Cyklofosfamid – właściwości, zastosowanie, dawkowanie, skutki uboczne

Cyklofosfamid – podstawowe informacje i właściwości

Cyklofosfamid należy do grupy leków immunosupresyjnych (hamujących układ odpornościowy) i przeciwnowotworowych. Działanie cyklofosfamidu opiera się na spowolnieniu lub zatrzymaniu wzrostu komórek rakowych w organizmie i śmierci komórek, które są następnie niszczone przez organizm. W chorobach autoimmunologicznych lub np. przed przeszczepem tłumi pracę układu odpornościowego.

Cyklofosfamid jest stosowany w leczeniu wielu różnych chorób. Używa się go m.in. w leczeniu:

• ciężkich postaci i powikłań tocznia,
• twardziny układowej,
• niektórych postaci zapalenia naczyń,
• miopatii takich, jak zapalenie wielomięśniowe i zapalenie skórno-mięśniowe,
• reumatoidalnego zapalenia stawów.

Ponadto cyklofosfamid ma zastosowanie w leczeniu zespołu nerczycowego u dzieci, których choroba nie uległa poprawie, nasiliła się lub powróciła po przyjęciu innych leków lub u dzieci, u których wystąpiły nietolerowane działania niepożądane związane z innymi lekami.

W chorobach nowotworowych cyklofosfamid jest stosowany w leczeniu samodzielnie lub w połączeniu z innymi lekami – jako składnik chemioterapii chłoniaka Hodgkina, chłoniaka nieziarniczego, chłoniaka T-komórkowego, szpiczaka mnogiego oraz niektórych rodzajów białaczek. Używany jest także w leczeniu siatkówczaka, nerwiaka, raka jajnika oraz raka piersi. Cyklofosfamid jest również czasami stosowany w leczeniu drobnokomórkowego raka płuc, mięsaka Ewinga oraz mięśniakomięsaka prążkowanokomórkowego.

Przeczytaj też: Immunosupresja – co to jest? Jakie leki ją wywołują?

Cyklofosfamid – jak wygląda leczenie?

Cyklofosfamid można przyjmować doustnie codziennie, w postaci roztworu do wstrzykiwań co tydzień, co miesiąc lub też przez wenflon dożylnie. Dawkowanie cyklofosfamidu różni się w zależności od osoby i zależy od leczonej choroby. Dawkę dla postaci do wstrzykiwania oblicza się na podstawie wzrostu, masy ciała i czynności nerek. Długość leczenia cyklofosfamidem zależna jest od wielu czynników, m.in. od rodzaju schorzenia lub nowotworu oraz długości trwania choroby.

Cyklofosfamid występujący w postaci tabletek powinien być przyjmowany doustnie raz dziennie. Cyklofosfamid podaje się zwykle rano na czczo, aby zmniejszyć ryzyko wystąpienia problemów z pęcherzem moczowym. Lek należy przyjmować mniej więcej o tej samej porze każdego dnia, aby stało się to częścią codziennej rutyny. W przypadku przyjmowania postaci płynnej należy odmierzyć odpowiednią ilość za pomocą strzykawki doustnej lub łyżki lekarskiej.

Podczas leczenia cyklofosfamidem należy również unikać jedzenia grejpfruta i soku grejpfrutowego, ponieważ mogą one zwiększać ilość cyklofosfamidu we krwi, a w rezultacie powodować wystąpienie licznych skutków ubocznych.

Czytaj również: Obniżona odporność – przyczyny niskiej odporności i sposoby na jej wzmocnienie

Cyklofosfamid – możliwe działania niepożądane i skutki uboczne

Cyklofosfamid to silny chemoterapeutyk, z którym wiąże się ryzyko wystąpienia wielu działań niepożądanych. Warto pamiętać, że każdy na leczenie reaguje inaczej i niektóre osoby nie będą ich doświadczać lub będą mieć tylko nieliczne skutki uboczne. Jeśli cyklofosfamid stosowany jest w leczeniu chorób innych niż nowotwory, lek przyjmowany jest w znacznie niższych dawkach, więc ryzyko wystąpienia działań niepożądanych jest również znacznie mniejsze. Przed rozpoczęciem leczenia należy poinformować lekarza również o wszystkich innych przyjmowanych lekach, nawet o suplementach diety, które mogą wpływać na stężenie leku, a w konsekwencji – jego działanie.

Czytaj również: Protokół autoimmunologiczny – przepisy, efekty, opinie

Do najczęściej występujących objawów ubocznych zalicza się m.in.:

• obniżoną odporność na infekcje (neutropenię),
• nadmierne siniaczenie się, niedokrwistość (anemię),
• złe samopoczucie,
• zmęczenie,
• zawroty głowy,
• nudności i wymioty,
• utratę apetytu,
• wypadanie włosów.

Neutropenia, czyli obniżenie liczby białych krwinek w szpiku kostnym powoduje, że pacjenci są bardziej podatni na wszelkie zakażenia. Pacjenci najbardziej narażeni na infekcje są około dwa tygodnie od zakończenia leczenia. Cyklofosfamid wpływa również na krwinki czerwone – liczba krwinek w trakcie leczenia często ulega obniżeniu, stąd pacjenci mają większą skłonność do krwawień i siniaczeń. Innym częstym działaniem niepożądanym cyklofosfamidu jest działanie urotoksyczne, szkodliwe na układ moczowy. Cyklofosfamid może powodować m.in. krwiomocz, krwinkomocz czy zapalenie pęcherza moczowego.

Mniej częste objawy niepożądane cyklofosfamidu to m.in.:

• zaburzenia czynności wątroby,
• zaburzenia płodności, brak miesiączki,
• opryszczka i owrzodzenia jamy ustnej,
• biegunka,
• zaburzenia smaku,
• zmiany skórne,
• zmiany w rytmie pracy serca,
• reakcje nadwrażliwości,
• wstrząs anafilaktyczny,
• wtórne nowotwory.

Aby zminimalizować negatywne skutki i objawy toksyczności cyklofosfamidu, zalecenia obejmują monitorowanie profilu hematologicznego pacjenta i modyfikację leczenia w razie potrzeby. O wszystkich skutkach ubocznych w trakcie przyjmowania cyklofosfamidu należy poinformować lekarza.

Zobacz też: Leukokoria – biały odblask w źrenicy

Cyklofosfamid – u kogo jest przeciwwskazany?

Jak w przypadku każdego leku, stosowanie cyklofosfamidu nie jest zalecane u pacjentów z alergią lub nadwrażliwością na lek lub jakikolwiek z jego składników. Również kobiety w ciąży lub karmiące piersią nie powinny przyjmować cyklofosfamidu, ponieważ stosowanie leku wiąże się z toksycznym działaniem na płód. Cyklofosfamid przenika również do mleka matki i może powodować wady wrodzone, opóźniony rozwój, a nawet śmierć dziecka. Inne przeciwwskazania to m.in. zaburzenie czynności szpiku kostnego, zapalenie pęcherza moczowego, inne problemy z nerkami lub pęcherzem moczowym oraz ograniczona zdolność oddawania moczu.