Zaburzenia nastroju – czym są, rodzaje, kiedy leczyć?

Zaburzenie nastroju – czym jest?

Zaburzenia nastroju to jedne z najczęściej diagnozowanych przypadłości psychicznych na świecie. Szczególnie częste są zaburzenia depresyjne, na które cierpi nawet jedna piąta osób na świecie, a według WHO depresja zajmowała w 2002 r. czwarte miejsce, jeśli chodzi o przyczynę niepełnosprawności na świecie.

Na chorobowe zaburzenia nastroju cierpią zarówno kobiety, jak i mężczyźni. To realny problem, z którym walczy spora część społeczeństwa. Niektórzy specjaliści zauważają, że z zaburzeniem nastroju każdy z nas będzie zmagał się co najmniej raz w życiu (zazwyczaj pojedynczy epizod depresyjny). Tym bardziej warto znać ich objawy, aby wiedzieć, kiedy odpowiednio zareagować i zwrócić się do specjalisty.

Zaburzenia afektywne – depresja

Najczęściej występujące zaburzenia nastroju to zaburzenia lękowo-depresyjne oraz depresja. Ta ostatnia nie bez powodu nazywana jest chorobą afektywną jednobiegunową – charakteryzuje się bowiem przede wszystkim obniżonym nastrojem i brakiem odczuwania przyjemności. Samopoczucie pacjenta ulega znacznemu obniżeniu. Pojawia się brak zainteresowania codziennymi czynnościami, poczucie beznadziei, często utrata apetytu (u niektórych odwrotnie – tak zwane zajadanie smutku przekąskami, słodyczami, etc.).

Utrata zainteresowań i pesymistyczne myśli zaczynają dominować w życiu pacjenta. Niepotrafiący poradzić sobie z uczuciem beznadziei pacjent rezygnuje z dotychczasowych rozrywek i codziennych aktywności. Niekiedy chory doświadcza myśli samobójczych, a w skrajnych sytuacjach – próby jego podjęcia.

Do psychicznych objawów zaburzeń afektywnych dołączają również fizyczne objawy depresji:

• bóle głowy,
• duże rozdrażnienie,
• bóle mięśni,
• częste przeziębienia,
• zaburzenia snu,
• osłabienie – mimo braku innych przyczyn chorobowych.

Stan pacjenta bardzo wpływa na jego codzienne funkcjonowanie.

Zaburzenia nastroju – choroba afektywna dwubiegunowa

Do innych zaburzeń nastroju należy zaburzenie afektywne dwubiegunowe. To schorzenie, które charakteryzują wahania nastroju. Pacjent doświadcza epizodów manii, podczas których występuje silne podwyższony nastrój, euforia, brak snu i gonitwa myśli oraz pobudzenie psychoruchowe. Wzmożona aktywność często powoduje nieprzewidziane konsekwencje, wywołujące następnie poczucie winy (stosowanie używek, ryzykowne zachowania).

Po epizodach manii następują okresy depresji, podczas których pojawiają się znowu: obniżony nastrój, etap utraty zainteresowań i objawy somatyczne. Wszystkie symptomy, podobnie jak w przypadku pozostałych zaburzeń nastroju, zazwyczaj są jednak silniejsze, a pacjentowi wyjątkowo trudno walczyć z uczuciem beznadziei. Po epizodach depresji znowu pojawiają się epizody manii.

Zaburzenie afektywne dwubiegunowe bywa dużym problemem dla pacjenta. Zmiany nastroju, z jakimi zmagają się osoby cierpiące na chorobę afektywną dwubiegunową, są tak wyczerpujące, że niekiedy jej objawy w czasie depresji to również myśli samobójcze, a nawroty powodują konieczność kontrolowania stanu zdrowia do końca życia pacjenta.

Co jeszcze należy do zaburzeń nastroju?

Istnieją różne rodzaje zaburzeń nastroju. Oprócz depresji i choroby afektywnej dwubiegunowej, mamy również ich łagodniejsze odpowiedniki: dystymię i cyklotymię.

Dystymia to łagodniejsze stany depresyjne, które trwają dłużej, nie osiągają jednak takiego natężenia jak duży epizod depresji.

Z kolei cyklotymia to łagodniejszy odpowiednik choroby afektywnej dwubiegunowej, który charakteryzuje zmienny nastrój i występujące po sobie obniżenie i podwyższenie nastroju (podobnie jak przy chorobie afektywnej dwubiegunowej). Te zaburzenia nastroju charakteryzują się jednak tym, że objawy nie są aż tak intensywne. Samo zaburzenie nastroju składa się z powracających po sobie epizodów, które – choć łagodne – potrafią znacząco obniżyć komfort życia pacjenta.

Zaburzenia nastroju – skąd się biorą?

Przy diagnozie zaburzeń nastroju wiele osób zastanawia się, dlaczego to właśnie one cierpią z powodu tych schorzeń. Ich przyczyny są różne, a niekiedy kilka czynników występuje wspólnie, zwiększając prawdopodobieństwo pojawienia się choroby.

Osoby z zaburzeniami nastroju często dziedziczą predyspozycje po przodkach. Choroby te nieraz występują u osób, których bliski krewny również cierpiał z tego powodu. Warto jednak podkreślić, że są to właśnie predyspozycje – samej choroby nie da się odziedziczyć. Na to, czy ona wystąpi oraz czy dana jednostka będzie zmagać się z zaburzeniami nastroju, wpływa wiele czynników – również środowiskowych. Silne relacje rodzinne, poczucie bezpieczeństwa i asertywność zdecydowanie zmniejszają szansę na rozwinięcie się choroby.

Także same czynniki środowiskowe mogą wywołać zaburzenia nastroju. Śmierć bliskiej osoby, rozwód, utrata pracy, wypadek czy inne traumatyczne przeżycia, potrafią znacząco zachwiać naszą psychiką i spowodować wystąpienie schorzenia afektywnego. Również nadużywanie substancji psychoaktywnych, narkotyków i alkoholu może wywołać zaburzenia nastroju. Co ciekawe, dotyczy to również takich środków psychoaktywnych, jak leki – w tym nawet preparatów na cukrzycę czy niewydolność serca.

Leczenie zaburzeń afektywnych – jak to wygląda?

Czasami trudno nam wyłapać różnicę między normalnym odczuwaniem smutku a głębszym problemem. Dlatego już przy wystąpieniu pojedynczych wymienionych objawów warto udać się do lekarza pierwszego kontaktu, lekarza psychiatry lub psychologa. W zależności od rodzaju zaburzenia, specjalista pokieruje dalszym postępowaniem.

Zarówno leczenie depresji, jak i ogólnie leczenie zaburzeń nastroju odbywa się zazwyczaj dwojako: poprzez farmako- i psychoterapię. Przy zaburzeniach nastroju stosuje się zarówno leki antydepresyjne (głównie inhibitory wychwytu zwrotnego serotoniny), jak i preparaty stabilizujące nastrój (szczególnie w przypadku choroby afektywnej dwubiegunowej; czasem stosuje się w niej również neuroleptyki II generacji, czyli leki przeciwpsychotyczne). Dobór leków zależny jest od tego, jakie objawy występują przy danych zaburzeniach nastroju i jakie są ich powody. Niekiedy dopiero któryś lek z kolei działa na pacjenta tak, jak powinien.

Zaburzenia nastroju – psychoterapia

W leczeniu zaburzeń nastroju stosowana jest też psychoterapia. To ona zapobiega nawrotom i pomaga pacjentowi walczyć z głębokim poczuciem beznadziei w czasie stanów depresyjnych i nauczyć się na nowo odczuwania przyjemności. W walce z takim schorzeniem stosowane bywają głównie techniki poznawczo-behawioralne. Z terapii korzystają również cierpiący na inne zaburzenia nastroju. Niekiedy leczenie odbywa się na oddziale w szpitalu psychiatrycznym, w formie terapii grupowej.

Warto pamiętać, że z zaburzeniami nastroju da się wygrać. Połączenie farmakoterapii i psychoterapii zwykle przynosi duże efekty, dlatego nie warto zwlekać z wybraniem się do specjalisty, aby odzyskać radość z życia.