Gruczolak wątroby (gruczolak wątrobowokomórkowy) – przyczyny, objawy, leczenie

Przyczyny gruczolaka wątroby

Przyczyny wystąpienia gruczolaka wątroby nie są dokładnie poznane. Z całą pewnością mają one związek z kobiecymi hormonami płciowymi – estrogenami. Udowodniono, że gruczolaki wątroby znacznie częściej występują u kobiet stosujących estrogeny w formie doustnej antykoncepcji (ryzyko rośnie 30–40 razy w stosunku do kobiet niezażywających hormonalnych tabletek antykoncepcyjnych).

Pomimo wzrostu szansy na rozwój gruczolaka w tej grupie kobiet, jest on nadal traktowany jako choroba rzadka – częstość występowania wśród kobiet pomiędzy 15. a 45. rokiem życia waha się pomiędzy 1 a 40 przypadkami zachorowań na 1 milion. Im wyższa dawka zażywanych estrogenów, tym większa szansa na rozwinięcie gruczolaka.

U mężczyzn szansę na wystąpienie tego nowotworu podwyższa stosowanie sterydów anabolicznych (często wykorzystywanych jako środek do przyrostu masy mięśniowej w kulturystyce). Gruczolak wątroby występuje także częściej u chorych na cukrzycę.

Mnogie gruczolaki w liczbie powyżej 10 określane są jako gruczolakowatość wątroby. Stan ten może wystąpić w przebiegu rzadkich chorób genetycznych, związanych z przemianami glikogenu (spiżarni cukrów) w organizmie. U chorych z gruczolakowatością znacznie zwiększona jest szansa na rozwinięcie nowotworu złośliwego na podłożu gruczolaka.

Jakie są objawy gruczolaka wątroby?

Gruczolak wątroby najczęściej nie daje żadnych objawów i jest wykrywany przez przypadek podczas badań wykonywanych z innych powodów. Jeżeli pojawiają się symptomy choroby, są nimi zwykle:

• dyskomfort w prawej części jamy brzusznej,
• bóle brzucha po prawej stronie (przy guzach o dużych rozmiarach),
• krwotoki z guza (również dające dolegliwości bólowe),
• wyczuwalny guz w prawym podżebrzu (rzadko).

Diagnostyka gruczolaka wątroby

Każdy guz o niepewnym charakterze, znaleziony przypadkowo w badaniu USG, wymaga dalszej weryfikacji w dokładniejszych badaniach obrazowych. Za gruczolakiem wątroby w USG przemawia jego hiperechogeniczność, jednakże nie jest to cecha charakterystyczna.

Dodatkowo guzy o typie gruczolaka mogą zawierać zwapnienia i zatarcia struktury, co znacznie utrudnia ocenę charakteru zmiany (łagodna czy złośliwa). Z pomocą przychodzą wówczas następujące badania:

1. tomografia komputerowa z kontrastem, gdzie gruczolak wątroby widoczny jest jako hipodensyjny, dobrze odseparowany od otaczających tkanek guzek; po podaniu pacjentowi kontrastu dożylnego guz szybko się wysyca od stref obwodowych do wnętrza zmiany;
2. rezonans magnetyczny z kontrastem przeznaczonym do badań wątroby – jest to bardzo dokładna metoda pozwalająca różnicować zmiany w wątrobie, jednakże jej wadą jest wysoka cena oraz niemożność zastosowania u osób z metalowymi implantami w ciele;
3. scyntygrafia, czyli podanie dożylne izotopu promieniotwórczego w celu wykrycia miejsc o zwiększonym wychwycie znaczników;
4. angiografia, gdy lekarz podejrzewa wystąpienie krwawienie z guza; metoda ta pozwala na uwidocznienie naczyń krwionośnych.

Różnicowanie gruczolaka wątroby z innymi chorobami

Podejrzewając gruczolaka wątroby, lekarz musi dodatkowo uwzględnić inne rozpoznania, które mogą być łudząco do niego podobne. W diagnostyce różnicowej należy wziąć pod uwagę:

• cystę bąblowcową (świadczącą o infekcji tasiemcem bąblowcem),
• wątrobiaka płodowego,
• chłoniaki,
• mięsaka gładkokomórkowego,
• ogniskowe stłuszczenie wątroby,
• ogniskowy rozrost guzkowy,
• pseudoguza zapalnego,
• raka wątrobowokomórkowego,
• guzkowy przerost regeneracyjny.

Leczenie gruczolaka wątroby

Leczeniem gruczolaka wątroby z wyboru jest usunięcie zmiany poprzez klasyczny zabieg operacyjny. Rekomenduje się usuwanie większości zmian (po zakwalifikowaniu przez chirurga i anestezjologa), a szczególnie wszystkich, których wymiary przekraczają 3–4 cm.

Podczas wykonywania zabiegu chirurg będzie się starał oszczędzić jak największą ilość zdrowego miąższu wątroby, jednak musi być pewny, że doszczętnie usunął całą zmianę. Wszystkie kobiety zażywające doustne środki antykoncepcyjne muszą pamiętać o tym, że leki należy bezwzględnie odstawić (nawet po udanym usunięciu guza). Gdy pacjent nie może być zoperowany, a guz zagraża pęknięciem lub krwotokiem, lekarz może rozważyć wykonanie embolizacji (przypalenia naczynia doprowadzającego krew do guza).

Gdy u kobiety występuje gruczolak wątroby, to powinna w tym czasie unikać zachodzenia w ciążę z uwagi na ryzyko szybkiego wzrostu guza i jego pęknięcia (nie jest to jednak przeciwwskazanie bezwzględne). Wszystkim pacjentkom, które chcą zajść w ciążę, a stwierdzono u nich gruczolaka wątrobowokomórkowego, rekomenduje się usunięcie zmiany (w miarę możliwości). Duży, przypadkowo znaleziony w trakcie ciąży gruczolak wątroby również może zostać poddany operacji w trakcie trwania drugiego trymestru (najmniejsze ryzyko wystąpienia powikłań). Ocena zmiany u kobiety ciężarnej powinna być dokonywana z wykorzystaniem rezonansu magnetycznego zamiast tomografii komputerowej. Bezwzględnym wskazaniem do natychmiastowego wycięcia gruczolaka w trakcie ciąży jest jego pęknięcie lub silne krwawienie.

Gruczolak wątroby – rokowanie i badania kontrolne

Rokowanie w gruczolaku wątroby jest dobre. Należy jednak liczyć się z ryzykiem krwawienia w przypadku pozostawienia guza bez operacji. Gdy gruczolaka nie można usunąć, należy co pewien czas wykonywać badania kontrolne wątroby. Rekomenduje się coroczne wykonywanie badania ultrasonograficznego jamy brzusznej i oznaczenie stężenia osoczowej alfa-fetoproteiny (AFP), szczególnie u pacjentów z wieloma zmianami lub pojedynczą zmianą większą niż 5 cm.

Gdy u pacjenta ze stwierdzonym gruczolakiem wątrobowokomórkowym wystąpi epizod silnego bólu, obecny do tej pory ból ulegnie nasileniu lub wystąpią wyraźne objawy sugerujące krwotok (niewydolność układu sercowo-naczyniowego), lekarz niezwłocznie zaleca wykonanie badań obrazowych jamy brzusznej.

U pacjentów, którzy nawet w nagłej sytuacji nie mogą być poddani operacji (zbyt duże ryzyko zgonu), wykonuje się ratunkową arteriografię wątrobową z embolizacją miejsca krwawiącego (przypalenie pękniętego naczynia).