Radikulopatia szyjna i lędźwiowa – co to jest, jakie są przyczyny, objawy, skutki?

Co to jest radikulopatia?

Radikulopatia, inaczej nazywana syndromem korzeniowym, to zespół objawów związanych
z uciskiem korzeni nerwu rdzeniowego. Warto wyjaśnić, że nerwy rdzeniowe tworzą (wraz
z nerwami czaszkowymi) ośrodkowy układ nerwowy – system łączący mózgowie i rdzeń przedłużony ze wszystkimi strukturami organizmu.

Korzenie nerwowe (brzuszne i grzbietowe) stanowią pierwszą część nerwu rdzeniowego, za pomocą której łączy się on z rdzeniem kręgowym. Na jednym poziomie rdzenia kręgowego łączą się z nim dwa nerwy rdzeniowe. W organizmie człowieka występuje 31–33 pary nerwów rdzeniowych, które tworzą segmenty rdzenia kręgowego:

• szyjny – 8 par nerwów C1–C8,
• piersiowy – 12 par nerwów Th1–Th12,
• lędźwiowy – 5 par nerwów L1–L5,
• krzyżowy – 5 par nerwów S1–S5,
• guziczny – 1–3 pary nerwów Co 1–3.

Opuszczają one kanał kręgowy przez otwory międzykręgowe kręgosłupa.

To też może Cię zainteresować: Co może być przyczyną ucisku w głowie?

Radikulopatia – przyczyny

Ucisk na korzenie nerwów rdzeniowych, będący przyczyną charakterystycznych objawów radikulopatii, najczęściej wywołany jest przez choroby krążka międzykręgowego, w tym przepuklinę jądra miażdżystego, zmiany zwyrodnieniowe kręgosłupa lub guz naciekający rdzeń kręgowy z zewnątrz. Do rzadszych przyczyn schorzenia należy zwężenie kanału kręgowego, zmiany pourazowe lub zapalenie korzeni nerwów rdzeniowych.

Objawy radikulopatii obejmują jednostronne silne dolegliwości bólowe promieniujące wzdłuż obszarów unerwienia danego nerwu, którym mogą towarzyszyć dysestezje (odczucie mrowienia, drętwienia) lub ubytki czucia powierzchownego w danym obszarze, osłabienie mięśni i odruchów głębokich. Ból kręgosłupa zazwyczaj pojawia się nagle, rano po obudzeniu, może się nasilać przy ruchach, kaszlu i kichaniu, a zmniejsza się po odpoczynku.

Zobacz też: Ból kręgosłupa lędźwiowego promieniujący do nóg

Radikulopatia szyjna – objawy

Większość objawów jest podobnych do tych, które występują przy dyskopatii. Szyjny zespół korzeniowy objawia się przede wszystkim silnymi dolegliwościami bólowymi promieniującymi od szyi i okolicy barku wzdłuż kończyny górnej. W większości przypadków występuje jedynie ból i zaburzenia czucia, niekiedy jednak dołączają się również niedowłady mięśni zaopatrywanych przez uszkodzone korzenie.

Najczęściej dochodzi do uszkodzenia korzeni nerwów C6 i C7. Radikulopatia C6 objawia się bólem okolicy szyi i barku promieniującym boczną powierzchnią ramienia i przedramienia z towarzyszącymi zaburzeniami czucia. Celem sprawdzenia czy dolegliwości bólowe mają pochodzenie korzeniowe, można wykonać test Spurlinga. Jest on dodatni, jeżeli ucisk szczytu głowy przy wyprostowanej szyi i głowie zwróconej w stronę dolegliwości nasila ból oraz drętwienie barku i kończyny.

Radikulopatia lędźwiowa – objawy

U pacjentów z radikulopatią lędźwiowo-krzyżową spowodowaną uciskiem korzenia nerwowego występuje jednostronny ból kończyny dolnej o charakterze rwy udowej (radikulopatia L2–L4) charakteryzujący się promieniowanie wzdłuż przedniej powierzchni uda lub rwy kulszowej (radikulopatia L5–S1), gdzie tor promieniowania biegnie od okolicy lędźwiowej przez pośladek, wzdłuż tylno-bocznej powierzchni uda i podudzia do stopy.

Bardzo często objawom towarzyszy bólowe ograniczenie ruchomości kręgosłupa lędźwiowego ze wzmożonym napięciem mięśni przykręgosłupowych w tym odcinku. Poliradikulopatia spowodowana uciskiem licznych korzeni nerwowych w odcinku lędźwiowo-krzyżowym kręgosłupa może spowodować ostry zespół ogona końskiego objawiający się silnymi bólami krocza i okolicy krzyżowej, tzw. „spodenkowymi” zaburzeniami czucia, upośledzoną czynnością zwieraczy odbytnicy i pęcherza moczowego oraz wiotkim niedowładem kończyn dolnych.

Radikulopatia – badania i diagnostyka

Uszkodzenie korzeni nerwów rdzeniowych wymaga diagnostyki, zarówno w postaci bezpośredniego badania palpacyjnego wykonanego przez doświadczonego ortopedę, neurologa, specjalistę rehabilitacji medycznej, jak i badania obrazowego.

Badanie rozpoczyna się od dokładnego wywiadu z pacjentem na temat charakteru dolegliwości bólowych, ich umiejscowienia i promieniowania, obecności zaburzeń czucia powierzchownego oraz ewentualnego pogorszenia sprawności kończyny. Następnym krokiem jest dokładne badanie neurologiczne, podczas którego lekarz ocenia m.in. ustawienie i ruchomość kręgosłupa, siłę mięśniową kończyn oraz obecność odruchów.

Na podstawie badania podmiotowego i przedmiotowego specjalista może ustalić poziom kręgosłupa, na którym doszło do uszkodzenia korzeni nerwów rdzeniowych. Pomocne mogą być również badania obrazowe – RTG lub rezonans magnetyczny (RM) odcinka kręgosłupa, którego dotyczą objawy. Trzeba mieć jednak świadomość, że nie zawsze istnieje ścisła korelacja między dolegliwościami zgłaszanymi przez pacjenta a wynikami badań obrazowych. W niektórych przypadkach celowe jest poszerzenie diagnostyki o badanie elektromiograficzne.

Czytaj również: Co to jest entezopatia? Jakie daje objawy i jak ją leczyć?

Radikulopatia – rehabilitacja

W przypadku radikulopatii zarówno szyjnej, jak i lędźwiowej u pacjentów bez lub z niewielkimi deficytami neurologicznymi stosuje się leczenie zachowawcze obejmujące stosowanie niesteroidowych leków przeciwzapalnych (NLPZ).

Ważnym elementem terapii pozostaje fizykoterapia (krioterapia, laseroterapia, jonoforeza lub prądy lecznicze) oraz masaż leczniczy. Zaleca się ograniczenie aktywności wywołującej ból, unikanie bolesnych pozycji ciała, a w przypadku radikulopatii lędźwiowej – kilkudniowy odpoczynek w łóżku. W większości przypadków dolegliwości ulegają znaczącej poprawie po upływie kilku tygodni.

Radikulopatia – leczenie operacyjne

U niektórych pacjentów rozwija się jednak przewlekły zespół bólowy lub występują nawracające zaostrzenia. W przypadkach, gdy obserwuje się znaczne ubytki ruchowe lub zastosowane leczenie nie przynosi poprawy, rozważa się wykonanie zabiegu chirurgicznego mającego na celu uwolnienie uciśniętego korzenia nerwowego. Techniki operacyjne obejmujące laminektomię lub discektomię dobierane są na podstawie przyczyny ucisku oraz liczby uciśniętych nerwów.

Warto jeszcze wspomnieć, że ostry ucisk ogona końskiego jest wskazaniem do natychmiastowego wykonanie odbarczającego zabiegu chirurgicznego (po diagnostyce obrazowej), ponieważ z każdą godziną maleje szansa na przywrócenie prawidłowej czynności nerwów.