Kolagenoza – co to jest? Rodzaje, objawy, leczenie

Czym jest kolagenoza?

Kolagenozy to dawne określenie na choroby tkanki łącznej. W skład tkanki łącznej wchodzą liczne komórki, które produkują różne substancje wypełniające przestrzenie między komórkami w ludzkim ciele. Wyróżniamy kilka rodzajów tkanki łącznej, a sama tkanka łączna wchodzi w skład wielu narządów, stawów, naczyń krwionośnych czy skóry dlatego istnieje tak wiele chorób należących do chorób układowych tkanki łącznej. Choroba najczęściej zajmuje skórę i stawy.

Przyczyny chorób układowych tkanki łącznej nie do końca zostały poznane. Prawdopodobnie kolagenozy są skutkiem połączenia czynników genetycznych, hormonalnych, immunologicznych i środowiskowych.

Czytaj również: Zapalenie tkanki łącznej (cellulitis) – przyczyny, objawy, leczenie

Kolagenozy – rodzaje chorób tkanki łącznej

Do najczęściej występujących chorób wchodzących w skład układowych chorób tkanki łącznej (kolagenoz) zaliczamy następujące schorzenia:

• reumatoidalne zapalenie stawów (RZS);
• toczeń rumieniowaty układowych;
• twardzina układowa;
• zapalenie skórno-mięśniowe i zapalenie wielomięśniowe;
• zapalenia naczyń krwionośnych;
• zespół Sjögrena;
• polimialgia Reumatyczna.

Reumatoidalne zapalenie stawów – objawy kolagenozy

Reumatoidalne zapalenie stawów (RZS) to przewlekła choroba układowa tkanki łącznej o nieznanej etiologii, charakteryzująca się symetrycznym zapaleniem stawów, głównie drobnych stawów takich jak stawy nadgarstkowe, stawy drobnych rąk i stóp. Do objawów charakterystycznych tej kolagenozy należy także sztywność poranna utrzymująca się powyżej godziny

Do zmian pozastawowych zaliczamy:

• guzki reumatoidalne czyli niebolesne, podskórne guzki występujące najczęściej w okolicy przedramion;
• zmiany w układzie krążenie: zapalenie mięśnia sercowego, nadciśnienie płucne, incydenty zakrzepowo-zatorowe, które są najczęstszą przyczyną zgonów u pacjentów chorujących na RZS;
• zmiany w układzie moczowym i oddechowym;
• uszkodzenie narządu wzroku – zapalenie rogówki, spojówki i/lub twardówki.

Toczeń rumieniowaty układowy – objawy kolagenozy

Toczeń układowy do jedna z najczęstszych kolagenoz. Występuje 5–10 razy częściej u kobiet, najczęściej między 20–55 rokiem życia. Do objawów tego rodzaju choroby tkanki łącznej zaliczamy:

• objawy ogólne – osłabienie i łatwa męczliwość, stan podgorączkowy i gorączka, spadek masy ciała;
• zmiany skórne (rumień na twarzy w kształcie motyla);
• wędrujący ból stawów głównie rąk i kolan;
• uszkodzenie nerek tzw nefropatia toczniowa;
• zapalenie płuc lub opłucnej;
• wysiękowe zapalenie osierdzia i inne zmiany w układzie krążenia;
• zmiany w układzie nerwowym ( toczeń neuropsychiatryczny);
• objawy hematologiczne – powiększenie węzłów chłonnych, śledziony;
• zmiany w układzie pokarmowym – zaburzenia połykania i powiększenie wątroby.

Twardzina układowa – objaw kolagenozy

Twardzina układowa to kolejna choroba układowa tkanki łącznej o przewlekłym przebiegu charakteryzująca się włóknieniem skóry i narządów wewnętrznych. Kobiety chorują 5-razy częściej niż mężczyźni a szczyt zachorowań przypada na 30–50 rok życia.

Wyróżniamy dwie podstawowe postaci tego typu kolagenozy:

1. postać ograniczona – w której stwardnienie skóry przez długie lata pozostaje na stałym poziomie, a najczęściej zajętym narządem wewnętrznym jest przewód pokarmowy a zwłaszcza przełyk;
2. postać uogólniona – przebiega znacznie ciężej i gwałtowniej, stwardnienie skóry jest bardziej rozlane a najczęściej zajęte są płuca.

Zmiany skórne w twardzinie przechodzą przez 3 etapy – objawy zaczynają się od obrzęków skóry, kolejnym etapem jest stwardnienie a ostatnim zanik skóry. U zdecydowanej większości chorych występuje tzw. objaw Raynauda czyli napadowy skurcz tętnic w obrębie rąk objawiający się początkowym zblednięciem a następnie zasinieniem i przekrwieniem palców u rąk.

W tym typie kolagenozy do objawów towarzyszących zaliczamy bóle stawów, zmiany w układzie pokarmowym i oddechowym, zaburzenia rytmu serca i twardzinowy przełom nerkowy.

Czytaj również: Przykurcz Dupuytrena – przyczyny, objawy, leczenie, operacja, rehabilitacja, ćwiczenia, powikłania

Pozostałe choroby tkanki łącznej

Zespół Sjögrena (zespół suchości)

Kolejną kolagenozą o przewlekłym przebiegu jest zespół Sjögrena , czyli zespół suchości. Podstawą tego zespołu jest uszkodzenie gruczołów wydzielania wewnętrznego jak gruczoły łzowe i ślinowe. W wyniku uszkodzenia gruczołu łzowego dochodzi do suchości rogówki i spojówki odczuwane przez chorego jako obecność piasku pod powiekami, natomiast uszkodzenie gruczołów ślinowych doprowadza do suchości w jamie ustnej i trudności w połykaniu i żuciu pokarmów.

Wyróżniamy zespół pierwotny zespół Sjögrena i wtórny w przebiegu innych chorób.

Czytaj również: Nerwiak – co to jest? Przyczyny, rodzaje, objawy, leczenie

Polimialgia reumatyczna

Polimialgia reumatyczna to kolagenoza, w której charakterystycznym objawem jest ból i sztywność mięśni, szczególnie szyi i obręczy barkowej i/lub biodrowej. Ten typ choroby układowej tkanki łącznej zaczyna się głównie po 50 roku życia.

Występujący ból jest zazwyczaj symetryczny, charakterystyczna jest także sztywność poranna utrzymująca się ponad 30 minut. Chorobie często towarzyszą bóle stawów i objawy ogólnoustrojowe takie jak stan podgorączkowy, utrata masy ciała czy depresja. U 20% chorób na polimialgię reumatyczną współistnieje zapalenie tętnic.

Zapalenie skórno-mięśniowe i wielomięśniowe

Zapalenie skórno-mięsniowe i wielomięśniowe to kolagenozy charakteryzujące się zapaleniem symetrycznych grup mięśni, głównie mięśni górnej połowy ciała. W zapaleniu skórno-mięśniowym dochodzi również do charakterystycznych objawów skórnych pod postacią rumienia w kształcie okularów wokół oczu (rumień heliotropowy) oraz obecnością sinych grudek na rękach (objaw Gottrona).

Do pozostałych objawów zaliczamy tachykardię występującą u 70% chorych, chorobę śródmiąższową płuc, suchy kaszel, zarzucanie treści żołądka do przełyku (refluks) i zwapnienia w tkance podskórnej.

Czytaj również: Pokrzywka naczyniowa

Leczenie kolagenoz

Leczenie kolagenoz jest przewlekłe, często do końca życia i polega przede wszystkim na stosowaniu środków leczniczych takich jak leki immunosupresyjne i glikokortykosteroidy. Stosowane są również niesteroidowe leki przeciwzapalne i leki biologiczne.

Należy pamiętać, że wymienione leki mają liczne działania niepożądane, dlatego ich dawkowanie powinno być ściśle przestrzegane przez pacjentów, a w razie wystąpienia jakichkolwiek niepokojących objawów, chory cierpiący na chorobę układową tkanki łącznej powinien skontaktować się z lekarzem. Każda choroba należąca do kolagenoz różni się od siebie objawami dlatego bardzo ważne jest także leczenie przyczynowe.

Czytaj również: Twardzina układowa – przyczyny, objawy, badania, leczenie, rehabilitacja, powikłania, rokowania