Drożny otwór owalny (PFO) – co to za wada, powikłania, badania, leczenie

Czym jest otwór owalny i PFO?

Otwór owalny jest pozostałością po życiu płodowym, znajdującym się w przegrodzie międzyprzedsionkowej, która oddziela prawy i lewy przedsionek serca. Umożliwia on przepływ krwi między prawą i lewą stroną serca. Wytworzenie takiego połączenia między przedsionkami serca, pozwala na ominięcie krążenia płucnego, którego płód nie potrzebuje ze względu na fakt, iż jego płuca nie działają (nienarodzone dziecko ma dostarczany tlen od matki). U większości urodzonych dzieci, z czasem dochodzi do zamknięcia otworu owalnego. W części jednak przypadków otwór owalny pozostaje drożny i może być zdiagnozowany u osób dorosłych. Szacuje się, że około 20-30% pacjentów posiada drożny otwór owalny (ang. patent foramen ovale – PFO). W przypadku, gdy jest on niewielki, można to uznać za pewien rodzaj fizjologii.

Powikłania przy drożnym otworze owalnym

Ponieważ PFO wiąże się z obecnością przecieku krwi między przedsionkami, z prawej na lewą stronę serca, istnieje możliwość powstania zatoru przez skrzeplinę (jest to tzw. zator skrzyżowany). Może to spowodować zamknięcie jednej z tętnic, które doprowadzają krew do mózgu i tym samym prowadzić do jego uszkodzenia. Takie uszkodzenie mózgu w przebiegu zamknięcia jednego z jego naczyń nazywamy udarem niedokrwiennym mózgu. Drożny otwór owalny może prowadzić także do powstania zaburzeń rytmu serca, ze względu na rozciągnięcie ścian przedsionka przez nieprawidłowo przepływającą krew, co może niekorzystnie wpływać na przewodzenie bodźców elektrycznych w sercu.

Diagnostyka drożnego otworu owalnego

Jedną z metod diagnozowania PFO jest zastosowanie echokardiografii przezklatkowej (ang. transthoracic echocardiography – TTE). Echokardiografia działa na tej samej zasadzie, co ultrasonografia z tą tylko różnicą, że służy ona do diagnostyki zmian występujących w obrębie serca. Innymi słowy jest to badanie USG, ale ograniczające się do układu sercowo-naczyniowego. Badanie TTE z dożylnym podaniem pacjentowi kontrastu, pozwala na uwidocznienie przecieku krwi wewnątrz serca oraz ocenę jego wielkości. Drugą metodą jest zastosowanie echokardiografii przezprzełykowej (ang. transesophageal echocardiography – TEE). Jest ona bardziej zalecana w celu dokładnego zdiagnozowania typu wady przeciekowej serca. Polega na umieszczeniu specjalnej głowicy na odpowiedniej głębokości w przełyku pacjenta, co umożliwia lepsze uwidocznienie zmian występujących w obrębie serca. Głowica jest podłączona do aparatu do echokardiografii, a badanie jest wykonywane i opisywane przez kardiologa.

Badanie diagnostyczne w kierunku drożnego otworu owalnego powinno być wykonane w następujących przypadkach:

• u pacjentów, którzy w młodym wieku przeszli udar niedokrwienny mózgu,
• u osób z przemijającym atakiem niedokrwiennym (ang. transient ischemic attack – TIA) – polega on na wystąpieniu objawów uszkodzenia mózgu tj. zaburzenie czucia, niedowład kończyn, utrata przytomności, które są spowodowane zamknięciem jednej z tętnic doprowadzających krew do mózgu. Charakterystyczne dla TIA jest czas trwania objawów, który trwa mniej niż 24 h,
• u pacjentów chorujących na migrenę, ponieważ bóle migrenowe mogą być związane z wystąpieniem niedokrwienia w obrębie mózgu.

Sposoby leczenia drożnego otworu owalnego

Istnieją dwie metody leczenia drożnego otworu owalnego:

• przezskórne zamknięcie otworu owalnego – jest to metoda z wyboru. Polega ona na umieszczeniu w tętnicy udowej cewnika, który umożliwia założenie specjalnej zapinki (np. zapinka Amplatza) w obrębie otworu owalnego. Zabieg jest wykonywany przez kardiologa inwazyjnego pod kontrolą obrazu rentgenowskiego i TEE. Po tym leczeniu wymagana jest 6 miesięczna terapia przeciwpłytkowa, aby uniknąć powstania skrzepliny w obrębie sztucznego materiału, jaką jest zapinka;
• chirurgiczne zamknięcie otworu owalnego – jest to zabieg wykonywany przez kardiochirurgów. W celu dostania się do otworu owalnego trzeba otworzyć serce, dlatego też ten typ operacji jest przeprowadzany w krążeniu pozaustrojowym. Pozwala to na wyłączenie serca na czas trwania zabiegu, co umożliwia zamknięcie ubytku za pomocą specjalnej łaty. Po zabiegu jest wykonywana kontrola za pomocą TEE.

U kogo powinien być zamykany otwór owalny?

Zamknięcie drożnego otworu owalnego powinno zostać rozważone w następujących przypadkach:

• u osób z nawracającymi udarami niedokrwiennymi mózgu,
• u osób uprawiających nurkowanie, zwłaszcza na dużych głębokościach, ze względu na możliwość wystąpienia zatorów skrzyżowanych przez pęcherzyki gazów, które mogą powstać w trakcie nurkowania.