Układ limfatyczny – budowa, funkcje i choroby. Jaki lekarz?

Co to jest układ limfatyczny?

Układ limfatyczny to jeden z układów naszego organizmu, który jest ściśle połączony z układem krwionośnym i odpowiada za odporność każdego z nas.

Zbudowany jest z narządów, w których między innymi powstają komórki odpornościowe, ale również z naczyń chłonnych (limfatycznych), transportujących limfę, które ostatecznie doprowadzają ją do układu krwionośnego. Poniżej szerzej przedstawiono poszczególne elementy składowe układu limfatycznego.

Z czego zbudowany jest układ limfatyczny?

Na początku tego artykułu zapoznajmy się z elementami, z jakich składa się układ limfatyczny człowieka. W skład omawianego układu wchodzi przede wszystkim:

• grasica – znajduje się w obrębie klatki piersiowej, a dokładniej w śródpiersiu. Grasica składa się z dwóch płatów, a jej cechą charakterystyczna jest to, że wraz z wiekiem ulega inwolucji, a więc zanikowi;
• migdałki – są to elementy tworzące tak zwany pierścień Waldeyera, zaliczyć tutaj należy m.in. migdałki podniebienne, migdałki trąbkowe, pojedynczy migdałek gardłowy, a także migdałek językowy. Migdałki stanowią swego rodzaju barierę dla patogenów;
• węzły chłonne – znajdują się w całym naszym organizmie, choć w niektórych miejscach są zgrupowane w większe skupiska – na przykład w obrębie szyi, pach, czy pachwin;
• śledziona – jest to największy narząd układu limfatycznego, zlokalizowany w obrębie jamy brzusznej;
• naczynia limfatyczne – odpowiadają za transportowanie limfy do węzłów chłonnych. Limfa (inna nazwa: chłonka) to płyn o charakterze wodnistym, który składa się głównie z białka, elektrolitów, a także komórek układu odpornościowego. Limfa po przefiltrowaniu w węzłach chłonnych przekazywana jest do układu krwionośnego.

Za co odpowiedzialny jest układ limfatyczny?

Mówiąc w sposób jak najprostszy, nasz układ limfatyczny odpowiada za utrzymywanie naszego organizmu w stanie homeostazy – chroni nas przed bakteriami, wirusami i grzybami, a tym samym przed infekcjami wywoływanymi przez te patogeny.

Każdy z narządów układu limfatycznego ma swoje funkcje. Grasica wytwarza liczne hormony (do których zaliczamy tymozynę, tymulinę, czy tymostymulinę), mające bezpośredni wpływ na naszą odporność, a także jest miejscem, gdzie dojrzewają komórki układu odpornościowego (limfocyty T). Z kolei śledziona, jest miejscem, gdzie rozkładowi ulegają obumarłe elementy morfotyczne – m.in. płytki krwi i krwinki czerwone. Odpowiada także za produkowanie przeciwciał i niszczenie niektórych rodzajów bakterii (bakterie otoczkowe). Jest to też magazyn krwi – w sytuacji większego zapotrzebowania śledziona może przekazać swój zapas do krwioobiegu. Natomiast węzły chłonne odpowiadają za filtrowanie limfy i oczyszczanie jej ze zbędnych elementów, w tym martwych komórek przed jej dostaniem się do układu krwionośnego.

Jakie są choroby układu limfatycznego?

Schorzenia mogą dotykać wszystkich elementów układu limfatycznego, zarówno naczyń limfatycznych, jak i poszczególnych narządów.

Jednym z częstszych schorzeń, dotykających naczyń chłonnych jest obrzęk limfatyczny , który może uwarunkowany genetycznie (obrzęk chłonny wrodzony) lub też nabyty. Istotą tego schorzenia jest zastój chłonki, którego symptomem jest ciastowany (czyli, utrzymujący się przez pewien czas po uciśnięciu skóry palcem) i niebolesny obrzęk. Przyczyną zastoju chłonki jest uszkodzenie któregoś z elementów układu limfatycznego.

Do przyczyn nabytego obrzęku limfatycznego należą głównie:

• zakażenia pasożytnicze (tutaj należy wymienić filariozę);
• niewydolność żylna przewlekła;
• urazy;
• stany zapalne naczyń limfatycznych;
• operacje, radioterapia nowotworów, prowadząca do uszkodzenia naczyń limfatycznych;
• obrzęki limfatyczne mogą towarzyszyć schorzeniom, na przykład reumatoidalnemu zapaleniu stawów, łuszczycowemu zapaleniu stawów, czy twardzinie układowej;
• rzadziej nowotwory.

Jedną z częstszych przypadłości dotykających grasicy jest natomiast miastenia . Jest to choroba o podłożu autoimmunologicznym, co oznacza, że organizm zaczyna produkować przeciwciała skierowane przeciwko własnym komórkom i ich składowym. W przebiegu miastenii dochodzi do zaburzenia przekaźnictwa pomiędzy zakończeniami nerwowymi a mięśniami, co prowadzi do pojawienia się symptomów choroby, czyli nadmiernej męczliwości mięśni. Objawia się to między innymi opadaniem powiek, czy też zaburzeniami mimiki i podwójnym widzeniem.

Jak naprawić układ limfatyczny?

Pacjenci borykający się z nieprawidłowościami naczyń chłonnych często pytają jak usprawnić działanie układu limfatycznego. W przypadku obrzęku chłonnego wykorzystuje się przede wszystkim leczenie operacyjne, polegające na przykład na wytworzeniu dodatkowych połączeń limfatyczno-żylnych, co zapobiega zastojowi chłonki. Czasami stosuje się także zabiegi wycięcia przerośniętej i obrzękniętej tkanki podskórnej.

Należy mieć jednak świadomość, że ogromną rolę w leczeniu tego schorzenia odgrywa fizjoterapia. W tym przypadku wykorzystuje się między innymi drenaż limfatyczny, gimnastykę odbarczającą, masaż pneumatyczny, a także bandażowanie kompresyjne. Warto wiedzieć, że nie każda metoda fizjoterapeutyczna może być zastosowana u każdego pacjenta, dlatego warto korzystać z usług doświadczonych fizjoterapeutów.

Podsumowując, układ limfatyczny pełni bardzo ważną rolę, bez jego prawidłowej pracy nasz organizm jest narażony na bardzo groźne infekcje. W przypadku zaburzeń pracy układu limfatycznego, dotyczących naczyń chłonnych kierować się powinniśmy do specjalistów chirurgów, w tym chirurgów naczyniowych. Z kolei schorzeniami nowotworowymi tego układu zajmują się hematolodzy i onkolodzy.