Test Rorschacha – na czym polega, kiedy się go stosuje?

Test Rorschacha – czym jest?

Test Rorschacha znany jest również jako test plam atramentowych. To narzędzie diagnostyczne w postaci testu projekcyjnego, które bada nieświadome obszary osobowości badanego.

Test plam atramentowych Rorschacha powstał w 1921 r., co daje mu pozycję jednego z najstarszych narzędzi stosowanych w tej dziedzinie. Za jego konstrukcję odpowiedzialny jest szwajcarski psychoanalityk Hermann Rorschach. To od nazwiska Rorschacha test plam atramentowych przyjął swoją nazwę.

Główne założenia testu Rorschacha to uzyskanie wiedzy o nieświadomych treściach i cechach osobowości pacjenta. Zyskując te wiadomości o osobie badanej, diagnosta może wnioskować o potencjalnych zaburzeniach psychicznych jednostki. Test Rorschacha często stosowany jest też w diagnozach sądowych dotyczących sprawców przestępstw seksualnych, a także przy próbie oceny ryzyka samobójstwa u pacjenta.

Test Rorschacha – na czym polega?

Hermann Rorschach podczas tworzenia testu oparł się na podstawach teorii psychoanalitycznej. Założył, że wewnętrzne konflikty, potrzeby, pragnienia i lęki człowieka mają wpływ na bezpośrednie postrzeganie przez niego otoczenia. Rorschach, który był również malarzem, przygotował więc narzędzie złożone z tablic z plamami atramentowymi.

Autor stworzył 5 tablic szaro-czarnych, dwie szaro-czerwone i trzy w różnych barwach, zawierające obrazy o niejasnych kształtach. Każdy obraz to jedna karta. Metoda polega na pokazywaniu ich pacjentom, którzy starają się opisać, co widzą. Na podstawie ich odpowiedzi diagnosta tworzy psychogram – opis zawierający najwyraźniejsze cechy osobowości badanych jednostek. Warto dodać, że w czasie testu psycholog mierzy czas badania – psychogram pacjenta tworzony jest więc na podstawie pierwszej, intuicyjnej odpowiedzi i skojarzenia, jakie przynosi ze sobą karta.

Test Rorschacha – jak wygląda?

Test projekcyjny Rorschacha stworzony został w zamyśle tak, by obejmował najważniejsze części ludzkiej osobowości. Poszczególne karty odnoszą się do konkretnych obszarów życia badanego. Na przykład karta IV odnosi się do postaw, jakie badany przejawia wobec autorytetów.

Z kolei karta VII jest znana również jako karta matki – na podstawie odpowiedzi i interpretacji dotyczącej tego, co widzi na karcie badany, psycholog wnioskuje o jego postawie wobec płci żeńskiej. Karta ta często interpretowana jest jako głowy kobiet, ogólnie – ludzkie głowy, twarze, ale też żeńskie narządy płciowe.

Z kolei karta III testu pomaga w diagnozie dotyczącej relacji społecznych pacjenta. Często interpretowana jest jako dwoje ludzi, którzy wchodzą ze sobą w jakąś interakcję. Również pozostałe karty i plamy testu Rorschacha dotyczą konkretnego zagadnienia osobowości badanych. Badany odnosi się do nich, opierając się na swoich skojarzeniach: z postacią, owadem czy zwierzęcą skórą.

Na podstawie danych, jakie przynosi wynik badania, psychologowie tworzą opis, który nakreśla między innymi strukturę ego czy postawy wobec ludzi, jakie prezentują badani. Ostatnia karta dotyczy na przykład luźnych fantazji pacjenta – odpowiedzi, jakie się przy niej pojawiają, są niezwykle zróżnicowane.

Test Rorschacha – czy jest nieobiektywny?

Autor testu Rorschacha stworzył swoje narzędzie w czasach Freuda, mimo to tablice ciągle są w powszechnym diagnostycznym użytku. Jednak psychologowie od dawna mają wątpliwości dotyczące ich stosowania i stawiają pytanie o to, czy metody projekcyjne nadal powinny być uwzględniane w diagnozie psychologicznej. Zwłaszcza gdy użytkowanie tablic może przyczynić się do wyroku sądu.

Obawy dotyczące stosowania testu Rorschacha nie są bezpodstawne. Niejeden psycholog zwraca uwagę na niską trafność i rzetelność testu plam atramentowych. Nie jest więc do końca jasne, czy odpowiedzi udzielane przez badanego na podstawie tablic, to rzeczywiście materiał, który dostarcza informacji na temat danego aspektu jego osobowości.

Oznacza to, że zastosowanie i użyteczność testu Rorschacha mogą mieć o wiele mniejsze znaczenie, niż wskazują na to liczby dotyczące częstości jego użytkowania. Według psychologów, informacje udzielane przez badanych mogą być zależne od wielu aspektów – pytanie jednak, czy da się je poddać pod ocenę właśnie testem plam atramentowych. Trudności dotyczą także interpretacji odpowiedzi pacjenta. Mimo dostępnego podręcznika, to od psychologa zależy w głównej mierze to, jaki opis otrzyma badany. Wielu badaczy sądzi więc, że test Rorschacha to tak naprawdę eksperyment, a system interpretacji może okazać się zawodny i szkodliwy dla badań. Jedna karta III, karta IV czy karta VIII nie może bowiem przesądzać o szerokim aspekcie życia badanego.

Test Rorschacha – czy będzie stosowany w przyszłości?

Wielu badaczy optuje za całkowitym wycofaniem plam atramentowych z diagnostyki klinicznej. Część zespołów badawczych nie jest jednak do tego przekonana, wskazując na fakt, że opis i wyniki, jakie pomaga uzyskać test Rorschacha, są często potwierdzane przy użyciu innych narzędzi o znacznie większej rzetelności i trafności.

Zbieżność, jaką test przejawia wobec innych narzędzi, nie jest przypadkowa, jednak według psychologów jego stosowanie jest nadal ryzykowne.

Od lat naukowcy i klinicyści zaznaczają, że test Rorschacha powinien być stosowany jedynie jako dodatkowe, opcjonalne narzędzie diagnostyczne, które może uzupełnić wyniki, na które mogą z kolei wskazywać inne testy czy kwestionariusze. Jednak ze statystyk wynika, że wielu psychologów sądowych w celu uzupełnienia diagnozy stosuje najczęściej... badanie innym testem projekcyjnym. Tymczasem narzędzia stosowane w diagnozie osobowości powinny być zróżnicowane. Przede wszystkim jednak specjaliści przypominają, że metody używane do badań powinny mieć wysoką rzetelność i trafność, a test Rorschacha i jego wynik nie powinny być jedynymi wyznacznikami dla psychologa.