Kardiomiopatia rozstrzeniowa (zastoinowa) – objawy, leczenie, badania

Co to jest kardiomiopatia rozstrzeniowa (zastoinowa)?

Kardiomiopatie, czyli choroby mięśnia sercowego prowadzące do zaburzenia jego czynności, zwykle dzieli się na pierwotne – uwarunkowane genetycznie – oraz nabyte, czyli spowodowane działaniem czynnika uszkadzającego.

Kardiomiopatia rozstrzeniowa należy do obu grup, bowiem może być zarówno pierwotna, jak i wtórna. Występuje stosunkowo rzadko – dotyka mniej więcej 1 na 20 000 osób, częściej mężczyzn i osoby rasy czarnej. Istota choroby polega na zmianach w budowie mięśnia sercowego: ścieńczeniu ścian poszczególnych jam serca (zwłaszcza komór) oraz włóknieniu tkanki mięśniowej.

Wskutek tych zmian serce ulega powiększeniu, jego ściany stają się cieńsze, a skurcze coraz mniej efektywne. Serce staje się coraz słabsze i stopniowo zmniejsza się jego wydajność. Maleje ilość krwi, która prawidłowo powinna być pompowana z naczyń krążenia płucnego do tętnic całego organizmu podczas każdego cyklu pracy serca – rozkurczu i skurczu komór.

Można powiedzieć, że serce ze sprawnej, sprężystej pompy staje się ścieńczałym workiem, który nie radzi sobie z zaopatrzeniem organizmu w krew.

Czy kardiomiopatię się dziedziczy?

Kardiomiopatia rozstrzeniowa może być uwarunkowana genetycznie – w takiej sytuacji komórki mięśnia sercowego, czyli kardiomiocyty mają już w swoim materiale genetycznym zapisany błąd, który powoduje powiększenie jądra komórkowego, utratę włókien odpowiedzialnych za skurcze oraz włóknienie śródmiąższowe.

Taka sytuacja dotyczy jednak mniej więcej 1 na 5 osób z rozpoznaną chorobą i wymaga oczywiście poradnictwa genetycznego dla całej rodziny, bowiem w kolejnych pokoleniach choroby serca mogą się ponownie ujawnić.

Jakie są przyczyny kardiomiopatii rozstrzeniowej?

W zdecydowanej większości przypadków udaje się zidentyfikować czynnik, który wywołał chorobę. Najważniejsze, które udało się do tej pory ustalić, to:

• przebyte zapalenie mięśnia sercowego, którego przyczyną były wirusy (np. wirusy Coxackie );
• nadużywanie alkoholu i przyjmowanie substancji psychoaktywnych, zwłaszcza narkotyków – kokainy i amfetaminy;
• choroby spichrzeniowe, np. sarkoidoza, amyloidoza;
• okres ciąży i połogu do 6 miesięcy (kardiomiopatia połogowa);
• stosowanie cytotoksycznych leków na raka (chemioterapia);
• długoletnie nadciśnienie tętnicze i choroba niedokrwienna serca;
• nieleczone wady zastawkowe serca;
• przebyty zawał serca;
• zaburzenia gospodarki hormonalnej, np. choroby tarczycy.

Wielu spośród tych czynników można uniknąć, na czele wymienić tu należy alkohol i narkotyki. Pozostałe z nich, jak na przykład nadciśnienie tętnicze, nie stanowi czynnika ryzyka, o ile jest skutecznie leczone, a pacjent stosuje się do zaleceń lekarskich.

Kardiomiopatia rozstrzeniowa – objawy choroby serca

Objawy kardiomiopatii rozstrzeniowej rozwijają się stopniowo, równolegle ze zmianami strukturalnymi w obrębie serca. Zwykle najpierw wynikają one z niewydolności serca (lewej części serca) i związane są ze zbyt małym rzutem krwi do naczyń tętniczych. Wówczas chory zaczyna nie radzić sobie z wysiłkiem, z czasem coraz mniejszym.

W następstwie choroby dochodzi wtórnie do rozwoju niewydolności prawej części serca, związanej przede wszystkich z zastojem krwi w żyłach, a więc obrzękami czy zmianami zakrzepowymi.

Najważniejsze objawy kardiomiopatii zastoinowej to:

• łatwe męczenie się i nietolerancja wysiłku;
• duszność w czasie wysiłku oraz duszność spoczynkowa;
• kołatania serca, zaburzenia rytmu serca, w tym migotanie przedsionków;
• ból w klatce piersiowej;
• nadmierna potliwość podczas wysiłku fizycznego;
• obrzęki obwodowe, zwłaszcza w obrębie kończyn dolnych, wodobrzusze;
• zawroty głowy i omdlenia;
• żylaki kończyn dolnych oraz zakrzepica żył głębokich wraz z jej powikłaniami: udarem mózgu, zatorowością płucną czy zawałem serca;
• bezsenność;
• oddawanie moczu w nocy (nykturia).

Kardiomiopatia zastoinowa – badania

Podejrzenie kardiomiopatii rozstrzeniowej należy wysunąć na podstawie pojawienia się objawów niewydolności serca, zwłaszcza u osoby narażonej na któryś w wymienionych wyżej czynników etiologicznych.

Podstawowym badaniem pozwalającym na weryfikację rozpoznania jest badanie echokardiograficzne, czyli UKG. Przypomina ono badanie USG, jednak lekarz używając specjalnie przystosowanej głowicy, ogląda serce, ocenia jego ruchy podczas skurczu i rozkurczu, dokonuje pomiarów poszczególnych jam serca oraz mierzy przepływ krwi przez zastawki. Badanie to daje zatem wiele informacji na temat budowy i czynności mięśnia sercowego i jest nieodzowne w diagnostyce kardiomiopatii.

Zwykle badanie echo serca w połączeniu z badaniem fizykalnym i oceną dolegliwości pacjenta pozwala na wysunięcie podejrzenia choroby. Czasem konieczne jest wykonanie biopsji mięśnia sercowego.

Pozostałymi przydatnymi w diagnostyce kardiomiopatii badaniami są RTG klatki piersiowej, badanie elektrokardiograficzne (EKG), badania obrazowe, takie jak tomografia komputerowa i rezonans magnetyczny, podstawowe badania laboratoryjne i ewentualnie próba wysiłkowa. W pojedynczych przypadkach istnieją wskazania do badań genetycznych.

Czy kardiomiopatię rozstrzeniową można leczyć?

Leczenie kardiomiopatii rozstrzeniowej ma na celu, po pierwsze, zmniejszenie dolegliwości osoby chorej, a także spowolnienie procesu powiększania się jam serca. Podstawowymi lekami stosowanymi w terapii są leki antyarytmiczne, leki obniżające ciśnienie krwi i rozszerzające tętnicze naczynia krwionośne, leki moczopędne oraz poprawiające siłę skurczu kardiomiocytów.

Kardiomiopatia rozstrzeniowa jest także wskazaniem do leczenia przeciwzakrzepowego, czyli hamującego naturalne zdolności krzepnięcia krwi, aby zapobiec groźnym powikłaniom zatorowo-zakrzepowym.

Leczenie chorego serca obarczone jest ryzykiem krwawienia m.in. z przewodu pokarmowego, a także wiąże się z koniecznością przestrzegania wielu zasad związanych z dawkowaniem leków i częstymi wizytami kontrolnymi, jednak przy dobrej współpracy pacjenta z lekarzem powikłania zdarzają się rzadko.

Pacjenci z niewydolnością serca otrzymują także zalecenia dotyczące diety. Kardiomiopatia rozstrzeniowa wymaga zmiany stylu życia i wspomnianej diety – rezygnacji z używania soli kuchennej, zmiany diety na zbliżoną do śródziemnomorskiej oraz dbałości o regularny, umiarkowany wysiłek fizyczny. Picie alkoholu jest bezwzględnie przeciwwskazane.

W zaawansowanym stadium choroby konieczne może być leczenie zabiegowe: wszczepienie stymulatora serca lub kardiowertera-defibrylatora, operacje naprawcze zastawek serca, czy – w ostateczności – przeszczep serca.

Rokowanie dla pacjentów zależne jest od etiologii i stopnia zaawansowania choroby, a także zdyscyplinowania pacjenta i jego współpracy z lekarzem. W niektórych przypadkach możliwe jest całkowite zahamowanie postępu choroby i wyzdrowienie, np. w kardiomiopatii połogowej. W ciężkich przypadkach choroby pacjenci mogą mieć problemy z wykonywaniem pracy, wnioskują wówczas o rentę.

Czytaj również: Wentrykulografia – co to jest? Wskazania, przebieg badania, powikłania

Kardiomiopatie – video z ekspertem