Zakrzepica tętnicza – przyczyny, objawy, leczenie operacyjne i leki

Co to jest zakrzepica tętnicza?

Zakrzepica tętnicza jest sytuacją, w której w świetle naczynia tętniczego zlokalizowana jest skrzeplina (zakrzep w tętnicy) blokująca dopływ krwi do miejsca docelowego (kończyny dolne, naczynia wieńcowe serca, ośrodkowy układ nerwowy).

Do czynników predysponujących powstawanie skrzeplin z włóknikiem (jako końcowego produktu kaskady krzepnięcia czynników osocza) zaliczamy zaburzenia rytmu serca – najczęściej migotanie przedsionków.

Ważnym czynnikiem, który sprzyja chorobie jest uszkodzenie śródbłonka naczyniowego następujące w różnorakich sytuacjach klinicznych – np. w czasie zabiegów rewaskularyzacji naczyń wieńcowych w ostrych zespołach wieńcowych (zawał mięśnia sercowego).

Jakie są przyczyny zakrzepicy tętniczej?

Do przyczyn pojawienia się skrzepów w tętnicach zaliczamy zatory – najczęściej zamykają miejsca podziałów dużych naczyń, rozwidlenie aorty brzusznej. W około 80 proc. przypadków są one pochodzenia sercowego i wiążą się z migotaniem przedsionków. Bywa, że do choroby prowadzi ostre odwodnienie.

Skrzepliny w tętnicach mogą powstawać na podłożu blaszki miażdżycowej aorty brzusznej i dużych tętnic – w okolicach poszerzonych naczyń, czyli tętniaków.

Zakrzepica pierwotna jest na ogół powikłaniem miażdżycowego zwężenia tętnicy lub tętniaka. Do możliwych przyczyn zalicza się również stany nadkrzepliwości (odwodnienie, choroby układu krwiotwórczego, przewlekłe niedotlenienie w chorobach płuc) oraz tzw. zespoły usidlenia.

Zakrzepica tętnicza – jakie są pierwsze objawy?

W sytuacji, kiedy następuje zamykanie światła tętnicy, dochodzi do obwodowego niedokrwienia kończyny i silnego bólu okolicy pozbawionej tlenu i substancji odżywczych niesionych przez krew. W badaniu stwierdza się brak tętna, bladość i ochłodzenie skóry, następnie:

• po 15 minutach – ból kończyny;
• po 2 godzinach – uszkodzenie nerwów, co powoduje zaburzenia czucia i uczucie mrowienia skóry (parestezje);
• w czasie 6 godzin – dochodzi do sinicy (zabarwienie skóry blado-niebieskawe);
• po 10 godzinach – rozpada się tkanka podskórna i tworzą się pęcherze skórne.

Ostatnim etapem nieleczonej zakrzepicy tętniczej jest martwica tkanek.

Dynamika i nasilenie objawów zależy od lokalizacji wewnątrznaczyniowej skrzepliny. Rozpoznanie ustala lekarz, który pierwszy widzi chorego i potrafi ustalić lokalizację zmian. To on powinien niezwłocznie skierować pacjenta do ośrodka referencyjnego chirurgii naczyniowej.

W badaniu sonograficznym stwierdza się brak przepływu krwi w naczyniach oraz pozwala na precyzyjną lokalizację skrzepliny. Jest to szczególnie ważne w ocenie drożności pomostów omijających.

Z kolei badanie radiologiczne z kontrastem – arteriografia – uwidacznia miejsce zamknięcia i umożliwia zaplanowanie przywrócenia drożności naczynia lub stanowi pierwszy etap zabiegu leczniczego.

Czytaj również: Niedokrwienie kończyn dolnych – przyczyny, objawy, leczenie niedokrwienia nóg

Jak leczyć zakrzepicę tętniczą?

Do wskazań należą zabiegi w ostrym niedokrwieniu kończyn, które wykonuje się w większości przypadków ze wskazań życiowych. Do postępowania przedoperacyjnego należy jak najwcześniejsze podanie heparyny niefrakcjonowanej i leków przeciwbólowych oraz zabezpieczenie kończyny opatrunkami jałowymi z profilaktyką przeciwdrobnoustrojową (aseptyka i antyseptyka).

Do metod chirurgicznych zaliczamy wycięcie skrzepliny w ciągu 6–8 godzin od pierwszych objawów niedokrwienia. Zabiegi wewnątrznaczyniowe polegają na założeniu cewnika do naczynia i podaniu miejscowego leku rozpuszczającego skrzeplinę.

Takie procedury są wykonywane, gdy mamy do czynienia z wczesną fazą choroby. Do możliwości terapeutycznych zaliczamy także chirurgiczne wykonanie zespolenia omijającego.

Leczenie farmakologiczne z alteplazą jest do rozważenia w przypadkach, gdy wykluczymy możliwe przeciwwskazania – takie jak przebyty niedawno udar krwotoczny lub ostre krwawienie z przewodu pokarmowego.

Jest to istotne, ponieważ podajemy wtedy silne leki przeciwkrzepliwe (alteplaza, tenekteplaza), których głównym działaniem niepożądanym są aktywne krwawienia. Glikokortykoidy (leki hormonalnie czynne) stosujemy w przypadku materiału zatorowego bogatego w złogi cholesterolowe.