny jest czas, potrzebny do przeprowadzenia dodatkowych analiz. Tak bywa chociażby wtedy, gdy pozyskiwane są popłuczyny oskrzelowe – mogą one być materiałem na posiew, którego wykonanie zajmuje po prostu czas. Podobnie jest w przypadku, gdy ma miejsce biopsja – termin otrzymania ostatecznego wyniku bronchoskopii zależny jest od tego, ile czasu czeka się na wynik histopatologiczny (a to może zajmować około dwóch-trzech tygodni lub dłużej).

Bronchoskopia – na NFZ czy prywatnie?

Wielu pacjentów zastanawia się nad tym, gdzie wykonać bronchoskopię – czy skorzystać z publicznej, czy też może jednak prywatnej ochrony zdrowia. Refundacja w przypadku badania bronchoskopowego jest jak najbardziej możliwa, pojawiają się jednak tutaj pewne problemy. Otóż po pierwsze (szczególnie przy badaniach wykonywanych ambulatoryjnie) długie mogą być okresy oczekiwania na bronchoskopię, dodatkowo nie zawsze istnieje wtedy możliwość skorzystania z bronchoskopii w znieczuleniu ogólnym. Oprócz tego do przebycia badania w ramach NFZ niezbędne jest skierowanie. Część pacjentów decyduje się więc wykonać bronchoskopię prywatnie, tutaj należy liczyć się jednak z poniesieniem – nierzadko znacznych – kosztów. Cena badania bywa bardzo różna, zazwyczaj sięga ona kilkuset złotych (może ona jednak rosnąć w zależności od tego, co dokładnie ma zostać u pacjenta wykonane – zabieg może kosztować więcej np. wtedy, gdy bronchoskopii towarzyszyć będzie pozyskanie biopsji).