Dieta bezlaktozowa – co powinny jeść osoby nietolerujące laktozy?

Nietolerancja laktozy – czym jest?

Nadwrażliwość pokarmowa to szereg patologicznych odpowiedzi organizmu na spożywane jedzenie. Wyróżniamy tu:

• alergie pokarmowe,
• nadwrażliwości pokarmowe opóźnione,
• pseudoalergie,
• nietolerancje pokarmowe.

Laktoza to cukier mleczny, który składa się z glukozy i galaktozy. Do jego rozkładu niezbędny jest enzym – laktaza. Gdy w organizmie występują niedobory laktazy, po spożyciu pokarmów z laktozą dochodzi do wystąpienia dolegliwości ze strony układu pokarmowego.

Laktoza jest cennym źródłem energii, niezbędnym w trakcie wzrostu dzieci. Stanowi ona składnik odżywczy, ale też wpływa na prawidłowy wzrost mikroflory jelitowej.

Nietolerancje pokarmowe są diagnozowane często. Boryka się z nimi coraz więcej osób w różnym wieku.

Zobacz też: Wszystko o laktozie

Nietolerancja laktozy – przyczyny

Przyczyn nietolerancji laktozy może być wiele. U dorosłych może to być uwarunkowany genetycznie brak aktywności laktazy, czyli wrodzona nietolerancja laktozy. Częściej jednak nietolerancja występuje wtedy, gdy zmniejszona zostaje produkcja enzymu lub następuje obniżenie jego aktywności w okresie dorastania, a także dorosłości.

Nietolerancja laktozy może być więc:

• wrodzona (alaktazja) – występuje rzadko, jest uwarunkowana genetycznie;
• pierwotna – zanikanie laktazy powoduje zmniejszenie się zdolności do trawienia laktozy, można ją wykryć za pomocą testów genetycznych;
• wtórna – pojawia się wskutek przebycia i leczenia chorób współistniejących, które prowadzą do uszkodzenia błony (np. celiakia, zespół Leśniowskiego-Crohna, alergie pokarmowe, mukowiscydoza).

Większość osób trafiających do gabinetu dietetyka nie zdaje sobie sprawy z tego, iż nietolerancja laktozy może być nabyta. Wrodzona nietolerancja laktozy występuje bardzo rzadko i zazwyczaj zostaje wykryta wcześnie, już w okresie niemowlęcym. Nietolerancja laktozy u niemowląt i noworodków wymaga zastosowania specjalistycznego żywienia.

To też może Cię zainteresować: Czy wiśnie są zdrowe?

Nietolerancja laktozy – objawy

W zależności od wieku pacjenta mogą wystąpić różne objawy nietolerancji laktozy. U noworodków i niemowląt do głównych objawów należy wodnista biegunka, która prowadzi do odparzania pośladków. Nietolerancja laktozy u niemowlaka powoduje też kolki.

U dzieci, młodzieży i dorosłych objawami nietolerancji laktozy są głównie problemy żołądkowo-jelitowe takie jak:

• nudności,
• wymioty,
• biegunka,
• wzdęcia,
• bóle brzucha,
• kolki,
• odbijanie,
• niestrawność,
• uczucie pełności,
• „przelewanie”/burczenie w brzuchu,
• skurcze żołądka,
• wydalanie nadmiernej ilości gazów,
• podrażnienie błony śluzowej jelit.

Niepożądane objawy mogą pojawić się w niedługim czasie po spożyciu mleka lub nawet po kilku czy kilkunastu godzinach. Intensywność objawów zależy do ilości spożytej laktozy, wielkości produkcji laktazy oraz innych czynników, np. składników posiłku.

Laktoza – w czym jest? Produkty z laktozą

Laktoza jest obecna w mleku matki, krowim oraz wszystkich innych ssaków. W zależności od rodzaju dostarczamy do organizmu różne ilości laktozy. I tak:

• mleko matki – 7,2 g laktozy w 100 ml,
• mleko krowie − 4,7 g laktozy w 100 ml,
• mleko owcze – 5,1 g/100ml,
• mleko kozie – 4,4g/ 100ml.

Laktozę znajdziemy też w produktach mlecznych takich jak: jogurt, kefir, serwatka, maślanka, śmietana, sery żółte, sery białe, ser topiony, desery mleczne, mleko w proszku i mleko zagęszczone.

Dwucukier może też być obecny w mięsie (pasztety, kiełbasy, parówki), pieczywie, gotowych daniach (sosy, naleśniki, zupy, racuchy, pierogi), margarynach, ciastach, słodyczach, kremach, budyniach. Dlatego należy czytać dokładnie etykiety zawierając skład danego produktu.

Sprawdź też informacje o tym, czym są komórki tuczne

Dieta bez laktozy – na czym polega?

Postępowanie dietetyczne przy nietolerancji laktozy zależne jest od rodzaju i nasilenia dolegliwości ze strony układu pokarmowego. Dieta eliminacyjna stosowana jest w zależności od rodzaju nietolerancji. Ten model żywienia zakłada całkowitą eliminację z jadłospisu produktów zawierających laktozę lub ograniczenie ich spożycia. Terapię uzupełniającą stanowią tabletki zawierające laktazę. Zalecenia dietetyczne ustala się w zależności od rodzaju nietolerancji, towarzyszących jej objawów oraz wieku pacjenta.

Pierwotny i wtórny niedobór laktazy nie wymaga całkowitej eliminacji mleka i innych produktów zawierających laktozę. Można je spożywać, ale w ograniczonych ilościach. Większość osób może przyjąć od 5 do 10 g laktozy. Warto wybierać tu produkty fermentowane, np. jogurty naturalne czy kefiry.

Przy silnych objawach nietolerancji należy jednak zastosować dietę bez laktozy.

Pacjentom z wrodzonym niedoborem laktazy zaleca się dietę eliminacyjną – dietę bezlaktozową. Warto jednak wykonać badanie na nietolerancję laktozy, by zastosować odpowiedni model żywienia.

To też może Cię zainteresować: Przelewanie w brzuchu – przyczyny

Dieta bez laktozy – co jeść?

Zanim zostanie wprowadzona dieta eliminacyjna, warto wykonać test na nietolerancję laktozy.

Mleko i produkty mleczne są wartościowym źródłem białka w codziennym jadłospisie każdego człowieka. Produkty mleczne fermentowane dostarczają ponadto cennych probiotyków, które dbają o florę bakteryjną jelit. Nie należy z nich rezygnować bez konsultacji z lekarzem czy dietetykiem. Najpierw trzeba potwierdzić nietolerancję.

Mleko odzwierzęce można zastąpić mlekiem roślinnym (migdałowe, kokosowe, sojowe, ryżowe). Białko dostarczą do organizmu: ryby, owoce morza, mięso, drób, jaja, a także rośliny strączkowe. Przy nietolerancji laktozy należy stosować dietę zbilansowaną, urozmaiconą, bogatą w warzywa, owoce, a także pełnoziarniste produkty zbożowe.

Stosowanie diety bez laktozy może doprowadzić do niedoborów składników mineralnych, w tym m.in. wapnia. Należy więc wprowadzić do menu produkty bogate w ten pierwiastek, a więc:

• kasze (gryczana, jęczmienna),
• otręby pszenne,
• natkę pietruszki,
• fasolę,
• jarmuż,
• ryby – szprotki i sardynki.

Przeczytaj również: Masło shea – właściwości, zastosowanie

Dobrym źródłem wapnia i białka jest ser tofu. Czasami niedobory trzeba uzupełniać suplementami diety. Suplementację wato skonsultować z lekarzem.

W sklepach dostępne są również mleczne produkty bez laktozy. Niejednokrotnie pada pytanie, czy mleko bez laktozy jest zdrowe? Otóż mleko to zawiera również białko, wapń i inne składniki, pozbawione jest tylko cukru mlecznego.

Jadłospis przy diecie bez laktozy powinien być zbilansowany, bogaty w składniki odżywcze, m.in. białko, wapń, witaminę D, fosfor, magnez i witaminy z grupy B. Dieta bezlaktozowa, czyli dieta bez laktozy, to model odżywiania stosowany coraz częściej. Warto jednak wiedzieć, jaki typ nietolerancji występuje u danej osoby, by zastosować odpowiednią terapię.