Bradykardia zatokowa (spowolniona akcja serca) – przyczyny, objawy, leczenie

Bradykardia zatokowa – co to jest rzadkoskurcz?

Węzeł zatokowo-przedsionkowy, inaczej nazywany węzłem zatokowym, znajduje się w prawym przedsionku serca. Jego działanie polega na wytwarzaniu impulsów elektrycznych, które mają zadanie powodować skurcze mięśnia sercowego.

U zdrowego człowieka częstotliwość rytmu serca wynosi między 60 a 100 uderzeniami na minutę. Jeżeli dochodzi do zaburzeń pracy tego węzła, w konsekwencji której następuje wolne bicie serca, czyli poniżej 60/min., taki stan nazywamy bradykardią zatokową. Niektóre źródła podają, że częstotliwość rytmu w fazie spoczynku musi wynosić wówczas poniżej 50/min.

Niskie tętno (niski puls) nie zawsze świadczy o chorobie. Występuje często u młodych osób, podczas snu i u sportowców. Dodatkowo bradykardia może występować u pacjentów z nadciśnieniem tętniczym jako forma adaptacji organizmu do wysokiego ciśnienia.

Bradykardia zatokowa – jakie są przyczyny?

Przyczyny bradykardii dzielimy na fizjologiczne, odwracalne i nieodwracalne. Do tych pierwszych należy proces starzenia, w którym zachodzą procesy włóknienia komórek węzła zatokowego, powodując zmniejszenie jego aktywności, co skutkuje powstaniem rzadkoskurczu, czyli bradykardii.

Kolejnym przykładem jest trening wytrzymałościowy (stosowany systematycznie), który prowadzi do zmniejszenia częstotliwości akcji serca i utrwalenia obniżonego tętna – dotyczy to głównie sportowców.

Do odwracalnych przyczyn bradykardii zatokowej należą:

• leki stosowane w chorobach serca, np.: beta-blokery, blokery kanału wapniowego czy leki antyarytmiczne,
• hiperwagotonia – inaczej wzmożone napięcie nerwów błędnych, które prowadzi do powstania rzadkoskurczu; to zjawisko jest przeważnie przejściowe,
• procesy fizjologiczne, takie jak: kichanie, defekacja czy oddawanie moczu,
• hipotermia – stan, w którym temperatura ciała człowieka spada poniżej 36,6 stopni Celsjusza,
• hipoglikemia – inaczej obniżenie stężenia glukozy we krwi,
• uzależnienie od nikotyny.

Wśród innych odwracalnych przyczyn rzadkoskurczu zalicza się również niedoczynność tarczycy oraz bezdech senny.

Choroby serca – przyczyna bradykardii zatokowej

Przyczyny nieodwracalne, powodujące bradykardię zatokową, obejmą szereg chorób serca i operacji tego narządu. Należy do nich np. zawał mięśnia sercowego, choroba wieńcowa (choroba niedokrwienna serca) i kardiomiopatie (czyli schorzenia mięśnia serca).

Do innych przyczyn zatokowej bradykardii zalicza się ponadto:

• wady zastawek serca,
• choroby zapalne, np. sarkoidoza,
• zapalenie mięśnia sercowego z powodu: choroby Chagasa, duru brzusznego oraz zapalenie wsierdzia,
• operacje wymiany zastawek, przeszczep serca lub leczenie chirurgiczne wrodzonych wad serca,
• choroby autoimmunologiczne, takie jak toczeń rumieniowaty układowy czy sklerodermia,
• wrodzone zaburzenia węzła zatokowego.

Zaburzenia rytmu serca, które mają charakter stały, nieodwracalny, określane są często przez lekarzy jako zespół chorego węzła zatokowego (ang. SSS, sick sinus syndrome). Zespół ten dotyczy głównie osób po 60. roku życia.

Bradykardia zatokowa – objawy spowolnionej akcji serca

Objawy bradykardii zatokowej związane są z niewystarczającym zaopatrzeniem narządów w tlen. Należą do nich m.in. omdlenia oraz poczucie zmęczenie i wyczerpania.

Pacjenci z bradykardią serca zgłaszają często zawroty głowy, zaburzenia równowagi oraz skarżą się na epizody utraty przytomności. Wśród objawów bradykardii należy wymienić ponadto zaburzenia słyszenia czy widzenia oraz nudności, a także bóle brzucha.

Wielu pacjentów nie jest świadomych, że mają za niski puls i że objawy zmęczenia czy zawroty głowy mogą być z tym powiązane. U części chorych, mimo zatokowej bradykardii serca, przebieg jest bezobjawowy. Wówczas leczenie nie jest wymagane.

Bradykardia zatokowa – leczenie – rozrusznik serca?

W przypadku bradykardii bezobjawowej nie stosuje się leczenia. Dopiero w przypadku pojawienia się niepokojących objawów niezbędna jest konsultacja lekarska. Jeżeli rzadkoskurcz spowodowany jest przyczyną odwracalną, postępowanie skupia się na usunięciu choroby podstawowej.

Rozrusznik serca znajduje zastosowanie, kiedy przyczyn bradykardii nie można wyeliminować. Wszczepienie stymulatora serca (inaczej kardiostymulatora czy rozrusznika) znacznie poprawia jakość życia pacjentów i usuwa objawy.

Powikłania bradykardii – czy jest niebezpieczna?

Nieleczona objawowa bradykardia zatokowa może przyczyniać się do poważnych dla zdrowia powikłań: upadków prowadzących do złamań i innych obrażeń, udaru mózgu, nagłego zatrzymania krążenia czy zatoru.

Czy bradykardia jest niebezpieczna? Wymienione wyżej powikłania mogą prowadzić do śmierci pacjenta. W celu zmniejszenia ryzyka wystąpienia powikłań tego zaburzenia rytmu serca pacjenci powinni bezwzględnie stosować się do zaleceń lekarza, zaprzestać palenia papierosów, mieć odpowiednią dietę, utrzymywać prawidłową wagę oraz kontrolować ciśnienie krwi i tętno.