Owrzodzenie podudzi

Jak wygląda owrzodzenie podudzi?

W układzie żylnym kończyn dolnych wyróżnia się układ żył powierzchownych oraz układ żył głębokich. Owrzodzenia żylne najczęściej powstają na tle niewydolności tego drugiego układu i są trudniejsze w leczeniu. Ryzyko wystąpienia wrzodów na podudziach na tle zastoju krwi żylnej wynosi ok. 12 proc. u osób powyżej 70. roku życia.

Rany zazwyczaj powstają po stronie wewnętrznej i przedniej podudzi, zazwyczaj w okolicach kostek bądź wyżej, mają dobrze widoczne granice, które czasami przerastają tworząc włóknisty brzeg. Mogą powstawać samoistnie (nie jest potrzebny wcześniejszy uraz), zlewać się w większe obszary i niestety nadkażać bakteriami (w 85 proc. przypadków owrzodzeń).

W bardzo rzadkich przypadkach, jeśli owrzodzenie nie poddaje się leczeniu przez dłuższy czas, na jego tle mogą powstać złośliwe zmiany nowotworowe (głównie rak kolczystokomórkowy) – należy wówczas wykonać biopsję zmienionego miejsca (nakłucie z pobraniem komórek).

Owrzodzenie podudzi – objaw niewydolności żylnej

Przyczyną owrzodzeń podudzi jest najczęściej niewydolność żylna kończyn dolnych. Jest to stan, w którym naczynia żylne nieprawidłowo odprowadzają krew z danej części ciała, co prowadzi do jej zastoju. Do objawów niewydolności żylnej oprócz owrzodzeń goleni (które są późnym powikłaniem) należą przede wszystkim:

• żylaki kończyn dolnych – mogą przez długi czas nie dawać żadnych objawów, jednak w wyniku ich długotrwałej obecności mogą wystąpić powikłania w postaci zmian skórnych i owrzodzeń,
• obrzęk kończyn dolnych – puchnięcie nóg związane jest z zastojem krwi w naczyniach kończyn dolnych i „przeciekiem” płynów z naczyń do tkanek otaczających,
• zmiany wypryskowe – swędzące zmiany skórne na nogach powstające nad niewydolnymi naczyniami żylnymi, czasem mogą wyglądać jak drobne sączące się ranki,
• przebarwienia skóry – drobne plamki skórze nóg spowodowane wynaczynieniem się krwinek czerwonych do otaczających tkanek,
• zapalenie tkanki podskórnej – objawiające się zaczerwienieniem, bolesnością i wzmożonym napięciem skóry, które może być powikłane późniejszym jej stwardnieniem,
• zanik biały (atrophie blanche) – są to ogniska zmienionej skóry wokół kostek, na początku żywoczerwone z obecnym silnym stanem zapalnym, następnie bliznowaciejące z tendencją do wytwarzania bolesnych ranek,
• uczucie ciężkości nóg, bolesne skurcze łydek.

Kto jest narażony za owrzodzenie goleni?

Czynnikami predysponującymi do powstania przewlekłej niewydolności żylnej (a co za tym idzie do potencjalnego ryzyka powstawania owrzodzeń) są:

• wiek – ryzyko jest większe u osób starszych,
• płeć żeńska,
• predyspozycje genetyczne – dzieci rodziców cierpiących na chorobę żylakową w prawie 90% również będzie ją miało,
• wielokrotne ciąże – im więcej razy kobieta była w ciąży tym większe ryzyko, że powstaną u niej żylaki kończyn dolnych,
• długotrwałe przebywanie w pozycji siedzącej lub stojącej – w tych pozycjach nie pracują mięśnie „przemieszczające” krew żylną z dołu do góry,
• nadmierna masa ciała,
• stosowanie niektórych leków – zwłaszcza środków antykoncepcyjnych.

Zapalenie żył – przyczyna wrzodów na podudziach

Niewydolność żylna nie jest jedyną przyczyną powstawania ran na nogach. Drugą grupą chorób prowadzących do żylnych owrzodzeń podudzi mogą być choroby zapalne naczyń, takie jak zakrzepowo-zarostowe zapalenie naczyń (choroba Buergera) ściśle związane z paleniem tytoniu i zazwyczaj ustępujące po jego zaprzestaniu, guzkowe zapalenie tętnic, ziarniniak Wegenera, zespół Churg-Strauss. Choroby zapalne naczyń zazwyczaj przebiegają z wieloma innymi objawami z innych narządów, a owrzodzenia skóry są raczej objawem towarzyszącym. Do owrzodzeń na tle zmian w tętnicach prowadzi długoletnia i źle kontrolowana cukrzyca.

Owrzodzenia mogą powstawać także w wyniku: zmian miażdżycowych i niedokrwienia pewnych obszarów skóry, po urazach (oparzeniach, ukąszeniach), w wyniku zakażeń kiłą, gruźlicą czy też w wyniku rozwoju grzybicy. Owrzodzenie żylne może wystąpić również w przebiegu różnych chorób skóry, takich jak piodermia zgorzelinowa, odmroziny, sarkoidoza, choroby pęcherzowe i inne.Owrzodzenia powstałe na podłożu tętniczym (na przykład zator w tętnicy w wyniku miażdżycy) zazwyczaj powstają nagle i są bolesne, a skóra wokół nich nie jest chorobowo zmieniona. Określa się je jako owrzodzenia tętnicze.

Leczenie owrzodzeń podudzi na innym tle niż niewydolność żylna wymaga szerokiej diagnostyki w kierunku chorób zapalnych naczyń, cukrzycy, zakażeń. Dalsze postępowanie zależy od choroby podstawowej, w leczeniu wielu chorób zapalnych naczyń zazwyczaj stosuje się terapię glikokortykosteroidami z cyklofofamidem. Ważna jest prawidłowa kontrola cukrzycy, nadciśnienia tętniczego, masy ciała, profilu lipidowego oraz zaprzestanie palenia (czynniki ryzyka wystąpienia miażdżycy).

Czytaj również: Niedokrwienie kończyn dolnych – przyczyny, objawy, leczenie niedokrwienia nóg

Jak leczyć owrzodzenia na podudziach?

W przypadku obecności wrzodów żylnych na podudziach i innych objawów niewydolności żylnej wykonuje się dodatkową diagnostykę oceniającą układ żylny kończyn dolnych. Ponadto należy wykluczyć inne przyczyny wrzodowych zmian na nogach. W diagnostyce wykorzystuje się najczęściej badanie USG z użyciem kolorowego doplera – ocenia się budowę oraz czynność żył kończyn dolnych. Pomocna jest także pletyzmografia – badanie służące do oceny tzw. refluksu żylnego, czyli sprawdzenia, jak krew żylna cofa się w naczyniach żylnych po zmianie pozycji kończyny dolnej (w prawidłowo działających naczyniach żylnych obecne w nich zastawki zapobiegają cofaniu się krwi). Zalecana bywa także flebodynamometria – inwazyjne badanie określające panujące ciśnienia w układzie żylnym.

W leczeniu owrzodzeń żylnych stosuje się opaski uciskowe mające na celu poprawę krążenia krwi w układzie żylnym. Zalecane jest chirurgiczne bądź farmakologiczne (za pomocą specjalnych enzymów) oczyszczanie rany, a w zaawanasowanych przypadkach wycięcie owrzodzenia z zastosowaniem przeszczepu skóry. Gdy wrzodziejąca rana na nodze jest zakażona, ogólnoustrojowo (doustnie, dożylnie, domięśniowo) podaje się antybiotyki. Pomocne są leki poprawiające mikrokrążenie – na przykład zawierające rutozyd, diosminę. Ważna jest ponadto odpowiednia higiena rany – częste zmiany opatrunków, stosowanie substancji antyseptycznych (ale nie antybiotyków). Zaleca się również unoszenie nóg podczas leżenia oraz stosowanie podpórek podczas pracy siedzącej.

Jak zapobiegać wrzodom na nogach?

Owrzodzenia na podłożu żylnym mają tendencję do nawracania, dlatego tak istotne jest leczenie choroby podstawowej, czyli niewydolności żylnej, bo to właśnie ona jest punktem wyjścia późniejszych problemów. Jednak najważniejszym elementem jest profilaktyka niewydolności żylnej, czyli wszelkie działania, dzięki którym choroba się nie rozwinie. Zaleca się:

• regularną aktywności fizycznej – spacery, bieganie, pływanie,
• unikanie długotrwałej pracy w pozycji siedzącej lub stojącej, robienie przerw na krótki spacer, stosowanie podpórek pod nogi,
• zachowanie prawidłowej masy ciała,
• stosowanie opasek lub pończoch uciskowych.

Powyższe zalecenia stosuje się również na każdym etapie leczenia niewydolności żylnej. Dodatkowo można stosować leki poprawiające mikrokrążenie w obrębie kończyn dolnych, jednak nie mają one udowodnionej skuteczności w zapobieganiu postępowi choroby. W zaawansowanych przypadkach niewydolności żylnej stosuje się metody operacyjne, polegające na usuwaniu żylaków.