Rak krtani – przyczyny, rodzaje, objawy, badania, przerzuty, leczenie, śmiertelność

Rak krtani – przyczyny i czynniki ryzyka

Rak krtani jest najczęściej występującym nowotworem złośliwym głowy i szyi. Duży wpływ na powstanie tej choroby ma styl życia, a przede wszystkim nałóg nikotynowy oraz regularne spożywanie alkoholu w dużych ilościach.

Do najczęstszych objawów należą: chrypka, ból przy połykaniu i ból uszu, a w późniejszym okresie narastająca duszność, kaszel, krwioplucie oraz wyniszczenie. Często pada pytanie, jak długo rozwija się rak krtani. W zależności od typu nowotworu jest to kwestia tygodni lub miesięcy.

To też może Cię zainteresować: Guzek na szyi – co może oznaczać?

Palenie papierosów i alkohol – przyczyna raka krtani

Największe znaczenie dla powstania raka krtani ma nałóg palenia papierosów – szczególnie zawarty w dymie papierosowym benzopiren działa silnie drażniąco na nabłonek dróg oddechowych, w tym krtań – zwiększa prawdopodobieństwo zachorowania około 40 razy.

Podobnie regularne spożywanie alkoholu w dużych ilościach podnosi ryzyko raka krtani. Jednak połączenie tych dwóch nałogów powoduje, że ryzyko choroby się nie sumuje, tylko wielokrotnie zwiększa i jest około 330 razy wyższe niż u osoby wolnej od tych nałogów (jest to tzw. synergizm hiperaddycyjny).

Przeczytaj też: Jak leczyć ból nowotworowy?

Podrażnienie krtani a rak

Duże znaczenie dla powstania guza na krtani ma również regularne narażenie na substancje drażniące – jak zawodowa ekspozycja na substancje smołowate, metale ciężkie (np. związki chromu, niklu, żelaza), pyły, środki ochrony roślin, nawozy, azbest itp. Nie bez znaczenia jest także dieta, szczególnie gdy brak w niej antyoksydantów – witamin.

Podobnie negatywny wpływ ma zła higiena jamy ustnej i nadużywanie głosu.

To też może Cię zainteresować: Ucisk w gardle – przyczyny, badania, leczenie

Stany przedrakowe krtani

Stan przedrakowy to zmiana, na podłożu której dużo częściej dochodzi do rozwoju nowotworu złośliwego. W przypadku raka krtani do stanów przedrakowych zaliczamy dysplazje nabłonka (w tym leukoplakię i pachydermię) oraz brodawczaki u dorosłych. Również długo trwające przewlekłe zapalenie krtani może poprzedzać raka krtani. W badaniu laryngologicznym są to najczęściej niewielkie, uniesione, często rogowaciejące guzy. Do rozpoznania zmiany przedrakowej konieczne jest badanie histopatologiczne.

Rak krtani u kobiet i mężczyzn – kto jest narażony?

Mężczyźni chorują około 10 razy częściej niż kobiety. Jeżeli chodzi o raka krtani, wiek, w którym wykrywa się nowotwór, to najczęściej 55–65 lat, jednak coraz częściej występuje on u młodszych osób.

Mieszkańcy bardziej uprzemysłowionych regionów i terenów miejskich są bardziej narażeni na tę chorobę. Obserwuje się również rodzinną predyspozycję.

Rak krtani – rodzaje nowotworu krtani

Wyróżnia się trzy rodzaje nowotworu krtani. Pierwszy z nich to rak głośni. Jego przebieg nie jest dynamiczny. Objawia się chrypką, suchym i uporczywym kaszlem, a czasem prowadzi nawet do utraty głosu (bezgłos). Symptomy pojawiają się dość szybko. Chory, w miarę rozwoju choroby, może skarżyć się także na duszność, uczucie braku powietrza, a także problemy z przełykaniem. Przerzuty do węzłów chłonnych w tym przypadku występują dość późno.

Rak nagłośni (okolicy nagłośniowej) to z kolei nowotwór o dynamicznym przebiegu. Objawia się uczuciem przeszkody przy połykaniu oraz uczuciem podrażnienia błony śluzowej gardła, Chrypka pojawia się rzadko, co utrudnia rozpoznanie. Ten nowotwór krtani daje dosyć szybko przerzuty do szyi i węzłów chłonnych.

Najrzadszym rodzajem jest rak podgłośni (okolicy podgłośniowej). U pacjenta przez długi czas mogą nie pojawić sie objawy, co wpływa na gorsze rokowanie. Wykrywany jest zazwyczaj w zaawansowanym stadium. Przerzuty są częste.

Około 95 proc. przypadków stanowi rak płaskonabłonkowy, rzadko gruczolakorak. Około 60 proc. stanowią zmiany zlokalizowane w głośni, czyli na fałdach głosowych, spoidle przednim i ścianie tylnej. Rzadsze (około 35–40 proc.) są guzy nagłośni, natomiast nowotwory podgłośniowe stanowią jedynie 1–5 proc.

Rak krtani – objawy

Objawy raka krtani są silnie uzależnione od wspomnianych wcześniej lokalizacji guza nowotworowego. Najlepiej rokują zmiany nowotworowe na fałdach głosowych, ponieważ szybko dają wyraźną zmianę barwy głosu (dysfonia), a poprzez to umożliwiają wczesne rozpoznanie i wdrożenie odpowiedniego leczenia. Co więcej, ze względu na niewielką ilość naczyń chłonnych w tym miejscu, rzadko i późno dają przerzuty.

Zwykle pierwszym objawem raka krtania jest chrypka, która, w przeciwieństwie do zmian głosu towarzyszących infekcji, nie ustępuje. Dlatego w każdym przypadku chrypki utrzymującej się ponad trzy tygodnie należy zgłosić się do lekarza, aby wykluczyć nowotworowe podłoże choroby.

Raki okolicy podgłośniowej i nagłośniowej dłużej przebiegają bezobjawowo. Ujawniają się zwykle wtedy, gdy już są obecne przerzuty do węzłów chłonnych bądź gdy dochodzi do nacieku na głośnię. Może wystąpić ból krtani przy dotyku. Jeżeli chodzi o raka krtani, objawy zewnętrzne, to wyczuwalne i powiększone węzły chłonne na szyi.

Wraz ze wzrostem masy guza krtani występuje uczucie ucisku, ciała obcego w krtani, pacjenci czasem mówią o "guli" w gardle – jest to szczególnie częste przy lokalizacji guza w nagłośni. Rozrastając się, nowotwór może powodować usztywnienie i rozdęcie krtani oraz problemy z przełykaniem (dysfagia).

Guzy, wypełniając światło dróg oddechowych mogą powodować duszność. W zaawansowanym stadium występuje również krwioplucie, przerzuty raka krtani do węzłów chłonnych, wyniszczenie. Objawem może być również ból uszu (otalgia) – świadczy to o nacieku nowotworowym na nerw błędny.

Rak krtani – jak rozpoznać i jakie badania wykonać?

Rozpoznanie raka krtani opiera się głównie na wywiadzie oraz badaniu laryngologicznym z pobraniem wycinka do badania histopatologicznego. Podstawą badania laryngologicznego są laryngoskopia pośrednia (z użyciem lusterka lub endoskopu) i laryngoskopia bezpośrednia (z wykorzystaniem mikroskopu lub układów optycznych).

Jeśli wykażą one niepokojące zmiany, to poszerza się diagnostykę o kolejne badania krtani, takie jak:

• mikrolaryngoskopia z pobraniem wycinka do badania histopatologicznego – analiza fragmentu tkanki jest podstawą rozpoznania, ale samo badanie pozwala również na dokładną ocenę lokalizacji, wielkości guza oraz ustalenie zewnętrznych cech nowotworu, jak np. rodzaj powierzchni, barwa, obecność owrzodzenia;
• stroboskopia – pozwala ocenić ruchomość fałdów głosowych;
• tomografia komputerowa i tomografia rezonansu magnetycznego – umożliwia ocenę wielkości guza i obecności przerzutów;
• USG szyi – pozwala na stwierdzenie przerzutów do węzłów chłonnych;
• zdjęcie RTG klatki piersiowej – służy do oceny obecności przerzutów odległych.

Diagnoza nowotworu krtani uwzględnia również zdjęcie warstwowe, obecnie rzadko stosowane, które pozwala określić rozległość nacieku. Ocena krtani pozwala także na wykrycie raka gardła.

Rak krtani – przerzuty – klasyfikacja TNM

Rodzaj postępowania jest ustalany indywidualnie u każdego pacjenta i zależy przede wszystkim od zaawansowania nowotworu. W praktyce do oceny rozległości procesu nowotworowego używa się klasyfikacji TNM, w której ocenie podlegają:

• T (tumor = guz) – określa się wielkość guza, naciekanie otaczających tkanek – bezpośrednio decyduje o rozległości zabiegu operacyjnego,
• N (nodulus = węzeł chłonny) – ocenia się obecność komórek nowotworowych w węzłach chłonnych.

Wskaźnik M (metastasis = przerzut) z kolei pozwala stwierdzić występowanie przerzutów odległych za pomocą badań obrazowych (jak np. zdjęcie RTG klatki piersiowej).

Rak krtani – jak wygląda leczenie nowotworu krtani?

W wyborze odpowiedniego leczenia raka krtani bierze się pod uwagę zaawansowanie nowotworu, wielkość i stopień złośliwości zmiany, ogólny stan chorego oraz warunki anatomiczne. Do najpopularniejszych obecnie metod walki z tym nowotworem należą: zabiegi operacyjne, laseroterapia, napromieniowanie, chemioterapia, leczenie paliatywne i opieka terminalna.

Często, aby uzyskać większą skuteczność leczenia łączy się dwie terapie ze sobą, np. przy wczesnych nowotworach bardzo dobre wyniki uzyskuje się przy napromieniowaniu i usunięciu zmiany przy użyciu lasera. Oczywiście wybór metody leczenia powinien być rozpatrywany indywidualnie u każdego chorego.

Ponadto w postępowaniu chirurgicznym dokonuje się zabiegów częściowych z zachowaniem krtani i naturalnej drogi oddychania:

• chordektomia (usunięcie struny głosowej),
• laryngektomia częściowa – częściowe usunięcie krtani,
• mikrochirurgiczna dekortykacja strun głosowych.

Całkowite usunięcie krtani (laryngektomia) wykonywana jest przypadkach zaawansowanych. Podczas zabiegu tchawica zostaje wszyta w skórę w okolicy wcięcia szyjnego mostka. W ten sposób droga pokarmowa zostaje odseparowana od drogi oddechowej. Po takim zabiegu wymagane jest, aby chory używał rurki tracheotomijnej w celu uniknięcia przewężenia tracheostomy. Po całkowitym usunięciu krtani stosowane jest również napromieniowanie i rehabilitacja mowy przeprowadzona przez foniatrę i logopedę.

Leczenie paliatywne dotyczy osób nierokujących wyleczenia, ze znacznie rozwiniętym procesem nowotworowym. Często wykonuje się u nich tracheostomię, naświetlanie, a także podaje się leki przeciwbólowe.

W skrajnych przypadkach, gdzie leczenie nie odniosło żądanych efektów, stosowane jest leczenie terminalne, prowadzone w domach i hospicjach, gdzie chorym zapewnia się opiekę w ostatnim stadium choroby oraz podaje się leki uśmierzające ból.

Rak krtani – ile się żyje i jaka jest śmiertelność?

Pacjenci zgłaszający się odpowiednio wcześnie, w początkowym stadium choroby mają bardzo duże szanse na usunięcie zmiany krtani i wieloletnie przeżycie, w zaawansowanych stadiach wdrożenie leczenia może okazać się nawet niemożliwe. Dlatego nie należy zwlekać z wizytą u lekarza, przewlekła chrypka powinna zmusić do jak najszybszej wizyty u laryngologa.

Leczenie operacyjne daje dość dobre rokowanie. Przeżywalność w przypadku nowotworu krtani, który nie jest zaawansowany i nie daje przerzutów do węzłów chłonnych, wynosi ok. 80–95 proc. Jeżeli chodzi o stan zaawansowany, szanse przeżycia mieszczą się w granicach 50–70 proc.