Rak płuc – badania i leczenie operacyjne

Co powoduje powstanie raka płuca?

Najlepiej udokumentowanym czynnikiem ryzyka jest palenie papierosów. Ponad 90% przypadków raka płuca związanych jest z paleniem tytoniu. Uważa się, ze przypadki raka płuca u niepalących związane są z czynnikami genetycznymi połączonymi z biernym paleniem. W dymie tytoniowym występuje ponad 3000 kancerogenów, czyli rakotwórczych substancji. Ryzyko zachorowania zwiększa się z czasem trwania nikotynizmu oraz z liczbą wypalanych dziennie papierosów. U osób, które rzuciły palenie, z biegiem lat zmniejsza się, jednak nigdy nie dochodzi do poziomu jak u niepalących. Najlepszym sposobem na zapobieganie zachorowania jest więc nie palenie papierosów i unikanie biernej ekspozycji na dym tytoniowy.

Innymi czynnikami zwiększającymi ryzyko zachorowania na raka płuc jest narażenie na azbest (który może wywoływać również nowotwór złośliwy opłucnej – międzybłoniaka opłucnej), radon, arsen, chrom, uran, nikiel, chlorek winylu, iperyt czy promieniowanie jonizujące.

Nie u wszystkich narażonych na dym tytoniowy lub inne kancerogeny wystąpi nowotwór. Znaczenie mają czynniki genetyczne, predysponujące do zachorowania.

Rak płuc – objawy

Objawy raka płuca są niecharakterystyczne i pojawiają się często dopiero w późnych stadiach zaawansowania, gdy guz zajmuje oskrzela, tkankę płuc czy inne struktury klatki piersiowej.

Do objawów, które występują najczęściej i które powinny zaniepokoić pacjenta oraz nakłonić go do wizyty u lekarza, należy przewlekły kaszel lub zmiana charakteru kaszlu. Może wystąpić duszność, łatwiejsze meczenie się, bóle w klatce piersiowej, nawracające infekcje dróg oddechowych czy krwioplucie. Są to bez wątpienia objawy alarmujące.

Objawy mogą wystąpić nie tylko ze strony układu oddechowego, ponieważ guz może uciskać i naciekać takie struktury jak naczynia czy nerwy, powodując inne objawy: chrypkę lub zmianę barwy głosu, zaburzenia rytmu serca, tzw. zespół żyły głównej górnej, związany z uciskiem guza na tę żyłę czy zespół Hornera (zwężenie źrenicy, opadanie powieki i zapadnięcie gałki ocznej).

Rak płuca często wywołuje też tzw. zespoły paranowotworowe. Są to różne, niecharakterystyczne objawy, często skórne, naczyniowe, neurologiczne lub związane z wydzielanymi przez guza substancjami, np. hormonami.

Rak płuca powoduje przerzuty do nadnerczy, wątroby, mózgu i kości. Czasem pierwszymi objawami niepokojącymi pacjenta są dopiero objawy przerzutów: bóle kostne, bóle głowy, zmiana osobowości, zaburzenia neurologiczne.

Rak płuc – badania dodatkowe

Pierwszym i podstawowym badaniem jest rentgen klatki piersiowej. Pozwala on na wykrycie nieprawidłowości, jednak jest badaniem wieloznacznym i zmiany w nim wykryte powinny zostać zweryfikowane za pomocą badania tomografii komputerowej, które jest znacznie dokładniejsze i pozwala na wykrycie mniejszych zmian. Bronchoskopia z kolei umożliwia diagnostykę zmian położonych w pobliżu oskrzela, pobranie do badania mikroskopowego wycinków z guza czy przy pomocy ultrasonografii również biopsję węzłów chłonnych w celu oceny obecności przerzutów. W przypadku guzów położonych w obwodowych częściach płuca możliwa jest ich biopsja przezskórna.

Badaniem wykonywanym w celu oceny przerzutów jest PET (pozytonowa tomografia emisyjna). Pozwala ono zakwalifikować chorego do ewentualnej operacji czy określić obszar, który będzie napromieniany podczas radioterapii.

Badanie markerów nowotworowych we krwi ma ograniczoną wartość.

Bardzo istotnym elementem w wyborze metody leczenia i w ocenie rokowania jest zajęcie węzłów chłonnych. Aby je zbadać, można czasem wykonać biopsję podczas bronchoskopii. Istnieją metody pozwalające na biopsję lub całkowite usunięcie węzłów chłonnych śródpiersia i zbadanie ich. W mediastinoskopii w znieczuleniu ogólnym z cięcia na szyi nad mostkiem do śródpiersia wprowadza się mediastinoskop lub tor wizyjny, co pozwala na uwidocznienie węzłów chłonnych i biopsję. W przypadku limfadenektomii węzły są usuwane. Metoda ta jest bardzo czuła i pomimo rozległości zabiegu bezpieczna. Najczęstszym powikłaniem jest krwiak opłucnej .

Leczenie raka płuc

Zakwalifikowanie chorego do operacji zależy od wielu czynników:

• rodzaju nowotworu,
• wielkości i umiejscowienia guza,
• zajęcia innych struktur,
• przerzutów do węzłów chłonnych.

Do operacji kwalifikują się chorzy w niższych stadiach zaawansowania nowotworu. Podstawowym leczeniem niedrobnokomórkowego raka płuca jest leczenie chirurgiczne. Drobnokomórkowy rak płuca rozwija się szybciej i szybciej daje przerzuty. Leczenie zabiegowe w tym przypadku prawie nie ma zastosowania. Drobnokomórkowy rak płuca lepiej niż niedrobnokomórkowy odpowiada na chemioterapię i radioterapię.

Leczenie chirurgiczne polega na usunięciu guza wraz z otaczającym go miąższem płucnym. Najczęściej wykonuje się lobektomię, czyli usunięcie całego płata płuca. Można również wykonać pneumonektomię, czyli usunięcie całego płuca, a w mniej zaawansowanych przypadkach segmentektomię – resekcję tylko części płuca. W niewielkich stadiach zaawansowania nowotworu możliwe jest wykonanie operacji torakoskopowej – z niewielkiego cięcia za pomocą endoskopu. Zaletą jest mniejszy ból po operacji, krótszy pobyt w szpitalu i szybsza rekonwalescencja, co pozwala np. na wcześniejsze niż po klasycznej torakotomii wdrożenie chemioterapii.

U pacjentów kwalifikowanych do operacji wskazane jest badanie spirometrii i konsultacja kardiologa, ponieważ obciążenia kardiologiczne i niewystarczająca sprawność płuc zwiększają ryzyko operacji. Śmiertelność okołooperacyjna w przypadku pneumonektomii jest wysoka. Konieczna jest przedłużona profilaktyka przeciwzakrzepowa.

Chemioterapia ma zastosowanie głównie w leczeniu drobnokomórkowego raka płuca. Można ją w tym przypadku skojarzyć z radioterapią. W zaawansowanych stadiach tego typu nowotworu leczenie jest głównie leczeniem paliatywnym: zmniejszenie masy guza łagodzi takie objawy jak duszność czy krwioplucie.

W przypadku raka niedrobnokomórkowego radioterapia jest stosowana w celach radykalnego leczenia u chorych w stopniu zaawansowania nowotworu niekwalifikującym się do leczenia chirurgicznego, jednak jej wyniki nie są zadowalające. Stosuje się również radioterapię paliatywną w celu zmniejszenia objawów. Radioterapia po operacji jest stosowana tylko w przypadku, kiedy resekcja nie była doszczętna.

Przerzuty do kości czy mózgu również można leczyć za pomocą radioterapii, a guzy przerzutowe do mózgu – również neurochirurgicznie.

Leczenie paliatywne skupia się przede wszystkim na łagodzeniu bólu, leczeniu duszności, krwioplucia, kaszlu oraz pomocy psychologicznej niesionej choremu i jego rodzinie.

Rak płuca jest nowotworem źle rokującym, rzadko wykrywanym dostatecznie szybko, by móc wdrożyć skuteczne leczenie. Dlatego tak istotne jest zapobieganie.