Zapalenie żył w nodze – przyczyny, objawy i leczenie zapalenia żył kończyn dolnych

Zapalenie żył w nodze – skąd się bierze?

W obrębie nóg wyróżnia się układ żył powierzchownych – zlokalizowanych tuż pod skórą oraz łączący się z nim układ żył głębokich. Oba te układy narażone są na liczne przeciążenia wynikające przede wszystkim z konieczności transportowania krwi żylnej w kierunku serca, a więc wbrew sile grawitacji.

Przyczyną niewydolności żylnej oraz powstawania żylaków nóg, czyli poszerzeń naczyń żylnych o średnicy większej lub równej 3 mm jest występowanie zastoju lub nawet wstecznego przepływu krwi. Dzieje się tak, kiedy obecne w żyłach zastawki nie spełniają swojej roli. Niewydolności żylnej i jej powikłaniu w postaci zapalenia żył w nodze sprzyja wiek powyżej 40 lat i płeć żeńska (kobiety chorują statystycznie częściej), a także długie przebywanie w pozycji stojącej lub siedzącej.

Ryzyko choroby zwiększają również takie czynniki jak: ciąża, czynniki genetyczne, otyłość, palenie tytoniu oraz nadciśnienie tętnicze, przebyty uraz (np. złamanie kości w obrębie kończyn dolnych lub miednicy), długotrwałe unieruchomienie (np. z powodu niedowładu, opatrunku gipsowego itp.), a dodatkowo także:

• choroba nowotworowa, wrodzone i nabyte choroby krwi związane z nadmierną krzepliwością krwi, ciężkie choroby ogólne;
• odwodnienie;
• stan po operacji lub cewnikowaniu naczyń;
• stosowanie doustnej antykoncepcji hormonalnej i hormonalnej terapii zastępczej.

Osoby cierpiące na niewydolność żylną zwykle uskarżają się na uczucie ciężkich nóg, zwłaszcza w godzinach wieczornych, obrzęki kończyn dolnych w okolicy kostek, bóle i skurcze łydek, nadmiernie widoczne lub żylakowato poszerzone naczynia żylne pod skórą (tzw. pajączki na nogach), przebarwienia lub owrzodzenia. Jednocześnie osoby te narażone są na wystąpienie zakrzepowego zapalenia żył w nogach.

Zobacz też: Ból kostki – przyczyny bólu w kostce, sposoby leczenia i rehabilitacji

Zapalenie żył powierzchniowych – przyczyny i objawy

Najczęstszą postacią zakrzepowego zapalenia żył powierzchownych w kończynach dolnych jest zapalenie żylaków. Jest to stan zapalny zlokalizowany w obrębie naczyń umiejscowionych tuż pod skórą, któremu zwykle towarzyszy proces zakrzepowy.

W mniej więcej 7 na 10 przypadków do zapalenia żylaków dochodzi w obrębie żyły odpiszczelowej, która biegnie wzdłuż przyśrodkowej powierzchni uda i podudzia. Zapalenie może powstać jako powikłanie cewnikowania żył, u osób z bakteriemią spowodowaną np. przez gronkowce lub paciorkowce, wtórnie do takich chorób, jak: białaczka, czerwienica, układowe zapalenia naczyń, choroba Buergera czy choroba Behçeta.

Zapalenie żył w nogach może także powstać samoistnie, bez uchwytnej przyczyny, ale zwykle proces zapalny naczynia wynika ze współistniejącej zakrzepicy żył kończyn dolnych. Nierzadko u osoby z zapaleniem żył powierzchownych stwierdza się w wywiadzie: przebywanie w wysokich temperaturach otoczenia, kąpiele w gorących źródłach, długie podróże, częste siedzenie z założonymi nogami, długie przebywanie w pozycji klęczącej lub z przygiętymi nogami, ukąszenia przez owady, ciążę oraz zabiegi medyczne z naruszeniem ciągłości naczyń żylnych.

Zapalenie żylaków objawia się przede wszystkim bólem nogi, obrzękiem i zaczerwienieniem. Nie jest to jednak obraz typowego dla osób z niewydolnością żylną wieczornego obrzęku kończyny dolnej w okolicy kostki. Ten ma bardziej miejscowy charakter i towarzyszą mu dolegliwości bólowe oraz zaczerwienienie skóry.

Dodatkowo zwykle wyczuwalne są zgrubienia na nogach w miejscu przebiegu żył powierzchownych – przypominają one groszki pod skórą. Żyła może wydawać się twarda w dotyku. Objawy takie mogą świadczyć o zapaleniu żył powierzchownych.

Zobacz też: Globus histericus – co oznacza gula w gardle?

Zakrzepowe zapalenie żył w nogach – jak leczyć?

Zakrzepowe zapalenie żył powierzchownych przebiega zwykle stosunkowo łagodnie i dobrze reaguje na leki miejscowe – głównie maści przeciwzapalne oraz zawierające heparynoidy, a w wybranych sytuacjach – także heparyny. Leczenie zakrzepicy nóg ma na celu zarówno: opanowanie bólu, zmniejszenie obrzęku, jak i zapobieganie powikłaniom, takim jak rozszerzenie zakrzepicy do układu żył głębokich.

O konieczności stosowania leków przeciwzakrzepowych (przeciwkrzepliwych) decyduje lokalizacja, zasięg zakrzepicy oraz choroby towarzyszące. Aby dokonać takiej oceny, konieczne jest wykonanie badania USG Doppler. Tylko w przypadku występowania objawów zakażenia stosuje się antybiotykoterapię.

Po ustąpieniu stanu zapalnego i bólu wskazana jest przewlekła kompresjoterapia, czyli leczenie polegające na noszeniu rajstop, podkolanówek lub pończoch uciskowych, które dobiera się na podstawie szczegółowych pomiarów i z określonym przez lekarza stopniem ucisku.

Czytaj również: Niedokrwienie kończyn dolnych – przyczyny, objawy, leczenie niedokrwienia nóg

Obrzęk i ból nóg – zakrzepica żył głębokich nóg

Nawet u co drugiej osoby z zakrzepicą żył powierzchownych współistnieje zakrzepica żył głębokich – o wiele groźniejsza w skutkach. Może być ona następstwem bezpośredniego przejścia zakrzepu z układu żył powierzchownych lub powstać na skutek przemieszczenia się oderwanej skrzepliny.

Najważniejszym objawem zakrzepicy kończyn dolnych, który wymaga pilnej konsultacji lekarskiej, jest nagły ból oraz niesymetryczny obrzęk nogi. Ból nóg występuje zarówno w spoczynku, jak i podczas chodzenia, często spuchnięta noga jest zaczerwieniona i ocieplona.

W przypadku wystąpienia dolegliwości warto ocenić nogi, np. zmierzyć je w obwodzie, obejrzeć w lustrze lub poprosić o to osobę trzecią – jeśli występuje opuchlizna jednej nogi, istnieje duże prawdopodobieństwo zakrzepowego zapalenia żył głębokich i konieczna jest pilna konsultacja lekarska. Noga może też przybierać siny lub biały kolor, kiedy uciśnięte zostają naczynia tętnicze.

Zakrzepowemu zapaleniu żył głębokich może towarzyszyć także gorączka i przyspieszone bicie serca, choć zdarza się, że choroba ta przebiega zupełnie bezobjawowo. Aby potwierdzić rozpoznanie, konieczne jest badanie lekarskie włącznie z wykonaniem USG metodą dopplerowską. Leczenie polega na stosowaniu heparyny, a w przypadku stałych czynników ryzyka – przewlekłego leczenia antykoagulacyjnego.

W zaawansowanych stanach zakrzepowego zapalenia żył głębokich stosuje się leczenie operacyjne lub miejscowe podawanie leku rozpuszczającego skrzeplinę. Po epizodzie zakrzepicy wskazana jest przewlekła terapia uciskowa. Pończochy lub podkolanówki uciskowe powinny być założone przez cały dzień, w nocy należy zastosować elewację kończyny, tzn. ułożyć ją 10–15 cm wyżej niż tułów. Wskazany jest także ruch – przede wszystkim chodzenie.

Zapalenie żył kończyn dolnych – powikłania i profilaktyka

Do niebezpiecznych powikłań zakrzepowego zapalenia żył w nodze (szczególnie dotyczącego żył głębokich), należą: zatorowość płucna, udar mózgu, zatorowość obwodowa powodująca niedokrwienie narządów lub tkanek, nadciśnienie płucne, zespół pozakrzepowy prowadzący do narastającej niewydolności żylnej w obrębie kończyn dolnych.

W ramach profilaktyki wymienionych powikłań, osoby narażone na zakrzepice, oprócz kompresji i terapii powinny: rzucić palenie, wypijać odpowiednią ilość wody, unikać przebywania długo w jednej pozycji, np. w czasie podróży, oraz leków hormonalnych i innych wpływających na procesy krzepnięcia krwi, dbać o regularną aktywność fizyczną, wykonywać ćwiczenia wspomagające pracę żył w nogach (np. napinanie mięśni łydek), utrzymywać prawidłową masę ciała, nie nosić ciasnych spodni, skarpet i obuwia, zrezygnować w nagrzewania nóg, np. podczas opalania, przebywania w saunie czy jacuzzi.