Asertywność – co to jest, czy da się ją wyćwiczyć?

Asertywność – co to znaczy?

Asertywność to termin z dziedziny psychologii – najprościej ujmując jest to to nabyta umiejętność wyrażania własnego zdania oraz poglądów w kontaktach z innymi ludźmi. Należy ona do umiejętności miękkich.

Powszechnie przyjęło się, że asertywność to umiejętność odmawiania poprzez grzeczne, lecz stanowcze mówienie NIE. To jednak nie wyczerpuje definicji asertywności. Asertywność oznacza także przyznanie prawa do swobodnego wyrażania uczuć, potrzeb i pragnień, których rozmówca wysłucha z szacunkiem i na ich podstawie podejmie decyzję o dalszym postępowaniu: zgodzie lub asertywnej odmowie.

Asertywność jest przydatnym narzędziem, którego umiejętne używanie wyrówna relacje z innymi ludźmi, sprawiając, że staną się one równorzędne. Umożliwia ona szczere opowiadanie o swoich emocjach i uczuciach, działanie zgodnie z własnym interesem oraz obronę swojego stanowiska, przekonań i wartości przez respektowanie zarówno swoich praw, jak i praw innych ludzi. Asertywność nie łączy się ani z poczuciem wyższości, ani niższości względem innych ludzi.

Podsumowując, asertywność to:

• umiejętność mówienia NIE;
• wyrażanie własnych uczuć i preferencji względem zachowania innych, za pomocą komunikatu JA. Warunkiem jest jednak stosowanie schematu: JA + moje uczucia oraz TY + twoje faktyczne zachowania;
• umiejętność przyjmowania krytyki, a także jej precyzyjnego i grzecznego wyrażania (konstruktywna krytyka);
• umiejętność obrony swoich praw, swojej prywatności oraz psychicznego terytorium, bez naruszania praw innych osób;
• umiejętność dbania o własne dobro, bez odczuwania poczucia winy.

Na jakich prawach opierają się postawy asertywne?

Postawa asertywna cechuje się szacunkiem względem siebie i innych osób. Opiera się na poczuciu własnej wartości oraz godności. Bardzo ważny jest w niej brak zgody na naruszanie osobistych granic.

Za pioniera asertywności uważa się amerykańskiego psychologa Herberta Fensterheima, według którego asertywność, w tym postawy asertywne, opierają się na 5 prawach, zgodnie z którymi można:

• robić to, co się chce, dopóki nie wyrządza się żadnej krzywdy drugiemu człowiekowi (zarówno w sferze fizycznej, jak i psychicznej oraz emocjonalnej);
• wyrażać siebie i swój punkt widzenia, zachować swoją godność dzięki zachowaniu asertywnemu, nawet jeśli rani się kogoś innego, dopóki zachowuje się w pełni asertywne, pozbawione agresji intencje;
• komunikować innym ludziom swoje prośby, jeśli uznaje się jednocześnie ich prawo do odmowy;
• wyjaśniać innym kwestie swoich praw;
• korzystać ze swoich praw osobistych.

Człowiek asertywny – cechy charakterystyczne

Asertywność nie jest stałą cechą człowieka. Jednakże są ludzie, którzy zazwyczaj zachowują się asertywnie i to ich określa się mianem osób asertywnych. Osoba asertywna potrafi bronić swoich praw, własnej opinii i chronić swoje interesy. Ma adekwatny do rzeczywistości obraz własnej osoby. Przez to, że zna własne możliwości i ograniczenia, może wytyczać realistyczne cele i aktywnie kierować własnym życiem.

Osoba odznaczająca się postawą asertywną nie uogólnia, tylko bierze pod uwagę fakty. Bycie asertywnym oznacza też zachowywanie się tak, aby zawsze mieć szacunek do samego siebie.

Jak rozpoznać zachowanie asertywne?

Zachowania asertywne są zbiorem postaw, których celem jest tworzenie zdrowych relacji z innymi osobami. Charakteryzują się one precyzyjną komunikacją siebie, swoich granic i potrzeb bez intencjonalnego ranienia innych ludzi.

Ponadto zachowania te wyróżnia:

• uczciwość i otwartość, przy zachowaniu odpowiedniej kontroli;
• pewność siebie;
• swoboda;
• zaufanie do siebie i świata;
• respektowanie praw innych ludzi.

Na czym polega asertywna komunikacja?

W asertywnej komunikacji chodzi o to, aby odwoływać się do faktów, a nie do opinii. Należy przy tym używać 1. osoby liczby pojedynczej, czyli zaimka „ja”.

Trzeba wziąć odpowiedzialność za wypowiedziane słowa oraz odczuwane emocje. Bardzo ważne jest to, aby nie obwiniać drugiej osoby za odczuwane emocje. Można powiedzieć, że dane zachowanie spowodowało jakieś emocje, jednak nie wolno obwiniać za nie drugiej osoby. Przykładowo, nie można powiedzieć: „denerwujesz mnie”. Prawidłowe będzie sformułowanie: „jestem zdenerwowany, gdy ty zachowujesz się w sposób…”.

Bardzo dobrą metodą komunikacji jest stosowanie asertywnej informacji zwrotnej, czyli feedbacku. Celem techniki FUKO (zawierającej: fakty, uczucia, konsekwencje i oczekiwania) jest precyzyjna komunikacja i wolny od bezpodstawnej krytyki feedback.

Dlaczego asertywność jest tak ważną umiejętnością społeczną? Asertywność w pracy i życiu prywatnym

Asertywność jest złotym środkiem pomiędzy uległością, agresją i manipulatorstwem. Umiejętność wyrażania własnego zdania oraz zachowania asertywne są niezwykle istotne, ponieważ pomagają odnieść sukces zarówno w życiu zawodowym, jak i prywatnym.

Asertywność jest przydatna pracy, np. podczas rozmów kwalifikacyjnych. Dzięki niej dana osoba asertywna potrafi odpowiednio zaprezentować swoje mocne strony, profesjonalne CV i list motywacyjny.

Wdrożenie asertywności w codziennym życiu może pomóc, np.:

• w redukcji lęków oraz stresów, związanych z kontaktami interpersonalnymi;
• w wyrażaniu swoich potrzeb;
• wzmocnić poczucie własnej wartości;
• przedstawiać konstruktywną krytykę;
• poprawić jakość życia prywatnego i zawodowego;
• utrzymywać zdrowe i równorzędne relacji z innymi.

Jak wyćwiczyć asertywność?

Asertywność jest umiejętnością, której trzeba się nauczyć, a potem nieustannie ją ćwiczyć. Trening asertywności polega na nauce postaw i zachowań asertywnych. Podstawą jest samoświadomość swoich granic. Można zapisać się na kurs lub warsztaty asertywności lub ćwiczyć techniki zachowań asertywnych przy pomocy dedykowanych poradników.

Warto poświęcić 5-10 minut dziennie na powtarzanie na głos przed lustrem asertywnych sformułowań. Dobrym ćwiczeniem asertywności jest też prowadzenie dziennika, w który codziennie należy zapisywać zarówno sytuacje, w których udało się zachować asertywnie, jak i te, w których asertywności zabrakło.

Na czym polega technika zdartej płyty i kiedy należy jej używać?

Technika zdartej płyty polega na powtarzaniu do skutku dokładnie takich słów odmowy, jakie zostały wypowiedziane za pierwszym razem. Można powiedzieć, że jest to jedno z ostatecznych narzędzi asertywnej odmowy. Używa się go, kiedy asertywna odmowa nie została przyjęta lub zrozumiana przez drugą osobę, która nadal próbuje przeforsować swoją prośbę.