Układ krwionośny – budowa, funkcje, choroby układu krwionośnego

Z czego składa się układ krwionośny?

Najważniejsze składowe układu krwionośnego to serce oraz naczynia krwionośne, do których zaliczamy tętnice, żyły oraz drobne naczynia włosowate. Układ krwionośny człowieka jest układem zamkniętym, co oznacza, że krew krąży tylko w naczyniach i sercu.

W naszym układzie krwionośnym wyróżniamy tak zwany obieg mały i duży. Obieg mały (nazywany także krwioobiegiem płucnym) wychodzi z prawej komory serca i prowadzi krew odtlenowaną do płuc, gdzie dochodzi do jej utlenowania, a następnie obiegiem tym krew wraca do serca, a dokładniej do lewego przedsionka.

Z kolei krwiobieg duży (nazywany także obwodowym) prowadzi krew utlenowaną, wychodząc z lewej komory serca. W pierwszy etapie krew ta przepływa przez największą tętnicę organizmu człowieka – a więc aortę, która następnie rozdziela się na kolejne naczynia tętnicze, by wreszcie dotrzeć do tkanek i narządów organizmu i doprowadzić do nich krew bogatą w tlen. Następnie krew po odtlenowaniu w tkankach i narządach płynie drogą żył, by dotrzeć wreszcie do prawego przedsionka serca.

Warto wiedzieć, że układ krwionośny to tak naprawdę tylko część układu krążenia, ponieważ do układu krążenia zaliczamy jeszcze układ chłonny, wraz z naczyniami chłonnymi i płynącą w nich chłonką (limfą). Układ krążenia jest więc pojęciem szerszym, niż układ krwionośny.

Serce – budowa anatomiczna

Najbardziej ogólnie serce można podzielić na jego część podstawną, gdzie znajdują się naczynia krwionośne i koniuszek serca. Serce człowieka posiada cztery komory – dwa przedsionki (prawy i lewy) i dwie komory (prawą i lewą). Przedsionki oddzielone są od siebie przegrodą międzyprzedsionkową, zaś komory – przegrodą międzykomorową. Przedsionki od komór oddzielają zastawki serca. W prawej części serca znajduje się zastawka przedsionkowo-komorowa prawa, nazywana także trójdzielną – jest zbudowana bowiem z trzech płatków. Ta zastawka oddziela prawy przedsionek od prawej komory.

Z kolei w lewej części serca znajduje się zastawka przedsionkowo-komorowa lewa, nazywana także zastawką mitralną lub dwudzielną, ponieważ zbudowana jest z dwóch płatków. Ta zastawka oddziela lewy przedsionek od lewej komory. Warto też wspomnieć, że w lewej komorze swoje ujście ma największa tętnica, czyli aorta, którą od lewej komory oddzielają zastawki półksiężycowate. Z kolei z prawej komory wychodzi duże naczynie nazywane pniem płucnym, które także jest oddzielone od komory za pomocą zastawki półksiężycowatej.

Wspomnijmy jeszcze o budowie ściany serca. Ściana serca składa się z trzech warstw, a dokładniej z:

• wsierdzia – to najbardziej wewnętrzna warstwa, która pokrywa jamy serca;
• śródsierdzia – zbudowana jest z tkanki mięśniowej, a dokładniej z tkanki poprzecznie prążkowanej serca, w obrębie tej warstwy ściany serca znajdują się włókna, które odpowiadają za przewodzenie w obrębie serca, co warunkuje prawidłowy przebieg skurczu;
• nasierdzia – jest to tak zwana blaszka trzewna, która przylega do mięśnia sercowego.

Jaka jest rola układu krwionośnego?

W tym akapicie omówimy sobie najważniejsze funkcje, jakie układ krwionośny pełni w organizmie człowieka. Należy tutaj wymienić przede wszystkim:

• dostarczanie do wszystkich tkanek i komórek organizmu tlenu i substancji odżywczych, a także odbieranie od tych komórek produktów ubocznych metabolizmu;
• utrzymywanie stałej temperatury ciała – można zauważyć, że gdy temperatura ciała rośnie, to dochodzi do rozszerzania się naczyń krwionośnych, co ma na celu utratę ciepła i obniżenie temperatury, z kolei gdy dochodzi do wyziębienia organizmu – naczynia krwionośne kurczą się, co ma zapobiegać utracie ciepła przez skórę;
• regulowanie ciśnienia tętniczego krwi – w przypadku zmniejszania obwodu tętnic (ich kurczenia się) dochodzi do podwyższenia ciśnienia tętniczego, zaś w sytuacji ich rozszerzania się – dochodzi do obniżenia ciśnienia;
• bierze udział w reakcjach immunologicznych i warunkowaniu odporności organizmu.

Układ krwionośny – choroby jakie mogą go dotknąć

Niestety, wiele różnych schorzeń może dotykać układ krwionośny i upośledzać jego funkcjonowanie, a co za tym idzie – działanie całego naszego organizmu. W poniższych akapitach zostaną opisane najczęstsze schorzenia, dotyczące tego układu.

Niewydolność serca – objawy choroby

Częstym schorzeniem zaliczanym do chorób układu krążenia jest niewydolność serca . Jej istotą jest zaburzenie wydolności serca jako pompy, co prowadzi między innymi do gorszego zaopatrzenia narządów i tkanek w tlen. Niewydolność serca dzielimy na lewokomorową (gdy mamy zastój krwi w krążeniu płucnym) i prawokomorową (gdy mamy zastój krwi na obwodzie organizmu, w tym w narządach).

Najważniejsze objawy niewydolności lewokomorowej serca to:

• duszność, pogorszenie wydolności fizycznej;
• dokuczliwa, napadowa duszność w nocy;
• suchy kaszel, świszczący oddech.

W przypadku prawokomorowej niewydolności serca najczęściej mamy do czynienia z takimi objawami jak:

• obrzęki zlokalizowane np. w okolicach kończyn dolnych;
• powiększenie wątroby, ból w obrębie jamy brzusznej, wynikający z zastoju płynów;
• nudności, zaparcia.

Objawy wspólne dla prawokomorowej i lewokomorowej niewydolności serca to z kolei:

• łatwa męczliwość;
• kołatanie serca;
• zadyszka przy schylaniu się;
• skąpomocz;
• szybki przyrost masy ciała (jako skutek obrzęków);
• bladość i ochłodzenie skóry kończyn;
• zawroty głowy, czasami omdlenia, a nawet splątanie i zaburzenia świadomości;
• przyspieszenie akcji serca (w medycznym mianownictwie tachykardia);
• czasami stany podgorączkowe.

Miażdżyca naczyń tętniczych – przyczyny choroby

Schorzeniem, które atakuje bardzo ważną składową układu krążenia jest miażdżyca. Istotą tego schorzenia jest stan zapalny i odkładanie się w ścianach tętnic blaszek miażdżycowych, co prowadzi do zwężenia tych naczyń i ograniczenia przepływu krwi. Ze względu na zmianę stylu życia i stosowaną przez nas dietę, z miażdżycą borykają się coraz to młodsze osoby.

Miażdżyca może zaatakować tętnice wieńcowe, a więc te tętnice, które doprowadzają do mięśnia sercowego krew bogatą w tlen i substancje odżywcze. Efektem tego jest rozwój schorzenia nazywanego chorobą wieńcową , które objawia się przede wszystkim bólem w klatce piersiowej, który jest wywoływany przez wysiłek fizyczny, ale także zimno, czy stres emocjonalny. Typowe jest to, że ból w klatce ustępuje po zaprzestaniu wysiłku fizycznego.

Objawy choroby wieńcowej powinny być zróżnicowane z ostrym stanem kardiologicznym, jakim jest zawał mięśnia sercowego . Do zawału mięśnia sercowego może doprowadzić pęknięcie blaszki miażdżycowej i pojawienie się w świetle naczynia tętniczego zakrzepu, co znacznie ogranicza lub całkowicie blokuje dopływ krwi bogatej w tlen do serca i prowadzi do martwicy tkanki mięśnia sercowego. Zawał serca to stan ostry potencjalnie zagrażający życiu, który wymaga jak najszybszego kontaktu z pomocą medyczną.

Inne schorzenia, które również atakują układ krwionośny, to między innymi:

• tętniaki m.in. tętniak aorty – czyli znaczne poszerzenie tętnicy;
• choroba Bürgera, czyli zakrzepowo-zarostowe zapalenie tętnic;
• choroba Raynauda, a więc napadowy skurcz naczyń;
• zapalenia naczyń m.in. zespół Takayasu, czy guzkowe zapalenie tętnic;
• choroba Kawasaki.

Podsumowując, stan zdrowia organizmu wymaga prawidłowo działającego układu krwionośnego. W przypadku wystąpienia jakichkolwiek objawów mogących świadczyć o chorobie układu krążenia, w tym serca, warto wybrać się na wizytę do lekarza, najlepiej do specjalisty kardiologa.