Zapalenie chrząstek żebrowych – przyczyny, objawy, leczenie

Zapalenie chrząstek żebrowych czy zespół Tietza?

Określenie zespół Tietze'a jest często stosowane zamiennie z terminem zapalenie chrząstek żebrowych (ang. costochondritis). Nie mniej jednak drugiego z wymienionych terminów używa się do określenia bólu stawów żebrowo-mostkowych bez występowania obrzęku. Oba zespoły chorobowe mogą imitować ból wieńcowy lub pochodzący z górnej części jamy brzusznej.

Zespół Tietze'a zaczyna się zwykle przed 40. rokiem życia (występuje częściej u młodzieży niż dorosłych) i równie często dotyka obu płci. Zapalenie chrząstek żebrowych obserwuje się u pacjentów powyżej 40. roku życia, a schorzenie jest częściej spotykane u kobiet.

To też może Cię zainteresować: Ucisk w gardle – przyczyny, badania, leczenie

Jakie są przyczyny zapalenia chrząstek żebrowych?

Chociaż rzeczywiste przyczyny zespołu Tietze'a nie są w pełni poznane, często choroba wydaje się być wynikiem wysiłku fizycznego lub drobnych uszkodzeń, takich jak powtarzający się kaszel, kichanie, wymioty lub uderzenia w klatkę piersiową. Ponadto wiadomo, że schorzenie może wystąpić po obfitych napadach śmiechu. Choroba może także być skutkiem nadwyrężenia lub urazu w obrębie klatki piersiowej lub piersi. Stres psychiczny może zaostrzać objawy zespołu Tietze'a, ale nie ma dowodów na to, że to jest bezpośrednią przyczyną choroby. Pacjenci, którzy przeszli zabieg radioterapii klatki piersiowej lub piersi często doświadczają tego zespołu – może on wystąpić wkrótce po terapii lub nawet po roku czasu.

Czytaj również: Ból pod piersiami – co może oznaczać?

W większości przypadków costochondritis bezpośrednia przyczyna nie została zidentyfikowana. U nielicznej grupy osób zapalenie chrząstek żebrowych było wynikiem urazu fizycznego (bezpośredniego uszkodzenia, podnoszenia ciężkich przedmiotów czy ostrych ataków kaszlu), zesztywniającego zapalenia stawów kręgosłupa (ZZSK), reumatoidalnego zapalenia stawów (RZS), zapalenia kości i stawów, zapalenia stawu lub guza (łagodnego lub złośliwego).

Objawy zapalenia chrząstek żebrowych

• Głównym objawem zespołu Tietze'a jest silny, ostry ból w klatce piersiowej, współwystępujący z wrażliwością na dotyk i obrzękiem chrząstek dotkniętych procesem chorobowym. Obrzęk może zostać zauważony podczas badania fizykalnego (dotyku, ucisku).
• U znacznej większości pacjentów choroba atakuje tylko jeden staw – zwykle drugi lub trzeci chrząstkowy staw żebrowo-mostkowy. Procesem chorobowym mogą być ponadto dotknięte stawy mostkowo-obojczykowe oraz połączenia części chrzęstnej i kostnej żeber.
• Ból jest zazwyczaj opisywany przez chorych, jako nasilający się wraz z oddychaniem – pojawia się kłuci e w klatce piersiowej po wdechu, najczęściej głębokim. Może również wzmagać się podczas kichania, kaszlu czy skrętów klatki piersiowej.
• Mimo, że wiele przypadków choroby jest bardzo bolesnych (do tego stopnia, że mogą wiązać się ze skrajnym wycieńczeniem chorego), to zespół Tietze'a jest uważany za łagodny stan chorobowy i na ogół ustępuje w przeciągu 12 tygodni. Nie mniej jednak schorzenie to może mieć również charakter przewlekły.
• Ucisk w klatce piersiowej połączony z bólem może być identyczny jak ten w czasie ostrego zespołu wieńcowego (np. zawału mięśnia sercowego), a pojawienie się bólu w przedniej części klatki piersiowej może być nagłe lub podostre. Ponadto może on powodować hiperwentylację chorego, ataki lęku, omdlenia, ataki paniki i tymczasowe drętwienie lub paraliż.

Przeczytaj również: Ból pod mostkiem – możliwe przyczyny

Inne przyczyny bólu w klatce piersiowej

W badaniach epidemiologicznych ponownie rozpatrzono liczne przypadki zawału serca, po czym stwierdzono, że część z nich została nieprawidłowo zdiagnozowanych ze względu na identyczny charakter objawów. U kobiet zespół często jest błędnie diagnozowany jako mastalgia (ból piersi, inna nazwa – mastodynia). W przeciwieństwie do costochondritis, w zespole Tietze'a ból promieniuje do rąk, ramion czy barków.

W przebiegu zapalenia chrząstek żebrowych ból lub nadmierna tkliwość podczas badania palpacyjnego występują zazwyczaj po bocznych stronach mostka, obejmując wiele żeber. Ból często pogarsza się wraz z kaszlem, głębokim oddychaniem lub aktywnością fizyczną. W badaniu fizykalnym lekarze nierzadko są w stanie wywołać dolegliwości bólowe związane z costochondritis, poprzez poruszenie klatką piersiową pacjenta lub jego ramionami. Zapalenie chrząstek żebrowych przebiega zazwyczaj z zajęciem wielu chrząstek, z przewagą zajęcia trzeciego, czwartego i piątego stawu żebrowo-mostkowego.

Przeczytaj również: Dlaczego bolą żebra?

Silny ból w klatce piersiowej w przebiegu zapalenia chrząstek międzyżebrowych ma często obraz bólu związanego z zawałem mięśnia sercowego. Jednak badania dodatkowe (np. EKG, troponiny sercowe) są w stanie bardzo szybko wykluczyć przyczynę kardiologiczną. Reumatoidalne zapalenie stawów (RZS), zesztywniające zapalenie stawów kręgosłupa (ZZSK) oraz reaktywne zapalenie stawów (ReA, inne nazwy: zespół Reitera) mogą także obejmować połączenie kostno-chrzęstne żeber i mostka, ale są one łatwe do różnicowania na podstawie innych cech klinicznych.

Innymi przyczynami bólu w przedniej części ściany klatki piersiowej są: bolesność wyrostka mieczykowatego mostka (łac. xiphoidalgia) i zespół niestabilności chrząstek stawów żebrowo-mostkowych (ang. slipping rib syndrome), który najczęściej dotyczy żebra dziesiątego.

Nowotwory, takie jak rak piersi, rak prostaty, szpiczak mnogi i mięsak kościopochodny mogą naciekać żebra, kręgosłup piersiowy lub ścianę klatki piersiowej i powodować objawy sugerujące zespół Tietze'a. Nowotwory te powinny być łatwo zidentyfikowane za pomocą badań radiologicznych i biopsji. Ostry ból w klatce piersiowej należy także różnicować z zespołem mostkowym (tkliwość mostka – ucisk powoduje ból promieniujący obustronnie) oraz zespołem żebrowo-mostkowym (ból przy ucisku chrząstek i ich połączeń z częścią kostną górnych żeber bez ich obrzęku).

Czytaj również: Ból w klatce piersiowej po prawej stronie

Jak leczyć zapalenie chrząstek międzyżebrowych?

Zespół Tietze'a najczęściej ustępuje samoistnie po kilku tygodniach, nie mniej jednak u niektórych pacjentów mogą pozostać objawy w postaci obrzęku, dolegliwości bólowych i tkliwości palpacyjnej. U wielu osób dolegliwości w zespole Tietze'a można złagodzić za pomocą niesteroidowych leków przeciwzapalnych (NLPZ), które pomagają kontrolować ból i obrzęk w przebiegu tej choroby. Jeśli ból jest ostry, lekarz rodzinny może przepisać miejscowe iniekcje glikokortykosteroidów (GKS) do stawów objętych procesem chorobowym. Postępowanie takie wiąże się jednak z pewnym ryzykiem, ponieważ zbyt wiele zastrzyków z glikokortykosteroidów może prowadzić do uszkodzenia stawów. Dlatego zabieg tego typu może być powtórzony maksymalnie dwu- lub trzykrotnie. Objawy zespołu Tietze'a mogą być potęgowane przez każdą działalność lub aktywność, która kładzie nacisk na obszar klatki piersiowej. Każda tego typu czynność sprawia, że dolegliwości bólowe odczuwane przez chorego pogarszają się. Należy więc unikać nadmiernej aktywności fizycznej do czasu ustąpienia procesu zapalnego w obrębie chrząstek żebrowych.

Przeczytaj: Strzelające stawy – czy wymagają leczenia?

W terapii zapalenia chrząstek żebrowych zastosowanie znajdują metody fizykoterapeutyczne (bez lub ze stymulacją nerwów) oraz leczenie farmakologiczne. Farmakoterapia w przypadku costochondritis obejmuje stosowanie leków z grupyniesteroidowych leków przeciwzapalnych (NLPZ) np.ibuprofenu lub innych leków przeciwbólowych takich jak paracetamol. Ciężkie przypadki mogą wymagać zastosowania silniejszych leków przeciwbólowych, z grupy opioidów takich jak hydrokodon i oksykodon. Trójpierścieniowe leki przeciwdepresyjne (TLPD) (np. amitryptylina) oraz niektóre leki przeciwpadaczkowe (np.gabapentyna) znajdują zastosowanie w leczeniu bólu przewlekłego, związanego z zapaleniem chrząstek żebrowych. Chory powinien odpoczywać, unikać wysiłku fizycznego oraz stresu psychicznego podczas odzyskiwania zdrowia.

Czytaj również: Refleksologia – co to jest? Refleksologia twarzy, dłoni, stóp