Dekontaminacja – na czym polega, kiedy się ją stosuje?

Dekontaminacja – co to właściwie jest?

Według definicji, dekontaminacja to proces neutralizowania i usuwania substancji szkodliwych, które mogą w sposób pośredni jak i bezpośredni zagrażać zdrowiu i życiu człowieka. Najczęściej dotyczy to substancji radioaktywnych, zanieczyszczeń biologicznych, wszelkiego rodzaju chemikaliów i substancji toksycznych, a także chorobotwórczych mikroorganizmów. Procesowi temu mogą być poddawani ludzie, zwierzęta oraz wszelkiego rodzaju powierzchnie użytkowe.

Dekontaminacja może być przeprowadzana różnymi metodami, w zależności od:

• rodzaju skażenia,
• stężenia substancji szkodliwej i wymaganego stopnia dekontaminacji,
• typu materiału,
• czasu niezbędnego do przeprowadzenia dekontaminacji.

Przeczytaj też: Objawy zatrucia chlorem

Dekontaminacja materii nieożywionej – przedmiotów i powierzchni

Proces dekontaminacji może mieć miejsce w odniesieniu do wszelkiego rodzaju powierzchni, takich jak przedmioty czy miejsca. W zakresie tzw. materii nieożywionej w ramach dekontaminacji mogą zostać przeprowadzone:

• sanityzacja (oczyszczanie),
• dezynfekcja,
• sterylizacja,
• dezynsekcja (usuwanie owadów),
• deratyzacja (usuwanie szczurów i myszy).

Sprawdź: Jaki wybrać płyn do dezynfekcji rąk?

W kwestii zdrowia, dekontaminacja materii nieożywionej przeprowadzana jest najczęściej w odniesieniu do narzędzi i materiałów opatrunkowych.

Na czym polega różnica między pojęciami dekontaminacja a sterylizacja, które jest używane często zwłaszcza w środowisku medycznym? Jak już wcześniej zostało wyjaśnione, dekontaminacja jest pojęciem dość ogólnym i obejmującym szereg różnych procedur, wśród których znajduje się między innymi właśnie sterylizacja. To proces, który umożliwia usunięcie z powierzchni nie tylko wegetatywnych form patogennych drobnoustrojów, ale również postaci przetrwalnikowych, a nawet prątków gruźlicy.

Dekontaminacja a koronawirus

Regularna dekontaminacja powierzchni, zwłaszcza w obiektach użyteczności publicznej, a także szpitalach i ośrodkach zdrowia istotna jest zwłaszcza teraz, gdy istnieje wysokie ryzyko zarażenia koronawirusem. Im częściej będzie przeprowadzana, tym ryzyko zakażenia będzie mniejsze. W przypadku takich przestrzeni, jak np. karetki czy sale operacyjne, dokładna dekontaminacja polegająca na dezynfekcji i sterylizacji powierzchni przeprowadzana jest po każdym kontakcie z pacjentem z potwierdzonym lub domniemanym COVID-19. Warto jednak pamiętać również o regularnej dekontaminacji powierzchni skóry, chociażby przez sanityzację, czyli mycie jej, z wykorzystaniem łagodnych detergentów czy środków o działaniu bakterio- i wirusobójczym.

Przeczytaj też: Rękawiczki w pandemii – jakie wybrać?

Na czym polega dekontaminacja organizmów żywych?

Dekontaminacja materii nieożywionej wydaje się dość prostym do zrozumienia procesem, a jak wygląda dekontaminacja w odniesieniu do organizmów żywych? W tym przypadku może ona dotyczyć zarówno powierzchni ciała, jak i wnętrza organizmu.

Dekontaminacja powierzchni ciała lub oczu

W sytuacji, gdy dojdzie do skażenia substancją toksyczną powierzchni skóry lub oczu, w pierwszej kolejności należy zdjąć z siebie wszystkie skażone rzeczy, a następnie spłukać obficie wodą przez minimum kilka minut, jeśli to możliwe z dodatkiem łagodnego detergentu. Ważny jest tu przede wszystkim czas reakcji – im szybciej podejmiemy działania, tym mniejsze będą skutki skażenia ciała. Jeżeli do skażenia doszło substancją o charakterze żrącym, zamiast wody należy zastosować środek neutralizujący, tzn. w przypadku kwasów – płukać zasadą i na odwrót. W większości miejsc, gdzie istnieje ryzyko skażenia tego typu substancjami, dostępne są specjalne stacje zawierające środki o działaniu neutralizującym służące właśnie do dekontaminacji.

To też może Cię zainteresować: Maseczki ochronne – jaką wybrać?

Dekontaminacja wnętrza organizmu, czyli co zrobić w momencie spożycia substancji toksycznej?

Zdecydowanie trudniejsza niż dekontaminacja materii nieożywionej czy powierzchni ciała, jest dekontaminacja w sytuacji, gdy substancja szkodliwa przedostała się do wnętrza ciała. Wśród najpopularniejszych metod odtruwania wymienia się płukanie żołądka, podanie środków wymiotnych lub środków o działaniu przeczyszczającym, a w określonych przypadkach – węgla aktywowanego, zmniejszającego wchłanialność substancji toksycznej.

Wywoływanie wymiotów

Bezpośrednio po połknięciu trucizny można spróbować we własnym zakresie wywołać wymioty, drażniąc tylną ścianę gardła, co zadziała szybciej niż podanie środków wymiotnych. Warto jednak pamiętać, że jeżeli doszło do połknięcia substancji o charakterze żrącym, rozpuszczalników czy środków pieniących, wywoływanie wymiotów nie jest wskazane, gdyż może doprowadzić do uszkodzenia przełyku i jamy ustnej. Kategorycznie nie wolno również stymulować wymiotów u osób nieprzytomnych lub w konwulsjach, gdyż niesie to za sobą wysokie ryzyko udławienia się.

Zobacz też: Zatrucie narkotykami – co robić?

Podanie węgla aktywowanego

W określonych przypadkach, takich jak zatrucie chlorkiem rtęci, opioidami, strychniną, amfetaminą czy antydepresantami, warto spróbować dekontaminacji węglem aktywowanym, w dawce maks. 100 mg. W przypadku podania węgla aktywowanego ważne jest, by pacjent nie utracił przytomności.

Płukanie żołądka

Choć pierwszym sposobem dekontaminacji, który przychodzi na myśl w wyniku spożycia substancji toksycznej, jest często płukanie żołądka, tak naprawdę powinno być ono przeprowadzane jedynie w sytuacji, gdy mamy pewność, że substancja toksyczna wciąż jest w żołądku lub był to środek o przedłużonym działaniu. Jak przeprowadza się płukanie żołądka? Przez zgłębnik żołądkowo-nosowy wprowadzana jest rurka dostarczająca wodę i środki przeczyszczające, co pozwala znacząco przyspieszyć powrót do zdrowia.

Jak w przypadku każdej innej dekontaminacji, tak i tutaj liczy się przede wszystkim jak najszybszy czas reakcji.

Sprawdź też: Zatrucie lekami i środkami chemicznymi u dziecka

Deratyzacja i dezynsekcja – na czym polegają?

Choć może się to wydawać mało oczywiste, dekontaminacja to również takie działania, jak deratyzacja i dezynsekcja. Jest to nic innego, jak usunięcie z określonych miejsc (najczęściej mieszkania, placówki oświatowe, zakłady pracy, hotele itp.) zanieczyszczeń w postaci owadów czy drobnych gryzoni, mogących przenosić choroby lub wywoływać nieprzyjemne objawy ze strony organizmu.

Dezynsekcja przeprowadzana jest zazwyczaj za pomocą promieniowania UV, pary wodnej, gorącego powietrza lub ognia, rzadziej środków chemicznych, które usuwają nie tylko dorosłe owady, ale również jaja i larwy. Niezbędna jest najczęściej w przypadku: much, pcheł, pluskiew, karaluchów, wszy, mrówek.

Deratyzacja z kolei opiera się najczęściej o zastosowanie trutek, czyli środków chemicznych, rzadziej pułapek czy innych zwierząt. Przeprowadzana jest okresowo przede wszystkim w piwnicach budynków mieszkalnych czy placówkach użyteczności, a także w okolicach śmietników osiedlowych czy wysypisk śmieci.