Zaburzenia trawienia i wchłaniania – jakie są?

Co to jest zespół złego wchłaniania?

Zaburzenia trawienia i wchłaniania są na tyle częste, że mówi się o zespole złego wchłaniania. Może on wynikać zarówno z błędów dietetycznych, jak i być spowodowany różnego rodzaju chorobami przewodu pokarmowego i nie tylko. Zaburzenia te mogą nieść poważne konsekwencje, które dotyczą zarówno dzieci, jak również osób dorosłych.

Objawy złego wchłaniania

Objawy złego wchłaniania to najczęściej:

• bóle brzucha,
• wzdęcia,
• „burczenie” w brzuchu,
• objawy przelewania się treści pokarmowej.

Może wystąpić także brak apetytu, nudności, wymioty, biegunka, czasem stolce tłuszczowe. W przypadku niedoborów występuje spadek masy ciała i osłabienie. Czasem występują wysypki skórne, zwłaszcza u dzieci.

Najczęstsze przyczyny zaburzeń wchłaniania

Przyczyn zaburzeń wchłaniania jest bardzo wiele. Ważna jest odpowiednia diagnoza, gdyż niektóre z nich mogą prowadzić do ciężkich niedoborów lub innych powikłań. Zaburzenia wchłaniania mogą być krótkotrwałe lub przewlekłe. Niekiedy są one spowodowane czynnikami infekcyjnymi, takimi jak biegunka podróżnych, zakażenia pasożytnicze (np. tasiemcem), gruźlica jelit, wirus HIV.

Inną przyczyną może być nieprawidłowa budowa błony śluzowej, jak w przypadku celiakii. Zaburzony może być sam proces trawienia związany z niedoborami enzymów trawiących i niewydolnością trzustki, zaburzeniami pracy żołądka czy wątroby (zaburzenia wydzielania żółci lub jej składu, prowadzące do zaburzeń trawienia tłuszczów).

To też może Cię zainteresować: Przelewanie w brzuchu – przyczyny

Zaburzenia wchłaniania mogą być również związane z zaburzeniami anatomicznymi i strukturalnymi, zaburzeniami hormonalnymi (nadczynność i niedoczynność tarczycy, nadczynność i niedoczynność przytarczyc, cukrzyca, choroba Addisona itd.). Mogą też występować po niektórych operacjach w obrębie przewodu pokarmowego (np. po resekcjach żołądka czy jelita cienkiego).

Choroby a zespół złego wchłaniania

Zespół złego wchłaniania a celiakia

Zaburzenia trawienia i wchłaniania w celiakii związane są z nietolerancją występującego w zbożach glutenu. Diagnozę stawia się na podstawie biopsji ściany jelita oraz występowania odpowiednich przeciwciał we krwi pacjenta. Leczeniem jest bezglutenowa dieta, z której wyeliminowane są całkowicie pszenica, żyto, jęczmień oraz owies.

Przeczytaj też: Czym jest choroba popromienna?

Niewydolność zewnątrzwydzielnicza trzustki

Każda przewlekła choroba trzustki może prowadzić do jej niewydolności zewnątrzwydzielniczej. Niedostateczne jest wówczas wydzielanie enzymów trzustkowych do światła przewodu pokarmowego i zaburzone trawienie. Do najczęstszych przyczyn tego stanu zaliczamy przewlekłe zapalenie trzustki, mukowiscydozę, raka trzustki i zespół Zollingera-Ellisona. W takich przypadkach w leczeniu stosuje się farmakologiczne substytucje enzymów trzustkowych.

Zaburzenia wchłaniania po operacjach

Typowe są zaburzenia wchłaniania po resekcji żołądka. Nie tylko zmniejsza się powierzchnia wchłaniania, ale również przyspiesza się pasaż treści pokarmowej w przewodzie pokarmowym. To samo dzieje się też po wagotomii (przecięciu włókien nerwu błędnego w leczeniu choroby wrzodowej żołądka).

Charakterystyczna dla pacjentów po resekcji żołądka jest niedokrwistość z niedoboru witaminy B12. Również po resekcji jelita cienkiego czy w przypadku zmian popromiennych występują zaburzenia wchłaniania (głównie tłuszczów). Mówi się o zespole krótkiego jelita. Jego wczesnymi objawami są biegunki, utrata masy ciała i niedobory pokarmowe.

Z późniejszych powikłań zespołu krótkiego jelita należy wymienić przede wszystkim cholestazę, marskość i niewydolność wątroby, chorobę metaboliczną kości, kamicę żółciową i nerkową, chorobę wrzodową żołądka, zaburzenia rytmu serca i zaburzenia psychiczne spowodowane niedoborami.

Choroby jelit

Zarówno choroby zapalne jelit (choroba Leśniowskiego-Crohna, wrzodziejące zapalenie jelita grubego), jak i przetoki, uchyłki jelit czy zwężenia przewodu pokarmowego mogą spowodować zaburzenia wchłaniania. Choroby układowe (np. twardzina układowa czy kolagenozy) oraz choroby powodujące naciekanie ściany jelita (np. amyloidoza oraz chłoniaki) prowadzą do podobnych powikłań w postaci niedoborów pokarmowych.

Inną przyczyną może być zespół rozrostu bakteryjnego jelita cienkiego, w którym dochodzi do nadmiernego rozrostu flory bakteryjnej typowej dla jelita grubego w jelicie cienkim, co prowadzi do zaburzeń wchłaniania głównie tłuszczów oraz witaminy B12. W takim przypadku stosuje się antybiotyki, probiotyki i uzupełnia niedobory składników.

Podsumowując, przyczyn zaburzeń trawienia i wchłaniania może być bardzo wiele. Każda z nich wymaga diagnostyki. Nie należy zwlekać z udaniem się do lekarza, gdyż skutki niedoborów pokarmowych mogą być groźne dla organizmu.

Powikłania zaburzeń wchłaniania

Niedobory składników pokarmowych mogą doprowadzić nie tylko do utraty masy ciała i osłabienia, ale również do zaburzeń elektrolitowych, zapalenia wielonerwowego, uszkodzenia narządów wewnętrznych i wyniszczenia organizmu. U dzieci powinien zaniepokoić zbyt mały przyrost masy ciała oraz niedostateczny wzrost. W przebiegu zaburzeń wchłaniania zdarza się również niedokrwistość z niedoboru żelaza lub z niedoboru witaminy B12.