Blok lewej odnogi pęczka Hisa – przyczyny, objawy, rokowanie

Bloki serca a pęczek Hisa

O tym, jak często kurczy się serce, decyduje wiele czynników – wpływ na czynność serca mają bowiem zarówno układ nerwowy, jak i różnorodne wydzielane w organizmie hormony. Bezpośredni jednak wpływ na kurczliwość sercowych komórek mięśniowych ma prawidłowe przesyłanie impulsów pobudzających te struktury do skurczu – odpowiedzialny za to jest tzw. układ bodźcoprzewodzący.

Układ bodźcoprzewodzący składa się z kilku elementów: są nimi węzły (zatokowo-przedsionkowy oraz przedsionkowo-komorowy), pęczek przedsionkowo-komorowy, a także odnogi pęczków – mowa tutaj o pęczku Hisa i jego odnogach: prawej oraz lewej.

W prawidłowych warunkach impulsy pobudzające kardiomiocyty do pracy przemieszczają się kolejno po poszczególnych elementach układu bodźcoprzewodzącego: początkowo generowane są w węźle zatokowo-przedsionkowym, skąd, przechodząc przez węzeł przedsionkowo-komorowy, trafiają ostatecznie – poprzez odnogi pęczka Hisa – do najdalej zlokalizowanych włókien układu bodźcoprzewodzącego.

Podobnie jak i inne struktury ludzkiego organizmu, tak i elementy układu bodźcoprzewodzącego mogą być zajęte różnymi procesami patologicznymi – rozwijać się wtedy mogą różne bloki serca.

W zależności od tego, który dokładnie element układu bodźcoprzewodzącego będzie funkcjonował nieprawidłowo, wyróżnić można różne rodzaje zaburzeń przewodzenia. Jako ich przykłady można podać m.in. blok przedsionkowo-komorowy (czyli zaburzenie przesyłania impulsów pomiędzy przedsionkami a komorami), ale i różne rodzaje bloków śródkomorowych – jednym z nich jest blok lewej odnogi pęczka Hisa.

Blok lewej odnogi pęczka Hisa – jakie są przyczyny?

Pęczek Hisa ma dwie odnogi – lewą i prawą, które kierują się do odpowiednich komór serca. Kiedy na skutek jakichś patologii dojdzie do zaburzeń czynności lewej odnogi tej struktury, u chorych rozwija się zaburzenie rytmu serca określane jako blok lewej odnogi pęczka Hisa (w skrócie LBBB, od angielskiego terminu left bundle branch block).

Wyróżniana jest całkiem znacząca liczba różnych patologii, które mogą doprowadzić do LBBB. Przede wszystkim wymieniane są wśród nich choroby układu sercowo-naczyniowego, takie jak:

• zaawansowana choroba niedokrwienna serca,
• świeży zawał mięśnia sercowego,
• zwężenie zastawki aortalnej (stenoza),
• kardiomiopatia rozstrzeniowa,
• zapalenie mięśnia sercowego.

Blok odnogi pęczka Hisa może być również skutkiem choroby samego tylko układu bodźcoprzewodzącego, LBBB wystąpić może także u pacjentów z różnymi schorzeniami, w przebiegu których dojdzie do zajęcia struktur tego układu – jako przykład takiej jednostki może podać boreliozę.

Jakie są objawy bloku lewej odnogi pęczka Hisa?

Blok odnogi pęczka Hisa świadczy zwykle o istnieniu u pacjenta poważnej choroby, co ciekawe jednak, samo to zaburzenie rytmu serca nie prowadzi zazwyczaj do występowania u pacjentów jakichkolwiek objawów.

Pacjenci mogą skarżyć się na pewne dolegliwości, które wynikają z istnienia u nich choroby stanowiącej przyczynę LBBB. Przykładowo, u chorych z zaawansowaną chorobą niedokrwienną serca pojawiać się mogą duszność oraz bóle w klatce piersiowej.

Sam blok lewej odnogi pęczka Hisa może rzeczywiście nie wywoływać żadnych objawów, problem ten może jednak nasilać dolegliwości chorych wynikające z chorowania przez nich na zupełnie inne schorzenia.

Tak bywa chociażby u pacjentów z niewydolnością serca – kiedy rozwinie się u nich blok w sercu w postaci LBBB, dochodzić może (ze względu na pogorszenie czynności skurczowej lewej komory) do nasilenia istniejących u nich objawów tej choroby.

Blok odnogi pęczka Hisa – badania

LBBB rozpoznaje się w przeprowadzonym u pacjenta EKG (badaniu elektrokardiograficznym). Do zdiagnozowania tego bloku śródkomorowego konieczne jest stwierdzenie następujących odchyleń:

• poszerzenie zespołu QRS sięgające powyżej 120 milisekund (zespół QRS jest elementem EKG, który odwzorowuje czynność skurczową komór serca – kiedy jest on wydłużony, oznacza to, że u pacjenta komory kurczą się przez zbyt długi czas – zjawisko to pojawia się przez to, że w związku z blokiem części układu bodźcoprzewodzącego lewa komora serca kurczy się wolniej od prawej i wtedy łączny czas skurczu obu komór jest dłuższy – pojawia się poszerzenie zespołu QRS);
• występowanie szerokiego i zazębionego (przypominającego kształtem literę M) załamka R w niektórych odprowadzeniach EKG (mowa tu o odprowadzeniach I, aVL, V5 i V6);
• zespół QS lub rS w odprowadzeniach V1, V2 i V3 (prawidłowo w EKG powinny być obserwowane zespoły QRS – oznacza to, że skurcz komór odzwierciedlany jest przez wychylenie krzywej EKG w dół – załamek Q, później pojawia się wychylenie w górę – załamek R, a po nim znów wychylenie w dół – załamek S; w LBBB w niektórych odprowadzeniach nie zauważa się takiej zależności);
• zmiany odcinka ST i załamka T – te elementy EKG odzwierciedlają repolaryzację komórek mięśnia sercowego, czyli powrót do stanu wyjściowego po ich skurczu; w LBBB zmiany ST i T mają odwrotny kierunek do głównego wychylenia zespołu QRS (oznacza to, że jeżeli największe wychylenie zespołu QRS jest w górę, to odcinek ST i załamek T wychylone są z kolei w dół).

Blok pęczka Hisa – leczenie i rokowanie

Leczenie bloku odnogi pęczka Hisa skupia się na wyeliminowaniu przyczyny bloku serca. U pacjentów z zawałem mięśnia sercowego konieczne jest leczenie tej właśnie choroby, z kolei u chorych, którzy są leczeni od wielu lat z powodu choroby niedokrwiennej serca i u których nagle występuje LBBB, niezbędne może okazać się zintensyfikowanie stosowanego dotychczas leczenia.

U niektórych pacjentów z LBBB – np. u takich, u których w związku z blokiem w sercu występują epizody omdleń – konieczne może okazać się wszczepienie stymulatora serca (rozrusznika).

Jeżeli chodzi o blok lewej odnogi pęczka Hisa, rokowanie u chorych, u których stwierdzony zostanie LBBB, jest ściśle uzależnione od przyczyny problemu. Lepsze są rokowania u pacjentów, u których rozwija się on w związku z chorobą niedokrwienną serca, gorsze natomiast u tych chorych, u których blok pęczka Hisa pojawił się wskutek zawału mięśnia sercowego.

Bibliografia:

• Shlipak M.G. i wsp., Treatment and outcomes of left bundle-branch block patients with myocardial infarction who present without chest pain. J. Am. Coll. Cardiol., 2000, 36, 3: 706–712.
• Gajewski P. (red.), Interna Szczeklika 2016/2017, Medycyna Praktyczna, Kraków 2017.
• https://www.texasheart.org/HIC/Topics/Cond/bbblock.cfm